Ritmennt - 01.01.2004, Síða 81

RITMENNT
ÁHRIF HUGMYNDAFRÆÐI GRUNDTVIGS Á ÍSLENDINGA
ar með fyrirlestrahaldi, hins vegar með stofnun og rekstri bóka-
safna og lestrarfélaga, sem ungmennafélögin efndu til. Einnig
skiptir hér máli, að noklcurt fræðsluefni var birt í handskrifuð-
um blöðum, sem langflest ungmennafélög gáfu út. Mjög algengt
var, að félög efndu bæði til bókasafns og handskrifaðs blaðs,
skömmu eftir að þau voru stofnuð. Skýr samsvörun er að þessu
leyti við starf norsku félaganna, sem unnu einlcum að markmið-
urn, er falla undir folkeopplysning, á þessum vettvangi. Lestrar-
félög og bókasöfn, svo og handskrifuð blöð, áttu sér nokkra sögu
rneðal íslendinga, áður en ungmennafélagshreyfingin myndað-
ist, en fyrirlestrahald fyrir almenning í hinum dreifðu byggðum,
sem farandfyrirlesarar áttu ríkan þátt í, var lítt þekkt hérlendis
fyrir daga hennar. Er greinilegt, að þar voru fyrirmyndir sóttar til
hreyfingarinnar í Noregi og í einhverjum mæli til Danmerkur.
Athyglisvert er, að Guðmundur Hjaltason, sá maður, sem mest
stundaði fyrirlestrahald á vegum íslenzku ungmennafélaganna,
frá 1909 til dauðadags, 1919, hafði áður starfað lengi sem fyrir-
lesari á vegum norskra ungmennafélaga, svo og í Danmörku.
Þegar á heildina er litið, var fyrirlestraþátturinn þó fyrirferðar-
meiri í starfi norsku ungmennafélaganna en hinna íslenzku.
Starfsemi bókasafna og útgáfa handslcrifaðra blaða félaganna var
mjög með sama hætti í löndunum tveimur.44
í hreyfingunni í báðum löndunum var lögð áherzla á skógrækt
og heimilisiðnað. Athyglisvert er, að á sambandsþingi UMFÍ
1908 var samþykkt tillaga frá Svövu Þórhallsdóttur um að skora
á öll ungmennafélög í sambandinu að vinna að skógrækt á ís-
landi, t.d. með því að halda ræktunardag að dæmi Norðmanna
einu sinni á ári.45 Hvorugur þessara þátta var grundvallaratriði í
starfi lýðháskólahreyfingarinnar, en þó ber að líta á áherzlu
dönsku hreyfingarinnar á landgræðslu og nýrækt, sem raunar var
ofarlega á baugi meðal Dana eftir ósigurinn í styrjöldinni 1864.
Iðkun söngs var allgildur þáttur í starfi norsku ungmennafé-
laganna. Er þar greinilega um hliðstæðu að ræða við það, sem
gerðist í lýðháskólunum dönsku og norsku. Þáttur tónlistar var
44 Sjá m.a. um handskrifuð blöð norskra ungmennafélaga Jon Tvinnereim. Ei
folkerorsle blir til, bls. 67-72. - Sjá m.a. um handslcrifuð blöð íslenzkra ung-
mennafélaga Eirikur Þormóðsson: Handskrifuð lilöð.
45 [Gerðabók um sambandsþing Ungmennafélags íslands 1908-21.]
77