Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2011, Síða 60

58 Ragnar Ingi Aðalsteinsson og Sigurður Konráðsson
í (18) stuðla saman sn- í snjóvgar, sl- í slóðir og st- í storðar. Jónas brá oft
fyrir sig þessari stuðlun (Ragnar Ingi Aðalsteinsson 2007:38—9). I öðru
kvæði Jónasar má sjá dæmi um annars konar sníkjuhljóðsstuðlun. Það er í
sérstuðlaðri línu sem hljómar þannig:
(19) smámeyjar fagurspunnið lín (Jónas Hallgrímsson 1989 1:133)
I (19) eru stuðlarnir sm- og sp-. Þarna hefur verið talið að um sé að ræða
sníkjuhljóðið [p] sem hafi smeygt sér inn á milli s og m og þess vegna stuðli
klasinn sm- [spm] við sp- (Ragnar Ingi Aðalsteinsson 2010:194—5).
Margir hafa velt því fyrir sér hvernig á því geti staðið að sníkjuhljóðs-
stuðlunar skuli ekki verða vart að neinu marki fyrr en á 19. öld. Sníkju-
hljóðið kemur inn í málið á 13. öld eða fyrr og eðlilegt hefði verið að þá
þegar hefðu skáldin farið að stuðla þessi hljóð saman úr því að þau eru
svona lík. En það gerðist ekki. Við þessu hafa ekki fundist skýr svör en
einn möguleikinn er sá að stafsetningin hafi haft áhrif á þetta. Þegar rót
kemst á stuðlun með sl- og sn-, þ.e. eftir að í-stuðlun lætur undan síga,
grípa skáldin til þess sem þau þekkja, þ.e. gnýstuðlanna sk-, sp- og st-, og
bæta þessum vandræðaklösum við sem nýjum gnýstuðlum. Þess vegna
stuðla skáldin sl- aðeins við sl- og sn- við sn- en tengja þessa klasa ekki við
st-ý Klasinn st- hefur fram að því aldrei stuðlað við annað en st- og gný-
stuðlarnir sk- og sp- eru einnig vel þekktir úr kveðskapnum. Þeir verða
fyrirmynd að hinum nýju gnýstuðlum. Örfá dæmi hafa fundist um sníkju-
hljóðsstuðlun frá því á 15. og 16. öld sem bendir þó til þess að á öllum
tímum hafi einhverjir hafi gert sér grein fyrir þessum kosti (Ragnar Ingi
Aðalsteinsson 2010:194).
2. Um hvað fjallar greinin? Rannsóknarspurning
I þessari grein er ætlunin að skoða stuðlun með klösunum sl-, sm- og sn-.
Litið verður á tölur um þessa stuðlun eins og hún var fyrir 1400 og henni
svo fylgt eftir allt fram til dagsins i dag. Skoðað verður hvert hlutfall hvers
klasa var fyrir 1400 og aftur hvert hlutfallið var eftir að í-stuðlun var tekin
upp aftur á 18. öld. Gerður verður samanburður við óbundið mál og
skoðaðir textar frá ýmsum tímum. Tilgangurinn er að leita eftir því hvort
hlutfall í-stuðlunar í kveðskapnum haldist í hendur við hlutfall þeirra orða
6 Annar hugsanlegur möguleiki er að innskotshljóðið hafi verið nógu fyrirferðarmikið
til þess að r-stuðlun gekk ekki lengur en það dugði samt ekki til þess að gera stuðlun á móti
st- (og sp-) eðlilega, hvernig sem á að gera grein fyrir því frá hljóðfræðilegu eða hljóðkerfis-
legu sjónarmiði.