Vera - 01.04.2000, Page 32

aagnarmnar
Stígamót áttu tíu ára afmæli 8. mars sl., á alþjóðlegum baráttudegi kvenna.
Um kvöldið var veisla í Hlaðvarpanum og þar var fluttur leikþátturinn Frá þögn til
tjáningar undir stjórn Hlínar Agnarsdóttur, sem byggður var á Ijóðum eftir konur
sem leitað hafa til Stígamóta. Rúna Jónsdóttir, fræðslu- og kynningarfulltrúi
Stígamóta, flutti eftirfarandi ávarp við þetta tækifæri.
Þegar
horft er til baka yfir anna-
saman starfstíma Stígamóta
er ef til vill undarlegast að afmælið skuli
ekki vera stærra. Hundrað ára, eða jafnvel
þúsund ára afmæli, en ekki bara tíu ára.
Astæðan er einföld, það eru ekki nema
tæpir tveir áratugir síðan samsæri þagnar-
innar var nær algjört um kynferðisofbeldi
gegn börnum á Islandi.
Með tilkomu kvennahreyfmgarinnar
nýju fóru konur að ræða einkamál sín og
hið persónulega varð pólitískt. Kvennaat-
hvarfið opnaði árið 1982 og Kvennaráð-
gjöfin skömmu síðar. Engan óraði fyrir því
að ofbeldi inni á heimilum væri jafn al-
gengt og raun bar vitni og það óraði held-
ur engan fyrir því hvers konar ofbeldi um
var að ræða. Það fóru að slæðast með
óhuggulegar lýsingar og árið 1985 tóku
Kvennaathvarfskonur að sér eitt tölublað af
Veru og skrifuðu um kynferðisofbeldi
gegn börnum á Islandi.
Það var fyrsta fjölmiðlaumfjöllunin um
sifjaspell og að líkur væru á að það væri
útbreitt hér á landi. Óhugur sló um sig og
mörgum þótti erfitt að kyngja slíkum upp-
lýsingum. Kvennaráðgjafarkonur ákváðu
að kanna hvað hæft væri í málinu og aug-
lýstu opnar símalínur tvö kvöld. Línurnar
glóðu og ekki varð aftur snúið. Vinnuhóp-
ur gegn sifjaspellum varð til og árið 1989
voru Samtök kvenna gegn kynferðislegu
ofbeldi stofnuð í Hlaðvarpanum.
Það voru Ráðgjafarhópur um nauðgun-
armál, Barnahópur Kvennaathvarfsins,
Vinnuhópur gegn sifjaspellum og Kvenna-
ráðgjafarkonur sem stóðu að stofnuninni
og þann 8. mars árið 1990 var Ráðgjafar-
og fræðslumiðstöðin Stígamót opnuð.
Faglega var staðið að stofnuninni og
reynsla þeirra kvenna sem orðið höfðu
fyrir ofbeldinu höfð að leiðarljósi. Þó um
grasrótarstarf hafi verið að ræða er ekki
hægt annað en að nefna þátt einnar konu í
öllu ferlinu. Það er þáttur alnöfnu minnar
Guðrúnar Jónsdóttur sem var ekki bara
frumkvöðullinn að stofnun Stígamóta
heldur var hún í eldlínunni í flestu því
öðru sem konur tóku sér fyrir hendur á
níunda áratugnum. Hún skrifaði doktors-
ritgerð sína um kynferðisofbeldi og lagði
grunninn að bókasafni Stígamóta og þeirri
skipulögðu upplýsingaöflun sem við höf-
um ástundað æ síðan. Það hafa margar
fleiri konur lagt mikið af mörkum og við
höfum notið ómetanlegs stuðnings ýmissa
hópa, einstaklinga og stofnanna.
A þeim tíu árum sem liðin eru frá stofn-
un Stígamóta hafa 2811 einstaklingar leit-
að sér hjálpar hjá okkur vegna rúmlega
4000 ofbeldismanna. I langflestum tilfell-
um eru þeir sem til okkar leita konur, eða
um 96%, og að tveimur/þriðju hlutum
koma þær vegna sifjaspella.
Við vitum mikið um þær, hvers vegna
þær hafa komið og hvernig þeim hefur lið-
ið.Við vitum heilmikið um ofbeldismenn-
ina og um það hvort kært hefur verið og
hvernig málsmeðferðin hefur verið þegar
það hefur átt við. Við vitum sem betur fer
líka að þótt um helmingur þeirra sem til
okkar hafa leitað hafi lýst sjálfsmorðshugs-
unum, þá hafa þessar konur líka lýst því
hvernig þeim tókst að sigrast á skömm,
sektarkennd og lélegri sjálfsmynd og ná
nýjum og traustum tökum á lífinu eftir að
þær rufu samsæri þagnarinnar og unnu úr
sárri reynslu sinni.
Til að byrja með var róðurinn þungur,
það er aldrei vinsælt að vera boðberi vá-
legra tíðinda. Frá samsæri þagnarinnar
erum við komnar langan veg og engum
bregður nú í brún þótt fullyrt sé að konur
séu barðar, að konum sé nauðgað og að
börn séu kynferðislega misnotuð. Það er
meira að segja svo komið að margir eru
orðnir dauðþreyttir á okkur Stígamótakerl-
ingum.
Hálfsannlcikurirm um kynferðisofbeldi
En það er eðli kvennahreyfingarinnar að
hreyfa við og velta upp nýjum flötum í
umræðunni. Við hjá Stígamótum höldum
því fram að enn sé þjóðin ekki vöknuð af
þyrnirósarsvefninum, því enn tölum við
aðeins í hálfsannleika um kynferðisofbeldi.
Og hálfsannleikur getur jafnvel verið verri
en enginn sannleikur.
Rifjum upp að algengustu afleiðingar kynferðisofbeldis eru skömm, sektarkennd og léleg sjálfsmynd.
Þær sem fyrir ofbeldinu verða bera enn ábyrgðina á því. Þær sem ekki „passa sig" eru sekar.
32 • VERA