Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Page 59

Stuðlun með s
57
Það má meðal annars sjá á því að umræddir klasar koma ekki fyrir í
stuðlun í kveðskap þessara skálda nema bara hver með öðrum.5
A 18. öld fer aftur að bera á í-stuðlun með samböndum af þessu tagi.
Þetta má sjá hjá nokkrum skáldum, sbr. eftirfarandi:
(15) opnuð snerist við sólar-ljós
sýndi vellukt og hunangs ós (Eggert Ólafsson 1832:37-38)
Nú stuðlar aðeins í-ið eins og í (10) og (11). Á19. og 20. öld notuðu nokk-
ur skáld þessa stuðlun (Ragnar Ingi Aðalsteinsson 2010:170), sbr. þessar
línur:
(16) fram í setið seggur gekk
snjóhvítt hár í lokkum hékk (Matthías Jochumsson 1936:52)
Hér er það sama á ferðinni. Á 19. öld varð líka áberandi að stuðlað var með
sm- á móti í+sérhljóði. Skoðum vísubrot eftir Steingrím Thorsteinsson:
(17) Mig dreymdi að í sólskini sæti ég þá
hjá smámey við kotbæinn græna (Steingrímur Thorsteinsson 1958:56)
I (17) stuðlar í+sérhljóð við sm-. Svo virðist sem hlutur sm- í í-stuðluninni
sé meiri eftir að hún var endurvakin á 18. öld en var fyrir 1400 (sjá síðar).
Rétt er að nefna hér enn eitt afbrigði af stuðlun með s- þó að það sé
reyndar ekki sérstakt viðfangsefni í þessari grein. Þetta er sníkju-
hljóðsstuðlun. Sníkjuhljóðið [t], sem fyrr var nefnt, smeygði sér inn á milli
s °g / annars vegar og í og n hins vegar í lok 13. aldar eða byrjun þeirrar 14.
°g varð, að talið er, til þess að s-stuðlun lagðist af. Þetta orsakar það að
framstöðuklasarnir sl- og sn- hljóma líkt (eða eins) og klasarnir stl- og stn-
myndu gera ef þeir væru til. Þetta er oft táknað í hljóðritun með [sl] og
[sln]. Rökrétt afleiðing af þessu mætti ætla að væri sú að sl- og sn- stuðli
við st-. Þetta kallast sníkjuhljóðsstuðlun (Þorsteinn G. Indriðason 1990:8
o.áfr.). Hennar verður fyrst vart að einhverju marki á 19. öld og hún virðist
enn í gildi, a.m.k. að einhverju marki (Ragnar Ingi Aðalsteinsson 2010:191
°-áfr.). Frá 19. öld finnast um þetta allmörg dæmi, sbr. þessar línur eftir
Jónas Hallgrímsson:
(18) leið um snjóvgar slóðir
storðar, og frost var orðið (Jónas Hallgrímsson 1989 Þ163)
5 Hjá Einari Gilssyni má reyndar sjá eitt dæmi um í-stuðlun í 259 braglínupörum sem
skoðuð voru (Ragnar Ingi Aðalsteinsson 2010:169). Eitt slíkt tilvik breytir litlu um það
sem hér er sett fram.