Ljósmæðrablaðið - 15.12.2007, Blaðsíða 12

hafa upplýsingablað um hvaða þjónusta
væri í boði, þær ættu að sjá um grunn-
fræðsluna en bregðast fljótt við ef kvart-
anir um grindarvandamál kæmu upp
þannig að konumar þyrftu ekki að bera
sig eftir björginni sjálfar. Báðir læknarn-
ir bentu á að töf væri oft í ferlinu vegna
kröfu um að skrifa beiðni til sjúkraþjálf-
ara. I flestum viðtölunum kom fram
mikilvægi þess að sjúkraþjálfarar efldu
tengsl sín við ljósmæður og lækna og
bættu sig varðandi sjúkraskýrslugerð.
Ljósmæðurnar og læknarnir sem tóku
þátt í rannsókninni voru sammála um
að það vantaði að fá svör frá sjúkraþjálf-
urum um gang meðferðar. Hluti þeiira
sagði ekki nægja að fá útskriftarskýrslu
í lok meðferðar þar sem gott væri fyrir
Ijósmæður að heyra hvernig gengi til að
geta fylgt málum eftir.
Umræður
I heildina virðist vera mikilvægast að
ljósmæður bregðist fljótt við ef kon-
urnar kvarta um verki frá mjaðmagrind.
Nauðsynlegt er að konurnar fái ein-
staklingsfræðslu hjá ljósmóður snemma
á meðgöngu ásamt einstaklingsfræðslu
hjá sjúkraþjálfara ef ástæða er til að
framkvæma greiningarmat. Þetta er í
samræmi við niðurstöður fjölda ann-
arra rannsókna þar sem kemur fram
nauðsyn einstaklingsmiðaðrar fræðslu
snemma á meðgöngu (Anna Rósa
Heiðarsdóttir, o.fl., 2004; Barton, 2004;
Molde Hagen, o.fl., 2003; Noren, o.fl.,
1997; Stuge, o.fl., 2003; Östgaard,
o.fl., 1994). Auk þess er ástæða til að
vekja athygli á fræðslufyrirlestri sem
sjúkraþjálfari heldur á Miðstöð mæðra-
verndar en hann þarf að kynna vel á
öllum heilsugæslustöðvum höfuðborg-
arsvæðisins. Allar barnshafandi konur
ættu að nýta sér þá hópfræðslu sem er
þeim að kostnaðarlausu. í rýnihópunum
komu fram óskir um að upplýsingar
um ýmsa þjónustu sem er í boði væru
aðgengilegar hjá ljósmæðrum. Ekki er
úr vegi að Faghópur sjúkraþjálfara um
kvennaheilsu sem er undirfélag Félags
íslenskra sjúkraþjálfara yrði í samstarfi
við Miðstöð mæðraverndar til að vinna
að slíkum upplýsingum.
Ástæða er til að þróa betur þjón-
ustuferlið er varðar greiningu og ráð-
gjöf sjúkraþjálfara. Með niðurstöður
rannsóknarinnar í huga má ætla að
heppilegast væri að mynda teymi milli
heilsugæslustöðva og nærliggjandi
sjúkraþjálfunarstofa þar sem þjónustu-
samningar yrðu gerðir með innleið-
ingu samskiptaseðla milli ljósmæðra og
sjúkraþjálfara til að flýta fyrir þjónustu-
ferlinu og efla tengslin milli fagaðila.
