Íslenzk tunga - 01.01.1961, Blaðsíða 61

UH FORUM OKÖABOKARINNAK II
59
ofþóa hafa ó í stofni síðari liðs, en ekki á eins og þúa. Hugsazt gæti.
að gömul tvímynd með ó hefði lifað áfram í samsettu sögnunum.
Hitt þykir mér þó líklegra, að síðari liður þeirra hafi í öndverðu
verið -þáa, en zí-ið lækkað í ó vegna rýrari áherzlu. Dæmi um slíka
lækkun á > ó í áherzlulítilli samstöfu eru raunar fá, sbr. þó
kaldár(r) > kaldór og ef til vill vallófr (fuglsnafn) < *vallúfr, en
eiga sér þó hliðstæðu í meðferð stuttu sérhljóðanna, t. d. u og o.
Þessi breyting hlýtur að hafa gerzt á þeim tíma, er hljóðgildi á og ó
var annað en nú og staða þeirra í sérhljóðakerfinu önnur, því að á
síðari öldum hefur stefnan verið á hinn veginn, þ. e. ó > á (>u),
í áherzlurýrum atkvæðum (sbr. flaumósa > fl(a)umúsa > flumusa,
spánósa > spón(h)ása (nýr) o. s. frv.).
Því fór fjarri, að Bugge væri fulltrúa á ágæti tilgátu sinnar um
þáat, enda var þessi vafasama orðmynd þá einangruð í norrænu og
átti sér aðeins veika stoð í einu handriti forníslenzku og einskis til
að vitna nema fjarlægra hliðstæðna í vesturgermönskum málum.
Finnur Jónsson og V. Dahlerup gátu að vísu um tilgátu Bugges í
útgáfu sinni,10 en sagnmyndin hefur enn ekki komizt inn í orða-
bækur. En þess vil ég vænta, að nísl. þáa ásamt ættingjum sínum
og(g)þóa og ofþóa hafi rennt þeim stoðum undir hina gömlu tilgátu
Bugges um þáat, að sú orðmynd fái inni í þeim orðabókum forn-
málsins, sem nú eru á döfinni.
Tasaldi, tasaldalegur
Orðið tasaldi kemur, sem kunnugt er, fyrir í fornu máli. Það er
þar auknefni á manni, er Þorvaldur hét að eiginnafni, og er hans
getið bæði í Glúmu og í þætti hans í Ólafs sögu Tryggvasonar. Hins-
vegar er þar hvergi frá því skýrt, hvað tasaldi eiginlega merkir, né
heldur verður það ráðið af mannlýsingu sagnanna.
Fræðimenn hafa komið fram með tilgátur um ætterni orðsins, en
hingað til hefir ekki verið unnt að reyna sanngildi þeirra eða senni
10 Den ffirste og anden grammatiske Afhandling i Snorres Edda (Samfund
til Udgivelse af gammel nordisk Litteratur, XVI; K0benhavn 1886), 71.