Vera - 01.10.1996, Blaðsíða 28

klá\SV
Barnaklám og
Fyrsta heimsráðstefnan um barnavændi,
barnaklám og sölu á börnum var einstök
vegna þess að þetta var í fyrsta sinn sem
ríkjaráðstefna á vegum Sameinuðu þjóðanna
var opin frjálsum félagasamtökum á jafnrétt-
isgrundvelli sem tóku þar virkan þátt í undir-
búningi og skiþulagningu. Börn og unglingar
tóku beinan þátt í ráðstefnunni alian tímann
og héldu sínar eigin pallborðsumræður næst-
síðasta dag ráðstefnunnar.
Samtök sem nefnast ECPAT (End Child
Prostitution in Asian Tourism) hafa frá árinu
1991 safnað upplýsingum um umfang vand-
ans. Samtökin eru samsteypa margra ann-
arra samtaka þar á meðal „Save the
Children", sem Barnaheill eru aðili að. Með
ráðstefnunni tókst að ná eyrum yfirvalda, lög-
reglu og almennings um þessa hræðilegu
glæpi sem framdir eru gegn börnum víða um
heim. Án efa áttu þó atburðirnir sem áttu sér
stað í Belgíu viku fyrir ráðstefnuna þátt í því
hversu mikinn áhuga fjölmiðlar sýndu ráð-
stefnunni.
Umfang vandans
Talið er að í Asíu einni sé allt að 1 miljón
barna sem stunda vændi. Samkvæmt könn-
unum ECPAT þjónar hvert barn 2-30 viðskipta-
vinum á viku. Það þýöir að í hverri viku nýta
10-12 miljónir karlmanna sér fátækt og veika
stöðu barna í Asíu. Flestir viðskiptavinanna
eru heimamenn en það hefur aukist til muna
að svokallaðir barnaníðingar (þedoþhiles) og
túristar, misnoti börn í þriðja heiminum.
Flest barnanna vinna í einhvers konar
vændishúsum og eiga sér verndara. Sum
barnanna hafa flúið erfiðar heimilisaðstæður
og hafa neyðst út í þetta til að sjá fýrir sér en
önnur hafa verið seld í húsin. Það þekkist
einnig að börn „gera út börn“ og sem dæmi
um það sagði einn fyririesarinn frá 18 ára
stúlku sem var verndari 8 ára stúiku. Þær
unnu á járnbrautarstöð og fór starfsemin
þannigfram að 8 ára barnið fór með „viðskipta-
vini“ á bak við runna á stöðinni. Vandamálið er
því mjög flókið og lausnir mjög erfiðar.
Hvers vegna?
Menn greindi nokkuð á um hvers vegna
barnavændi og barnaklám hafi aukist síðast-
liðin ár, en allir voru sammála um að raun-
veruleg aukning hefði átt sér stað. Eftirtalin
atriði eru helstu orsakirnar sem nefndar voru
fyrir þessari aukningu. Upptalningin er þó ekki
í neinni ákveðinni röð.
1. Alþjóðavæðing (Globalization).
Allur heimurinn er að verða eitt stórt þorp.
Markaðir hafa opnast, samgöngur stórbatnað
og þróun í allri samskiþtatækni hefur verið gíf-
urlega hröð. Þetta gerir það að verkum að við-
skipti eiga sér stað mun auðveldar en áður og
þar með talið ýmis glæpastarfsemi eins og
vændis- og klámiðnaðurinn. Barnaklám og
barnavændi og sala á börnum er einn angi
þessara nýju og greiðu viðskiptahátta nútíma
markaðsviðskipta.
2. Mismunandi gildismat og ótrúlegt vfrð-
ingarleysi gagnvart lífi og réttindum barna.
3. Stríð og fátækt hendir miljónum barna á
vergang. í Kambódíu þar sem strið hefur geis-
barnavændi
að um árabil ertalið að allt að helmingur þjóð-
arinnar sé undir 15 ára aldri. Einnig er talið að
í austur Evrópu séu heilu flokkarnir af heimil-
islausum börnum. í Afriku er þetta búið að
vera vandamál til langs tíma. Það skýrir þó
ekki hvers vegna sumir foreldrar gera allt til
að forða börnum sínum frá götunni á meðan
nágranninn jafn fátækur selur barnið sitt fyrir
sjónvarþstæki.
4. Neysluþjóðfélagið. Allt skal kaupa sem
er falt. í viðtölum við drengi í Vestur Evrópu
kom í Ijós að þeir stunduðu vændi tímabund-
ið til að vinna sér inn t.d. fyrir nýju videotæki
eða einhverju álíka, og margir þessara
drengja komu frá því sem kallast venjulegar
millistéttafjölskyldur.
5. Dýrkun á fegurð æskunnar. Allt ungt er fal-
legt.
6. Hræðsla við eyðni.
Hvað getum við gert?
1. Alþjóðleg viðurkenning. Ná þarf fram al-
þjóðlegri viðurkenningu á því að gerandinn er
glæþamaðurinn en barnið fórnarlambið, en
svo undarlega sem það kanna að hljóma þá
eru ekki allir sammála um hver sé þolandinn
í þessu sambandi. í sumum löndum er það
enn svo að börnunum er hent T fangelsi en
gerandinn sleppur laus.
2. Rjúfum þögnina í kringum þessi mál og
gera öllum þjóðum heims Ijóst að börn eiga
sín eigin réttindi.
