Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Page 33

3i
Orðrtzðuögnin er það ekki
sem mælandi sjálfur sagði á undan þessu innskoti. Áhrifasvið (e. pragmatic
scope) halans er því undanfarandi segð sama mælanda óháð því hvort hlust-
anda tekst að skjóta inn endurgjöf eða gera atlögu að orðinu. Sé sú túlkun
valin að D sé að malda í móinn með inngripi sínu í línu 6 má reyndar segja
að það ýti undir tilkomu halans; mælandi finni hjá sér þörf til að hnykkja
frekar á orðum sínum með því að spinna hala aftan við segðina. Ahrifasvið
halans er eigi að síður eigin orð mælandans sjálfs en ekki inngripið sjálft.
Eins og Andersen (2000:102—103) bendir á í umfjöllun sinni um orð-
ræðuögnina innit (sem er samandregin orðmynd úr orðasambandinu isn 't
it) í óformlegu ensku talmáli, sem hegðar sér ekki óáþekkt orðræðu-
ögninni er það ekki, er það áhrifasviðið sem skiptir máli fyrir túlkun og
aðgreiningu hala frá sama orði í undirtektarhlutverki, sjá dæmi (2), frem-
ur en staðan sem slík. Því mætti allt eins skilgreina hala út frá áhrifasviði
sem út frá stöðu í lotu þótt í langflestum tilvikum standi halinn erþaðekki
að vísu aftast í lotunni.
Reyndar er túlkunin á virkni erþað ekki ekki alltaf ótvíræð, þ.e. hvort
um er að ræða kall eftir viðbrögðum eða viðbrögðin sjálf, eins og næsta
dæmi ber með sér. Það stafar fyrst og fremst af því að ekki er ætíð ljóst
hvernig skilja má smáorðið já sem hlustandi skýtur inn í mál mælanda á
undan erþað ekki: sem endurgjöf eða sem sjálfstæða lotu, sjá línu 6. Sem
endurgjöf er virknin fýrst og fremst fólgin í því að gefið er til kynna að
fylgst sé með en sé litið á já til marks um bein viðbrögð og samþykki þess
sem hinn hafði til málanna að leggja er orðið skilgreint sem fullgilt fram-
lag til samtalsins og þar með ný lota.16
(8) Jarðarför
1. A: sko Anna Sigga er jafnvel að hugsa um að fara inn
2. á Raufarhöfn annað kvöld ((bollaglamur))
3. B: jájá (.) hún var að tala um það
4. A:-» já (.) og gista þar þá um nóttina (.) þurfum við þurfum
5. -> að leggja af stað hvað tiu (e-) tíu um morguninn
6. B:-> já
7. A:-> er það ekki (.) það er nú skemmtilegra svona
8. -> kannski að vera aðeins búin að hitta fólkið áður en
9 . -» jarðarförin byr jar (.)
(ÍSTAL 01-112-04)
lS Eins og minnst hefur verið á í tengslum við greiningu á dæmi (7) getur virkni
orðsins já sem sjálfstætt framlag verið flóknari en hér er gefið til kynna. Segja má engu að
síður að samþykki sé grunnmerking orðsins, einkum og sér í lagi standi það eitt sér í lot-
unni.