Vera - 01.10.1996, Blaðsíða 41

ekki markmið að vera
Kristín Halldórsdóttir þingkona
Kvenfrelsi og jafnrétti var til umræðu i
góðra kvenna hópi nýlega, og ummæli
einnar gerðu mig dálítið hugsi. Hún vitn-
aði til reynslu kvenna í sínum heimabæ,
þar sem þær höfðu staðið að framboði
með öllu tilheyrandi, og þær komust að
þeirri niöurstöðu, að orðið kvenfrelsi
mæltist ekki sérlega vel fyrir meðal
fólks, en jafnréttiskrafan styggði hins
vegar engan. Þess vegna taldi hún rétt
að leggja meiri áherslu á jafnrétti í okk-
ar málflutningi, en hafa lægra um kven-
frelsið. Þetta hljómaði hálf ankannalega
í mínum eyrum, þar sem kvenfrelsi er aö
minni hyggju forsendan fyrir jafnrétti
kynjanna. Það er þó sennilega rétt, að
orð eins og kvenfrelsi og kvenréttindi
verka svo ögrandi og jafnvel fjandsam-
leg, að margar veigra sér við að nota
þau og vilja ekki lenda í því að þurfa aö
skilgreina hvað átt er við.
Illa lesinn femínisti grísaði rétt
Þessi ágætu orð eru þó ekki eins framand-
leg og orðin femínisti og femínismi, sem
voru lítt þekkt í árdaga Kvennalistans, en er
nú ætlast til að hver maður skilji. Mér er enn
í minni, þegar bandarísk blaðakona spurði
mig, nýorðna þingkonu og satt að segja illa
lesna í erlendum kvennafræðum, hvort ég
væri femínisti. Ég gróf í snarhasti upp úr
minni mínu hálfgleymda skólalatínu og grís-
aði á að ég væri femínisti. Henni fannst
merkilegt, hvað égjátaði þessu glaðhlakka-
lega og sagði, að í Bandarikjunum væri
þetta hálfgert skammaryrði. Það held ég
reyndar að hafi breyst á þessum tólf árum,
sem síðan eru liðin, og víst er, að engin tals-
kona Kvennalistans léti slíka spurningu
koma sér á óvart nú, hvort sem hún væri vel
eða illa lesin í erlendum kvennafræðum.
Enda umræðan komin spölkorni lengra.
Góð og grípandi orð óskast
En er hægt að ætlast til þess að allir skilji
þessi orð? Gætu þau ekki jafnvel fælt ein-
hverja frá umræðunni, þótt einfaldlega
menntasnobbleg? Gallinn er bara sá, að við
eigum engin góð og grípandi orð á fslensku,
sem komið geta í staðinn og álitamál hvort
orðin kvenfrelsiskona og kvenfrelsisstefna
reyndust nokkuð betur, samanber upphafs-
orð þessarar greinar.
Og nú er enn eitt orðið komið til sögunn-
ar, „mainstreaming", sem Drifa sagði okkur
frá í síðustu VERU. Mér sýnist reyndar þar
komið það sem kallaö hefur verið samþætt-
ing á kennaramáli, og eitthvað á það vænt-
anlega skylt við þær hugmyndir Kvennalist-
ans, að til bóta sé að fá kvennapólitískt
sjónarhorn á 511 mál. Einhverjum dytti
kannski í hug flétta eða Tvaf í þessu sam-
hengi. En það er auðvitað óþolandi að sitja
uppi með alls konar hugtök í kvennabarátt-
unni, sem þarf heilar ritgerðir til að útskýra
og skilgreina. Við verðum skollakornið að
vera skiljanlegar.
Reynsluheimurinn sló í gegn
Á fyrstu árum Kvennalistans fengum við oft
að heyra, að við værum öðru vísi en hinir
heföbundnu stjórnmálamenn og gjarna
fylgdi sögunni, að við töluðum altént mál,
sem fólk skildi. Þó skorti ekkert á, að við
notuðum hugtök eins og kvenfrelsi, að ég
tali nú ekki um hörö og mjúk gildi, breytta
forgangsröðun og verðmætamat, hugarfars-
byltingu, hagfræði hinnar hagsýnu húsmóð-
ur, kvennamenningu, kvennasögu og
reynsluheim kvenna. Reynsluheimurinn sló
svo rækilega í gegn, að nú eiga alls konar
hópar og einstaklingar sinn reynsluheim og
vefst ekki fyrir mönnum að skilja slíkt.
Hins vegar skildu samþingmenn okkur
ekki alltaf, og hef ég haft gaman af að bera
saman viðmót og viðhorf þingmanna, eins
og mér birtust þau í mlnu fyrra lífi á þingi og
nú hinu síðara eftir sex ára hlé utan þings.
Þegar við settumst þrjár á þing árið 1983
var okkur mætt af fremur vinsamlegri for-
vitni, jafnvel vorkunnsemi, reyndar full-
komnu áhugaleysi og skilningsleysi sumra og
afbrýðisemi annarra. Nokkrir reyndu sífellt að
gera lítið úr okkur, gera okkur hlægilegar.
Mál að skerpa verkfærin
Sem dæmi um allt þetta má nefna viðbrögð-
in, þegar við árið 1985 fiuttum tillögu um
fjárframlag til kvennarannsókna I Háskóla
íslands. Fæstir skildu, hvað átt var við,
nokkrir fussuðu og sveiuðu, sárafáir studdu
tillöguna og reyndar sumir bara f gríni, sögð-
ust alltaf hafa haft áhuga á rannsóknum á
konum! Einn kallaöi það lögfestingu á mis-
rétti kynjanna, ef tillagan yrði samþykkt! Nú
hins vegar deplar ekki nokkur maður auga, þótt
minnst sé á kvennarannsóknir eða kvenna-
fræði, hvað svo sem segja má um áhugann.
Viðmótið hefur breyst, háskinn er ekki
lengur hinn sami, Kvennalistinn er ekki leng-
Þessar vangaveltur snúast
um kvennapólitískt tungutak
vegna þess að orð eru þau
verkfæri sem hvað mestu
skipta í kvennabaráttunni.
Kannski höfum við ekki vand-
að valið nægilega að undan-
förnu, erum hættar að ögra á
sama hátt og fyrr vegna þess
að orð okkar koma yfirleitt
ekki lengur á óvart.
kvnnapólitík