3. Fræðsla um réttindi barnsins. Fræða
þarf börn um réttindi sín. Unglingsstúlka frá
Brasilíu sem tók þátt í pallborðsumræðum
unga fólksins sagði frá því hvernig vera sín í
athvarfi sem rekið var af alþjóðlegri hjálpar-
stofnun breytti lífi hennar. Hún og systir henn-
arflúðu heimilisofbeldi ogfengu inni t athvarfi
fyrir götubörn. Þar dvöldu þær í eitt ár og
fengu m.a. fræðslu um réttindi sfn. Eftir árið
fóru þær aftur heim ráku ofbeldismanninn af
heimilinu og bjuggu áfram heima ásamt móð-
ur þeirra og yngri systkinum.
4. Stórefia alþjóðlega samvinnu. Sam-
vinnu lögregluyfirvalda, rikisstjórna og ferða-
skrifstofa þarf að stórefla á milli landa m.a. til
að halda skrár yfir þekkta barnaníöinga og
hefta ferðir þeirra. Vandamálið er þó einnig
það að ferðamenn í öðrum erindagjörðum
nýta sér einnig hörmulega stöðu þessara
barna.
5. Endurhæfing. Börn sem hafa orðið fórn-
arlömb fái endurhæfingu sérhæfðs fólks og
möguleika á að snúa aftur til síns heima.
Endurhæfingin er hins vegar ákaflega erf-
ið og ber oft ekki árangur og hefur gildi
forvarna því sjaldan verið jafn mikilvægt
og t þessum málaflokki.
Lokaorð
Ráðstefnan í Stokkhólmi er sú fyrsta
sem haldin er um þetta málefni og við
skulum vona að hún verði jafnframt sú síð-
asta. En þærtölursem birtarvoru um umfang
þessara glæþa gagnvart börnum gefa ekki til-
efni til bjartsýni og ólíklegt er að við getum út-
máð þennan glæp á stuttum tíma. Versti glæp-
urinn er þó að snúa sér frá vandanum og vona
að hann hverfi af sjálfu sér.
íínangrun íslands verndar okkur að ýmsu
leyti gegn ýmsum hörmungum heimsins, en
eftir því sem við alþjóðavæðumst verðum við
einnig að vera þátttakendur í lausn þeirra
vandamála sem fylgja þeirri þróun. Á íslandi
eru kynferðisafbrotamenn eins og í öðrum
löndum og heyrst hafa sögur af íslenskum
karlmönnum sem ferðast til annarra landa til
að notfæra sér varnarlaus fátæk börn þriðja
heimsins. Með því aö vinna að lausn þessara
mála með öðrum þjóðum erum við því einnig
að leysa eigin vandamál, þó barnavændi sé
ekki talið vandamál hér á landi, en þess
þekkjast þvf miður dæmi.
Internetið sem mikilvægur hluti af sam-
skiptasprengingu undanfarinna ára var mikið
rætt á ráðstefnunni og svo viröist sem mikil
aukning hafi orðið á barnaklámi á netinu sem
vissulega berst til íslands. Með nútíma tölvu-
og myndbandatækni er hægt að skeyta sam-
an t.d. barnshöfði og konulíkama og breyta
stðan konulíkamanum þannig að hann líti út
fyrir að vera líkami barnsins. Því er ekki alltaf
um raunverulegar myndir að ræða. Þetta ger-
ir löggæsluaðilum mjög erfitt fyrir. Fljótlega
hillir þó undir að ólöglegt verði á íslandi að
eiga slíkar myndir í fórum sínum. Slík lög
styrkja bæði hinn samviskusama borgara og
lögregluna og heldur framboði vonandi í lág-
marki.
Andi ráðstefnunnar var að þetta væri
smánarblettur á öllum jarðarbúum. Margir á
ráðstefnunni vildu þó sjá meiri áherslu lagða
á mikilvægi þess að börn ættu sín eigin
mannréttindi og að börn væru ekki eign full-
orðna fólksins, ekki einu sinni foreldranna
sem bera á þeim ábyrgö.
Sumir héldu því ákveðið fram að ef allir
vissu af réttindum barna, fullorðnir sem börn,
þyrði ekkert foreldri að selja barn sitt. Það
drægi jafnframt verulega úr starfsemi barna-
níðinga því hegðun þeirra gagnvart börnunum
varðaði þá við alþjóðalög og væri hægt að
draga þá fyrir dómstóla.
Mikill meirihluti barna í vændis- og klámiðn-
aðinum eru stúlkur en þó virðist sem æ fleiri
drengir dragist einnig inn í þessa glæþastarf-
semi. Konur hafa í gegnum aldirnar þurft að
selja líkama sinn til að lifa. Hver hefur ekki
heyrt talað um vændi sem elstu atvinnugrein
heims, þvt er það eftirtektarvert að þessu
tvennu var ekki mikið blandað saman. Þó voru
fulltrúar á annað hundrað ríkisstjórna tilbúnir
að koma saman og lýsa því yfir að barna-
vændi, barnaklám og sala á
börnum er glæpur jafnvel þó
meirihluti fórnarlambanna
séu stúlkur, það þótti mik-
II sigur á ráðstefnunni.
Krístín Jónasdóttir,
framkvæmdastjórí Samtak-
anna BarnaheiUa var eini fulltrúi íslands á
nýafstaöinni ráðstefnu Sameinuöu þjóö-
anna um barnaklám og barnavændi.