Ritmennt - 01.01.2004, Page 112

ÞÓRÐUR INGI GUÐJÓNSSON
RITMENNT
Æviágrip Jóns prests Sigurðssonar skrásett
eftir hans eigin fyrirsögn 1870 af Sighvati
Grímssyni Borgfirðing og aulcið fáeinum
slcýringargreinum og ættlcvísl af sama
Ég, Jón Sigurðsson, er fæddur í Vatnsfirði,
14. júní 1787.28 Faðir minn var Sigurður,
sonur síra Guðlaugs prófasts í Vatnsfirði,
Sveinssonar. Var faðir minn erlendis þá ég
fæddist. Móðir föður míns var Rannveig,
dóttir Sigurðar sýslumanns á Hvítárvöllum,
Jónssonar.29
Sigurður faðir minn lærði fyrst hjá föður
sínum en útslcrifaöist úr Skálholtsskóla,30 og
sigldi síðan 1786 um haustið. Var þá móðir
mín þjónustustúlka hjá síra Guðlaugi og
Rannveigu. Hét móðir mín Guðrún og var
faðir hennar Jón, bóndi á Garðsstöðum í
Ögursveit, vel ríkur maður og átti hann hálfa
alla fasteign í Laugardalnum. Var hann Eld-
járnsson, Þorvarðssonar, Jónssonar.31 Guð-
björg hét kona Jóns á Garðsstöðum (amma
mín). Var hún ein af þeim fyrstu eiðsvörnu
yfirsetukonum er eiðsvarnar voru, og lærði
hún lijá Bjarna landlækni. Hét Þorlálcur faðir
hennar, og var sú ætt úr Önundarfirði.32
Eftir þetta var faðir minn níu ár í Kaup-
mannahöfn. Þegar þau voru liðin fékk hann
far til Islands með skipi nokkru ásamt amt-
manni Vibe, en það skip hraktist til Arendal
í Noregi. Þar fékk faðir minn viðdvöl hjá
djákna einum, því hann varð að fara þar á
land sem aðrir þeir er á skipinu voru. En
skipið sigldi að vori og Vibe amtmaður með
því til íslands.33 Varð faðir minn þar eftir hjá
djálcna þessum og félclc þar frían kost og
28 í Prestaævum (Lbs 2368 4to, bls. 212) bætir Sig-
hvatur við að Jón hafi verið slcírður af síra Guðlaugi
afa sínum 19. júní, og birtir vísu eftir síra Jón:
Fjórtánda júní féklc eg litið
þann fyrsta dag sem ljós mér bar,
átjándu aldar ártal ritið,
áttatíu og sjö þá var,
í Vatnsfirði alinn forðum var,
mín fyrstu lífsspor gekk eg þar.
29 Sigurður Guðlaugsson, faðir síra Jóns, var fæddur
árið 1764 og lést 1840 (sjá síðar). - Guðlaugur
Sveinsson (1731-1807) var sonur hjónanna Sveins
Guðlaugssonar (1704-52), prests í Hvammi í Norð-
urárdal (frá 1751 til æviloka), og Helgu „blindu"
Jónsdóttur (1695-1780), prests á Staðastað, Jóns-
sonar. Helga og Sveinn giftust árið 1728; Helga
hafði verið blind frá 1711. Guðlaugur vígðist til
prests 1756, var fyrst á Stað á Snæfjallaströnd, en
fékk síðan Kirkjuból í Langadal 1765; 1772 var
hann slcipaður prófastur í Norður-ísafjarðarsýslu og
var það til dauðadags; hann tók við prestakallinu í
Vatnsfirði 1780 og hélt því til æviloka. Guðlaugur
var mikill búsýslu- og framkvæmdamaður, en aulc
þess nokkur lærdómsmaður. Ritgerðir eftir hann
voru prentaðar í ritum Hins íslenska lærdómslistafé-
lags,- hann þýddi einnig nokkur rit, m.a. Stuttan siða-
lærdóm fyríx góðra manna börn eftir J.H. Campe
(útg. í Leirárgörðum 1799, Viðey 1838, Hafnarfirði
2000). Eftir Guðlaug er annáll 1751-93 (Vatnsfjarðar-
annáll hinn yngsti), prentaður ásamt ævisögu hans
og bréfabútum i Annálum 1400-1800 V, 298^160. Þá
féklcst Guðlaugur nolclcuð við lcveðslcap. - Rannveig
(1728-94), kona Guðlaugs (1757), var dóttir Sigurðar
sýslumanns á Hvítárvöllum Jónssonar (1679-1761)
og Ólafar Jónsdóttur (1686-1778) frá Eyri í Seyðis-
firði.
30 Sjá um dvöl Sigurðar í Slcálholtsslcóla þátt eftir Jón
Helgason í Frjálsri þjóð 10. maí 1958: „Þegar pró-
fastssonurinn barði á slcólans yfirvöldum."
31 Guðrún Jónsdóttir, móðir sira Jóns, var fædd árið
1752 og lést 1838 (sjá síðar). - Lítið er vitað um Jón
108