Vera - 01.10.1996, Blaðsíða 29

Guðný Guðbjörnsdóttir þingkona
brevtum
lagafrumvarpiaiin
bamaklam
I kjölfar Stokkhólmsráðstefnunnar um
barnaklám og kynferðislega misnotkun á
börnum beindist athyglin að stjórnarfrum-
varpi um barnaklám sem lagt var fram á síð-
asta þingi. Um er að ræða frumvarp til laga
um breytingu á almennu hegningarlögunum
frá 1940. Frumvarpið tekur til tveggja
óskyldra efnisatriða, þ.e. annars vegar er
gert refsivert að hafa í vörslu sinni efni með
barnaklámi og hinsvegar að samkynhneigð-
ir njóti refsiverndar gegn því að á þá sé ráð-
ist opinberlega með háði, rógi, smánun eða
ógnun.
Fyrsta grein frumvarpsins fjallar um
barnaklám en þar segir:
Við 210. gr. bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Hver sem hefur í vörslu sinni Ijós-
myndir, kvikmyndir eða sambæri-
lega hluti sem sýna börn í holdlegu
samræði eða öðrum kynferðismök-
um skal sæta sektum. Sömu refs-
ingu varðar að hafa í vörslu sinni
Ijósmyndir, kvikmyndir eða sam-
bærilega hluti sem sýna börn í
kynferðisathöfnum með dýrum
eða nota hluti á grófan klámfeng-
inn hátt.
Aðdraganda frumvarpsins má m.a. rekja til
þess að árið 1992 samþykkti mannréttinda-
ráð Sameinuðu þjóðanna aðgerðaáætlun
um sölu á börnum, barnavændi og
barnaklámi og skoraði á aðildarríkin að gera
vörslu á barnaklámi refsiverða. Danir og
Norðmenn hafa þegar samþykkt slík lög en
Svíar komust að þeirri niðurstöðu 1993 (Ds
1993:80) að ekki eigi að setja refsiákvæði
um vörslu á efni með þarnaklámi. Sú niður-
staða var rökstudd með því að slfkt refsi-
ákvæði sé undantekning frá stjórnarskrár-
bundnum ákvæðum um prentfrelsi og
tjáningarfrelsi og að þegar séu næg refsi-
ákvæði til að beita gegn barnaklámi.
Sænska þingið ákvað í júní 1994 að gera
vörslu á barnaklámi refsiverða frá ársbyrjun
1999 þar sem breyta þurfi stjórnarskránni
áður en ákvæðið tekur gildi. Jafnframt var
lögfest að frá ársbyrjun 1995 væri heimilt
að gera slíkt efni upptækt án þess að sá
sem hefði þaö undir höndum sætti refsingu.
greinargerð segir að markmið þess að
gera refsivert að hafa í vörslu sinni efni með
grófu barnaklámi sé að auka vernd barna
gegn kynferðislegri misnotkun, og að bæta
réttarstöðu barna. Frumvarpið kom til fyrstu
umræðu 6. mars 1996. Auk dómsmálaráð-
herra tóku til máls þau Bryndís Fllöðvers-
dóttir, Össur Skarphéðinsson og Guðný
Guðbjörnsdóttir, sem öll fögnuðu því að
gera eigi vörslu kláms refsiverða en for-
dæmdu að frumvarpið næði eingöngu til
grófs barnakláms og hvernig það er réttlætt
í greinargerð með frumvarpinu. Þar segir
m.a.:
„Á móti framangreindum rökum kemur
að mjög óljóst er hvaða áhrif slíkt bann kem-
ur til með að hafa í reynd og að rannsókn á
slTkum brotum geturgengið nærri grunnregl-
um um friðhelgi einkalífs. Þá hefur því verið
haldið fram að í einstaka tilvikum geti efni
með barnaklámi, sem kynferðislega mis-
þroska menn hafa í vörslu sinni, hugsanlega
að einhverju leyti komið T veg fýrir kynferðis-
brot gagnvart börnum.’’
Það kom ekki skýrt fram í svari dóms-
málaráðherra hvaða rannsóknir liggja að
baki slíkum fullyrðingum. Samkvæmt upp-
lýsingum frá dómsmálaráðuneytinu nú í
sumar var hér fylgt frumvarpstexta frá Norð-
urlöndum, án þess að kanna hvaða stað-
reyndir liggja að baki. Með öðrum orðum
var ekki kannað í ráðuneytinu hvort að
til eru rannsóknir sem styðja þá stað-
hæfingu að klámmyndir af börnum geti
þjónað þeim tilgangi aö koma T veg fyr-
ir kynferðisafbrot gagnvart börnum, en
það er gefið í skyn. Þetta eru vond
vinnubrögð. Ég kannast ekki við slTkar
rannsóknir, en þekki hinsvegar kenningar
af svipuðum toga varðandi ofbeldisefni T
kvikmyndum, nefnilega að þó að ofbeldis-
efni hafi almennt vond áhrif á fólk þá fái
sumir útrás fyrir eigin ofbeldishneigð með
því að horfa á slíkt efni. Gera þarf greinar-
mun á kenningum og staðreyndum. Lág-
markskrafa er aö fá að vita hvað liggur að
baki slíkum staðhæfingum.
Því var ranglega haldið fram T dagblöðum
í sumar að frumvarpið hafi verið samþykkt í
þessu formi. Hið rétta er að frumvarpið kom
eingöngu til fyrstu umræðu og til allsherjar-
nefndar, sem undirrituð situr T. Nefndin
sendi framvarpiö út til umsagnar í sumar og
búast má viö að það verði lagt fram að nýju
á komandi þingi. Verður fróðlegt að fylgjast
með hvort að umræðan um framvarpið
bæði innan og utan þingsins verðurtil þess
að frumvarpinu verði breytt þannig að ekki
verði eingöngu átt við gróft barnaklám og
hvort að ofannefndum fullyrðingum T greinar-
gerðinni verður breytt. Ef svo verður ekki
mun ég og vonandi fleiri beita mér fyrir breyt-
ingum á frumvarpinu í meðförum allsherjar-
nefndar eins og ég boðaði í umræðunum á
slðasta þingi. Um viðkvæma löggjöf er að
ræða og augljóst er að orðalag þarf að breyt-
ast til að settum tilgangi verði náð. Lækka
þarf þröskuldinn þannig að náð verði yfir
meira en grófasta klám, um leið og þess er
gætt að skilgreiningar séu það skýrar að grá
svæði geri löggjöfina ekki gagnslausa. Mér
er enn minnisstæð myndasýning sem ég sá
árið 1992 á alþjóðlegri kvennaráðstefnu um
bernsku stúlkna (sjá VERU, 5. tbl. 1992).
Um var að ræða listaverk, auglýsingamyndir
og einkamyndir, sem sýndu litlar stúlkur
sem kynverur á skýran hátt án þess að þær
gætu talist klám samkvæmt þvT frumvarpi
sem nú liggur fyrir. Enginn vill banna lista-
verk, en auglýsingar, kvikmyndir eða Ijós-
myndir sem gefa þau skilaboð til fullorðinna
að börn séu tilkippileg í kynlíf eiga
ekki erindi I siðuðu samfélagi.
Því mun ég vinna að þvT að
varsla efnis með hvers
kyns barnaklámi verði
gerð refsiverð, ekki bara
ef það er gróft.
klá,\V