Íslenzk tunga - 01.01.1961, Blaðsíða 140

136
RITFREGNIU
langt samhljóð eða fleiri en eitt fara á eftir. Þessu fylgja að sjálfsögðu margs-
konar vandkvæði fyrir réttritun, sem miðuð er við uppruna, einkum ef eldri
heimildir brestur eða augljósar hliðstæður í skyldum grannmálum. Höf. hefur í
r.ýju útgáfunni breytt rithætti nokkurra orða frá því, sem áður var, en þó svo,
að fyrri ritmyndir eru einnig tilfærðar og vísað á milli. Hann hefur breytt glað
í glœ, kjara (so.), kjararoykur (m.) og kjarnast (so.) í hjara, hjararoykur,
hjarnast; parrað (n.) í parrag; skjfit (n.), skjptil (m.) í sjpt, sjotil; sleðja (f.)
í slevja; tel (n.) í til. Sumar þessara breytinga, eins og skj0t > sj0t, sýnast
liggja í augum uppi frá sjónarmiði upprunans, sbr. físl. sjgt, sjgtull. Um aðrar
get ég ekki dæmt. Ef full rök eru til að rita hjara í stað kjara (‘svæla, gefa frá
sér brækjulykt, ymta (í), sýna h'fsmark’), væri eðlilegast að telja orðið í ætt
við físl. hyrr, þ. herd, lit. kuriii ‘hita’ o. s. frv., og þá sennilegast, að ísl. so.
hjara og hjarna væru af þessum sama toga og fyrri ættfærsla þeirra, sú sem
helzt hefur tíðkazt, þar með úr sögunni.
Frá eindregnu upprunasjónarmiði er raunar hægt að efast um rithátt fleiri
færeyskra orða, t. d. sumra, sem rituð eru með kv-, eins og kvetta (so.), kvapp-
ur Ho.), kvamsa (so.), kvisk (n.) og kvist (u.). Hið sama má segja um ein-
falda i-ið í likkur (m.), silja (f.) og sirja (f.), en ekki skal það rakið frekar
hér, enda vandfarið með þessháttar misræmi milli uppruna og ritvenju í mál-
um.
Orðaforði færeyskunnar er að sjálfsögðu mikils til samnorrænn og harðla
gimilegur til fróðleiks, ekki sízt fyrir Islendinga. Þar koma t. d. fyrir ýmis tor-
kennileg orð og orðasambönd, sem reynast þó við nánari athugun ummyndanir
úr fornnorrænni arfleifð, t. d. (standa uppi) í andarisi: ísl. and(h)œris; hoyni
(m.): ísl. heyanniri ?); leggja á lán ‘vanrækja’, liggja á láni ‘vera vanræktur’:
ísl. leggja í lá(gi)na, liggja í lá(gi)nni, upphaflega af lá (f.), en ekki lág (f.);
vittugi (n.) ‘flón, þorpari’: ísl. vettugi o. s. frv. Hitt kemur og fyrir, að fær-
eyskan geymi orð og orðasambönd, sem eiga sér aðeins hliðstæðu í einu hinna
norrænu málanna, stundum eingöngu í íslenzku. Eins varðveitir hún stundum
eldri merkingar og auðveldar þannig ættfærslu viðkomandi orða. Skal ég nú
nefna örfá dæmi þessu til áréttingar. Beinalega (f.) merkir í færeysku ‘dauði’
og svarar sýnilega til físl. beinalag (í Sturlungu). Hér er efalítið um forna arf-
leifð að ræða, orðin vísast tengd gömlnm greftrunarsið, og sennilega á orðtakið
að bera beinin eitthvað skylt við hann. Þá eru orðtök eins og bera í bgtuflaka:
ísl. bera í bœtijláka; stíga upp í veingin (vongin): ísl. stíga í vœnginn; stórt,
lítið í vavi(num): ísl. mikið eða þungt í viijfun)um eða vögunum; fær. orð-
takið bendir til, að vój, en ekki vögur, sé upphaflegra í ísl. orðtakinu. Færeyski
málshátturinn tað kemur go ejtir andsperri á sér nokkra samsvörun í ísl. gengin
er gýgur úr jœti, en harðsperra ajtur komin. Nno. gOyr, gjO og hjaltl. gjöger
merkja ‘bólguverkur í úlnlið, sinaskeiðabólga’ og eiga efalítið skylt við fær. gó
og ísl. gýgur. En bæði hjaltl. og ísl. benda eindregið til þess, að hér sé á ferð-