Vera - 01.04.2005, Blaðsíða 25

ko.aiir ag Jiúmor/
um áhrifum er veruleikinn oftar en ekki
skekktur til þess að sýna fram á fárán-
leika hans. Eitt mikilvægasta tækið til
að ná fram þessum áhrifum er írónían.
Til að ná fram pólitískri og róttækri af-
stöðu er unnið á hárbeittunr nótum og
þar leikur undirtextinn stórt hlutverk
(að segja eitt en meina annað). Það er
einmitt leikurinn að þessum tveimur
merkingarheimum sem skapar írón-
íuna. Að sjálfsögðu geta aðrar tegund-
ir kvennaleikhúss beitt þessari tækni
en munurinn liggur þó í því að þar er
húmorinn af öðrum toga, hann hefur
ekki sömu sögn, ef svo má segja, þar er
gert grín án þess að í því felist pólitísk
áskorun. Húmorinn er þar notaður
sem tæki til þess að staðfesta ríkjandi
gildi, viðmið og staðalímyndir í stað
þess að afbyggja þau.
Sáðfall eða raðfullnæging?
Femínískt leikhús brýtur oftar en
ekki upp hið hefðbundna leikhús á
jí hinn bóginn er umhverfi okkar ekki eins leikhúsvœnt
og það var, afþreying og sölumennska eru lykilorðin og
því erfitt að fjalla af alvöru um það sem skiptir okkur
manneskjurnar raunverulegu máli
baráttu sem fram fór í samfélaginu. „Ég
held að kvennaleikhús í dag sé einnig
pólitískt og gagnrýnið þótt verkin séu
kannski ekki jafn raunsæislegar lýsingar
á stöðu kvenna og áður. Kvennaleikhús
leitast enn við að skorast undan hefð-
inni að efninu og forminu til og ljá rödd
sinni farveg utan hins ríkjandi leikhúss
með tilheyrandi tilraunum og nýsköp-
un,” segir Gréta.
Femínískt leikhús er sá angi kvenna-
leikhúss sem er pólitískur og hefur það
að leiðarljósi, meðvitað eða ómeðvitað,
að hafa áhrif, að breyta og vekja fólk til
umhugsunar um málefni tengd kvenfrelsi
og / eða femínisma. Það sem einna helst
einkennir þessa tegund leikhúss er að
innihald verkanna sem þau bjóða upp á
hafa femínískan boðskap, hvort sem hann
birtist í sjálfum texta verksins, undir-
texta þess, myndmáli eða einhverju öðru.
Femínískt leikhús leitast því við að setja
spurningarmerki við staðlaðar kvení-
myndir og bendir um leið á ýmis konar
misrétti sem konur lifa við.
Kvenfélagið Garpur er dæmi um
slíkan leikhóp. Hann var stofnaður af
nokkrum ungurn leikkonum sem lá
margt á hjarta og setti upp sýninguna
Riddarar hringborðsins. „Okkur lang-
aði til að gera leikhús sem hefði eitthvað
mikilvægt að segja, ætti erindi til áhorf-
enda og skipti sköpum. Stríðsógnin í
írak varð svo kveikjan að efnisvalinu og
útkoman varð gagnrýnin spunasýning
um konur í stríði. Það er skylda lista-
manna að nota listina sem tæki til að
skoða samtímann, kryfja hann og gagn-
rýna. Konur skoða veröldina oft á ská og
skjön við ríkjandi birtingarmynd. Þetta
skapar þeim fjarlægð til að kryfja sam-
félagið, aðstæður og stöðu sína. í þeim
tilfellum er húmorinn oft ekki langt
undan,” bætir Gréta við.
Þarna hittir Gréta naglann á höfuðið
því eitt af höfuðeinkennum hins fem-
íníska leikhúss er einmitt beiting þess
á húmor. Margar fræðikonur hafa bent
á að eitt sterkasta afl hins femíníska
leikhúss sé afbyggingin, að brjóta upp
merkingu hlutanna með því að leika sér
að staðalmyndum. Til að ná fram þess-
marga aðra vegu, þó að oft sé erfið-
ara að koma auga á það. En hvað er þá
hefðbundið leikhús? Hér skulum við
gefa okkur að hið hefðbundna leik-
hús sé leikhús sem vinnur út frá hand-
riti sem hefur uppbyggingu eitthvað á
þessa leið:
• kynning
• flækja
• hápunktur (oftast er notað orðið
klimax)
• uppgjör
Hið femíníska leikhús leitast oftar en
ekki við að brjóta upp þetta form. Það
er í mörgum tilfellum sjálfsævisögulegt
þar sem gamla slagorðið „hið persónu-
lega er pólitískt” sannar gildi sitt. Það
leitast mjög oft við að segja margar sögur
samtímis og gefur sér leyfi til að flakka
frá einu frásagnarsviði til annars. Það
bregður upp ótal myndum sem krefj-
ast þess að áhorfandinn sé virkur þar
sem það fellur í hans hlut að setja þessar
myndir saman og gera úr þeim heild.
vera / 2. tbl. / 2005 / 25