Ritmennt - 01.01.2004, Blaðsíða 139

RITMENNT
SKÁLDSÖGUR INDRIÐA G. ÞORSTEINSSONAR
sem flutt var 18. apríl 2001 í Hveragerði, í tilefni af því að 75 ár
voru liðin frá fæðingu þessa merka rithöfundar, en þar bjó hann
síðustu ár ævi sinnar.
Sjötíu og níu af stöðinni
Sjötíu og níu af stöðinni vakti mikla athygli árið 1955, bæði
meðal almennra lesenda og í hópi bókmenntamanna. Hér var
um að ræða sögu, sem var bókstaflega rituð beint út úr líðandi
stund og fjallaði um samfélagslegt efni, er allri þjóðinni var hug-
leikið og víða var til umræðu, meðal annars oft á síðum dagblað-
anna, það er um það sem kallað var „ástandið".
Ungur leigubílstjóri í Reylcjavík, sem nýlega hefur flust til
borgarinnar úr fjarlægri sveit norður í landi, kynnist fyrir tilvilj-
un glæsilegri heimskonu, litlu eldri en hann sjálfur, og fellir til
hennar ástarhug. Hún hrífst af heitum og einlægum tilfinningum
hins óreynda manns, og samband þeirra verður allnáið um tíma.
En lífsvefur hennar er flóknari en svo að þar liggi eingöngu sam-
an þræðir þeirra tveggja. Hún er nefnilega í ástandinu, leggur lag
sitt við bandaríska hermenn á Keflavíkurflugvelli. Þegar ungi
maðurinn kemst að hinum bitru sannindum, hrynur veröld hans
til grunna. Hann snýr heirn til upprunans - heim í Skagafjörð -
en veltir bíl sínum á Vatnsskarði, þegar sýn hefur opnast til átt-
haganna í dalnum hans undir Mælifellshnjúk, þar sem hann lít-
ur síðast augum hina alkunnu fönn eða snjóblett, sem lílcist mest
hesti í lögun þar norðvestan í fjallinu, áður en hann deyr.
Þessi efniviður var mjög viðkvæmur, næstum eldfimur, ef svo
má komast að orði, það er sambúðin við bandaríska herinn á ár-
unum eftir síðari heimsstyrjöldina, sem sett er frarn sem sann-
kallað drama um ósigur hreinhjartaðrar ástar í spilltum heimi. -
Þeir menn, sem þannig voru sinnaðir í lífsviðhorfum, gátu jafn-
vel einnig lesið út úr efninu aðrar andstæður, það er sveitar eða
sakleysis gagnvart borg eða spillingu, eins og hér á landi var
mjög algengt umfjöllunarefni í bókmenntunum um langt árabil.
Stíll Indriða í Sjötíu og níu af stöðinni þótti mikil nýlunda,
knappur og án málalenginga eða útúrdúra. Framvindan er gjarn-
an birt eins og í myndum fyrir augum lesandans, sem renna sam-
an, lílct og á kvikmyndatjaldi. Samtöl eru hröð, þar sem yfirborð-
ið hefur allt að því kuldalega áferð, en undir er ólgandi tilfinn-
ingadjúp. Er þetta það stílbragð, sem nefnt hefur verið úrdráttur.
Kápumynd 1. útgáfu:
Atli Már.
135