Vera - 01.02.1983, Blaðsíða 16

Kirkjuleiðslu kvenna á að lcggja niður
eftir þessu að dæma, en konur eiga að halda
sig heima eftir barnsburð eins og venja var.
Pétur Palladíus Sjálandsbiskup, sá sem
vígði þrjá fyrstu lútersku biskupana í Skál-
holti fór óvirðingarorðum urn skoðanirgyð-
inga og katólskra unt að sængurkona sé
óhrein, en kirkjuleiðslusiönum vill hann
halda og rökstyður það — sennilega á sama
hátt hafa ísrelsmenn gert það á sínum tíma
— með því að engin kona hafi náð fullri
heilsu fyrr en eftir 6-7 vikur frá fæðingu, og
því eigi eiginmenn aö sýna konu sinni fulla
tillitssemi og sofa einir, en leyfa sjúkri kon-
unni að liggja einni með barnið. Það var víst
talin full þörf á því að vernda konurnar á
þennan hátt. A meðan þær voru „óleiddar"
gátu þær vikist undan kröfum eiginmanna
sinna, sem litu á þær sem sína eigin eign.
Marteinn Einarsson næstfyrsti lúterski
biskupinn í Skálholti var „lærisveinn"
Palladíusar biskups. Hann lagði m.a mikla
áherslu á að gerður væri mismunur á „ráð-
vöndum og óráðvöndum" konum eða með
öðrum orðurn giftum mæörum og ógift-
um.10
Kirkju-Ritúalið 1685
og handbœkur presta
Árið 1685 kemur út svokallað Kirkju-
Ritúal fyrir Danmörk, Noreg og ísland.
Hluti af því er í Lovsamling for ísland, en á
sum atriðin er vísað í Handbók presta 1826
þar sem þau eru þýdd á íslensku. Þar segir
m.a. um „barns-sængur-konur": „Prestarn-
ir skulu kostgæfilega undirvísa óléttum
konum og áminna þær, að þær með þakk-
læti viðurkenni þá blessun er guð hefir þeim
veitta, en vakti sig fyrir óaðgætni og skað-
legum tilfellum, sem mögulegt vera kann.
Erfiði trúlega í þeirra kalli, þegar tíminn
keniur, vitandi, að jafnvel þó öll þessi kvöl
sé verðlaun syndarinnur, þá eru þær þó Guöi
þakknæmar í þeirri hinni sömu stétt, þegar
þær eru stöðugar í trúnni, heilagleika og
hreinlífi og með þolinmæði vænta góðrar og
mjúkrar lausnar. Þeir skulu einnig áminna
þær til þolinmæði, oft og tíðum fela drottni
sína vegu og sinn lífs ávöxt til allrar náðar og
verndar.. ,“12 Síðan kemur bæn sem þær
eiga að tileinka sér eða læra.
Handbók presta kemur út í annarri út-
gáfu 1852 alveg óbreytt og standa því þessi
fyrirmæli þangaö til handbókin er endur-
skoðuð 1869.
I handbókinni 1869ogaftur 1879 er all-
nákvæm lýsing á því hvernig kirkjuleiðsla
fer að athöfnum og oröum, m.a. eftir því
hvort barnið sem fæddist er lifandi eöa dáiö.
Ræöurnar eru styttri en í fyrri handbókun-
um.
Bætt er við einu atriði sem ekki á rót sína
aö rekja til Kirkju-ritúalsins 1685: „Þegar
giftar konureiga börn með mönnum sínum,
eiga prestar að leiða þær í kirkju í fyrsta
sinn, sem þær koma þangað eftir barnsburö-
inn, eins þó burnið hafikomið undir áður en
konan giftist.'"3 Síðasta setningin var sett
inn að gefnu tilefni.14 Annað nýtt atriði:
„Óski konan þess, má presturinn í stað
kirkjuleiðslunnar, minnast hennar af
stól. .. og biðja fyrir henni. .. eftir predik-
un, áður en hann les faðir vor."
Á ógiftar mæöur er þannig minnst: „Ekki
má leiða aðrar konur en eiginkonur í kirkju
eftir barnsburö né minnast annarra af
stól."13
Kirkjuleiðsla leggst niður
Þess er getið í Handbók presta 1869/
1879 aö það sé oröið tíðkanlegra að minn-
ast kvenna „af stól" í stað þess að prestur
leiöi þær inn í kirkjuna, en þær eigi þó
heimtingu á því aö verða leiddar í kirkju, ef
þær vilja það heldur.
Meira en hundraö árum áöur, eöa 1754,
var í Danmörk ákveðiö að kirkjuleiðsla færi
aðeins fram þegar einhver kona krefðist
þess beinlínis, annars átti presturinn aðeins
að biðja fyrir konum sem kornu í kirkju í
fyrsta sinn eftir barnsburð. Mun sá siður
hafa haldist þar í landi, einkum á Jótlandi,
álíka lengi og hér.15
Thit Jensen þekkt kvenréttindakona og
rithöfundur, sem var fædd á Jótlandi 1876,
minnist á einum stað á móöur sína og
kirkjuleiðsluna: „Hugsið ykkur, hvernig
komið var fram við konu sem kom til kirkju
í fyrsta sinn eftir barnsburð. Hún átti að
bíða við dyrnar, þangaö til presturinn kom
fram til hennar og baö inngöngubæn áður
en hún gæti gengið „hrein" inn í guðs hús.
Ég upplifði aö sjá mömmu standa þarna og
bíða við kirkjudyrnar, og eins lítil og ég var
fannst mér þetta móðgun og svívirðing.
Þetta kom ekki fyrir aftur, því að hún geröi
uppreisn og sagði við prestinn, okkar góða
vin séra Krogh, aö þetta gerði hún aldrei
framar .. .“16
Það fer ekki milli mála hvert var álit kirkj-
unnar á konu sem legið hafði á barnssæng.
Hún tilheyrði ekki söfnuði guðs um hríð —
hún stóö utan kirkju — þar til hún var á ný
lcidd þar inn með orðum prestsins: „Gangiö
með friöi inn í guðs söfnuð, guðs náð og
friðursé með yður. Amen!"17
Séra Jónas Jónasson á Hrafnagili segir
svo frá í íslenskum þjóðháttum (bls. 262):
..Helst mátti konan ekki fara neitt af bæ,
fyrr en búið var að leiða hana í kirkju. Það
var gert. þegar hún kom í fyrsta sinn í kirkju
eftir barnsburð, og var það gömul kirkju-
venja, sem studdist við þá trú. aö konan sé
óhrein eftir barnsburðinn (3. Móseb. 12).
Klæddist þá konan bestu klæðum sínum,
skauti og skarti. og gekk að kirkjudyrum og
stóð þar við messubyrjun. Síðan gekk prest-
urinn, eftir altarisþjónustuna eða fyrir eftir
atvikum, fram í kirkjudyrnar og hélt dálít-
inn ræðustúf yfir konunni og leiddi liana
síðan til sætis. Um miðja 19. öldina féll þetta
úr tísku, og prestar minntust þá kvenna nteð
bæn á stól fyrir eða eftir predikun. Voru þær
þá líka búnarsínum besta búningi."
Framhald í nœsta blaði
Veistu
að í nafni
jafnréttis
villa þeir á sér
heimildir
og segjast
samherjar
aö í nafni
frelsis
finna þeir sér
aðra konu
að iöka
sem hobbý
að í nafni
bræðralags
bía þeir
börnunum okkar
svo við seinna
finnum þá farna
Nú geta þeir
nebbnilega
túlkað
lögin sér í hag
og haft
þau
með sér líka
Þ.H.K.