Vera - 01.04.2005, Blaðsíða 33

aðalviðtal /
Verkefnin voru meðal annars uppfærsia á
götuleikhúsi, ^TM^jTGTfljffíSJCTjJ Og
hugleiðingarfyrir gesti og gangandi
sem var varpað á veggi bókasafnsins.
ÞARNA SÁINGÓLFUR HVERNIG
JIcÆGT VflTfJÉ) M)TgIJemmis-
mann sem lifandi greiningaraðferð
OG HAFA ÁHRIF Á SAMFÉLAGIÐ
Ingólfur hefur lengi tekið þátt í ýrnis-
konar aktívisma þar sem hann hefur beitt
sér fyrir málefnum sem varða mennt-
akerfið, kynjajafnrétti og umhverfis-
vernd. Þessa löngun til að hafa jákvæð
áhrif á umhverfi sitt rekur hann meðal
annars til ára sinna í Menntaskólanum
á Akureyri þar sem hann var einn af
fyrstu nemendunum við nýstofnaða
félagsfræðideild. Deildin var enn í
mótun og nemendurnir höfðu vissulega
áhrif á þróunina. „Maður komst að-
eins á bragðið með að geta haft áhrif.“
Þegar Ingólfur hóf nám í sagnfræði við
Háskóla íslands tók hann líka þátt í að
móta hana með því að stofna og sitja í
námsnefnd. Ingólfur staldrar við hér
og skoðar þessa yfirlýsingu gagnrýnum
augum: „Eða að minnsta kosti fannst
okkur við hafa áhrif. Það er kannski það
sem skiptir máli þegar maður er nem-
andi, að ntaður fái að hafa áhrif og finn-
ist vera eitthvert gagn af því. Að manni
finnist rnaður geta eitthvað urn nám sitt
ráðið.“
Róttækni og femínismi
Ingólfur rifjar upp að Menntaskólinn
á Akureyri var mjög róttækur á þeim
tíma sem hann var þar í námi. Hann sá
hluti í samfélaginu sem honum fannst
ekki réttir og tók mikinn þátt í alls-
konar stúdentapólitík, auk þess sem
hann vann með „miklu, miklu róttækari
hópum“ sem voru kallaðir marx-lenín-
istar og surnir nefndu maóista. Þetta var
allt nýtt og spennandi og mikil gerjun
í gangi og vilji til að gera eitthvað rót-
tækt. Það var í þessu umhverfi sem
hann fór að hugsa um kvennabaráttuna.
Hann segir að rnargir karlar, og reyndar
konur líka, úr þessari hreyfingu „hafi
orðið mjög þöglir en dyggir stuðnings-
menn kvennaframboðsins 1982 og 1983
og fundist þarna vera eitthvað róttækt
að gerast.“ Það voru ýmsir flokkar sem
höfðu myndast úr þessurn hreyfingum
en ekki komist jafn kyrfilega á koppinn.
Þarna sáu menn virkilega róttæka hreyf-
ingu í krafti kvenna.
Það var síðan þegar Ingólfur fór
í doktorsnám í menntunarfræðum í
Wisconsinháskóla í Madison í Banda-
ríkjunum að hann kynntist akademísk-
um femínisma. Hann hafði lært sagn-
fræði við Háskóla íslands þar sem hann
tók bæði BA og kandídatspróf og var
kominn inn í menntamálin með áhuga
á sögu og breytingum í hugmyndafræði
menntamála. Honurn fannst þó eitt-
hvað vanta og fannst sagnfræðin hér
ekki gefa nógu mikla kenningarlega sýn
á þá þróun og þær breytingar sem höfðu
átt sér stað í menntakerfinu. Þar vill
Ingólfur meina að marxistinn í sér hafi
komið til skjalanna og kallað á þessa
kenningarlegu sýn. Eftir röð tilviljana
var hann kominn vestur urn haf árið
1987 og sestur á skólabekk.
Við Wisconsinháskóla komst Ingólfur
í kynni við margskonar róttæka nálgun
á fræðin og þá ekki síst póst-strúkt-
úralískan femínisma. „Ég hafði orðið
mér úti um aðalprófessor áður en ég
fór út, Thomas Popkewitz, sem hafði
m.a. unnið með íslenskum fræði-
mönnum út frá sjónarhorni Foucaults.“
Ingólfur rekur síðan feril sinn sem ein-
hverskonar aktívista í gegnum námið
í tímum hjá róttækum, femínískum
prófessorum og þá sérstaklega í kennslu
Elizabeth Ellsworth. Hún er prófessor
í myndbandafræðum og kennir meðal
annars táknfræði og greiningu efnis. I
kennslunni hjá henni var lögð áhersla á
beitingu fræðanna til breytinga í samfé-
laginu. Til að mynda tók Ingólfur þátt í
námskeiði hjá henni þar sem markmiðið
var að bæta samskipti kynþátta með því
að búa til and-rasískar kennslufræði-
nálganir. Námskeiðið var lagt upp í
samræmi við áætlun um bætt samskipti
á milli kynþátta við skólann, svokallaða
Madisonáætlun. Áhrifa námskeiðsins
gætti þó víðar þar sem auk þessa var
farið í ýmis verkefni víða um bæinn.
Verkefnin voru meðal annars uppfærsla
á götuleikhúsi, blaðagreinaskrif og hug-
leiðingar fyrir gesti og gangandi sem
var varpað á veggi bókasafnsins. Þarna
sá Ingólfur hvernig hægt var að nota
femínismann sem lifandi greiningarað-
ferð og hafa áhrif á samfélagið og það
er greinilegt að hann hefur tileinkað sér
það að reyna að ná út til samfélagsins.
Til vitnis um það eru öll blaðaskrifin
hans og heimasíða þar sem hann hefur
safnað saman hugleiðingum sínum um
hin ýmsu málefni sem hafa brunnið á
honum.
í þessum fræðurn fann Ingólfur Iíka
þá sjálfsgagnrýni sem virðist vera honum
svo töm. Hann vitnar í eina af grunn-
spurningum femínískrar kennslufræði
urn hvort að hægt sé að kenna fólki lýð-
ræði með and-lýðræðislegum aðferðum.
Ingólfur segir frá grein Ellsworth þar
sem hún gagnrýndi hina svo kölluðu
frelsunar-uppeldisfræði og rakti hvernig
hún hefði alls ekki virkað frelsandi á sig
heldur einmitt öfugt. Hún hefði fundið
hvernig hún hefði orðið sarnsek í ögun-
inni. Með andófi getur andófsmanneskj-
an styrlct hina ráðandi aðila þrátt fyrir
að hafa ætlað sér eitthvað allt annað.
„Þessi póst-strúktúralíska sýn gerir það
rnjög takmarkað hverju maður getur í
raun og veru breytt en hún er alltaf að
leita að glufum.“
Ingólfur leggur hér mikla áherslu á
að þeir sem vilji breyta hlutunum þurfi
að leita að og gera sér grein fyrir eigin
takmörkunum en hann bætir síðan við:
„Maður verður samt að gera eitthvað,
þrátt fyrir að maður sé ef til vill með
heilmikla galla. Þeir gera kannski ekki
svo ntikið til ef þú ert meðvitaður um þá
og getur gert eitthvert gagn.“
Ingólfur fann á meðan á dvöl hans í
Wisconsin stóð að jarðvegurinn fyrir
vera / 2. tbl. / 2005 / 33