Með þessu fyrirkomulagi væri komið í
veg fyrir tvöfalda og/eða þrefalda skoð-
un greiningaraðila þar sem læknir, ljós-
móðir og sjúkraþjálfari skoðaði konuna
auk þess sem faglegt öryggi og trygg-
ing gegn ofmeðhöndlun eykst. Þessi
tillaga er í samræmi við nýsamþykkt
lög um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007
(Alþingi, 2007). Niðurstöður rannsókn-
arinnar gefa til kynna að algengast sé
að beina konunuin í meðgöngusund
auk þess sem þeim er bent á mögu-
leikann að minnka við sig vinnuhlut-
fall. Rannsóknarhöfundur telur að huga
mætti að fjölbreyttari úrlausnum. Ekki
er í öllum tilfellum þörf fyrir að veita
sjúkraþjálfunarmeðferð við mjaðma-
grindarverkjum. Stundum nægir að
sjúkraþjálfari greini vandamálið og veiti
fræðslu og ráðgjöf en við það nást per-
sónuleg tengsl við sjúkraþjálfarann ef
konurnar þurfa á meðferð að halda síðar
á meðgöngunni. Samkvæmt niðurstöð-
um rannsóknarinnar virðist fræðsla
ásamt vatnsþjálfun oft nægja við vægari
einkennum grindarverkja. Sambland af
vatnsþjálfun og sjúkraþjálfunarmeðferð
hefur reynst vel þeim konum sem tóku
þátt í rannsókninni ef verkir eru famir
að hafa áhrif á athafnir daglegs lífs
sem krefst verkjameðferðar og jafnvel
liðlosunar. Greiningarmat sjúkraþjálfara
á meðgöngu og endurmat eftir fæðingu
ætti að vera konunum að kostnaðarlausu
eins og ljósmæðra- og læknisskoðun og
sú þjónusta sem Landspítalinn veitir
konum í áhættumeðgöngu. Sama gagn-
rýni endurtók sig í öllum viðtölunum á
hverja fagstétt fyrir sig sem bendir til
að endurskoða megi verklagsreglur með
samvinnu og samhæfingu fagaðila að
leiðarljósi.
Samantekt
og notagildi rannsóknar
Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinn-
ar virtist vera nokkuð tilviljunarkennt
hvernig þjónustu þær konur sem tóku
þátt í þessari rannsókn höfðu fengið
sem voru með mjaðmagrindarverki á
meðgöngu. Sumar kvennanna höfðu
sótt sjálfar beint til sjúkraþjálfara, aðrar
höfðu fengið skoðun á Landspítalanum
og í kjölfarið skoðun, fræðslu og með-
ferð á einkarekinni sjúkraþjálfunarstofu
og enn aðrar höfðu fengið enga eða
ófullnægjandi þjónustu. Niðurstöður
rannsóknarinnar eru vísbending urn þöif
fyrir endurskoðun á þeiiri þjónustu sem
konum með grindarverki á meðgöngu
er veitt, og þá með bætta samhæfingu
og samstarf fagaðila í huga. Með aukn-
um áhuga, þekkingu og skilningi fag-
aðila á mjaðmagrindarverkjum má efla
þjónustu fyrir barnshafandi konur með
grindarverki en til þess þarf heilsteyptar
verklagsreglur.
Þessi grein byggir á rannsókn sem
unnin var til meistaragráðu í Lýð-
heilsufræði (MPH) við Háskólann í
Reykjavík. Titill ritgerðarinnar var
„Mjaðmagrindarverkir á meðgöngu -
Könnun á þjónustu.” Viðfangsefnið var
eigindleg rannsókn á þjónustu við konur
með grindarverki á meðgöngu á höfuð-
borgarsvæðinu. Leiðbeinendur voru
Bryndís Björk Ásgeirsdóttir og Margrét
Lilja Guðmundsdóttir. í umræddu meist-
araverkefni eru lagðar fram ítarlegar til-
lögur til úrbóta sem eru meðal annars
studdar með tilvísunum í nýtilkomin
lög um heilbrigðisþjónustu (Alþingi
2007). Tillögumar ættu að hafa hag-
nýtt gildi fyrir Miðstöð mæðraverndar,
mæðravemd heilsugæslustöðvanna og
sjúkraþjálfara sem veita barnshafandi
konum þjónustu.
Helstu tillögur að úrbótuni:
• Að ljósmæður bregðist fljótt við
ef konur kvarta unt mjaðmagrind-
arverki og sendi þær í greiningu
til læknis eða sjúkraþjálfara.
Sjúkraþjálfunarmeðferð þarf ekki
alltaf að fylgja í kjölfarið.
• Að efla kynningu á heilsugæslu-
stöðvum um hópfræðsluna sein er
í boði á Miðstöð mæðraverndar og
vekja athygli á að hún höfðar til
allra bamshafandi kvenna.
• Að upplýsingar séu aðgengilegar
hjá ljósmæðrum um þá þjónustu
sem er í boði hverju sinni fyrir
konur með mjaðmagrindarverki.
• Að mynda þjónustusamninga
milli heilsugæslustöðva og nær-
liggjandi sjúkraþjálfunarstofa á
hverju svæði fyrir sig sem upp-
fylltu ákveðin skilyrði svo sem
tímaramma á skoðun og greiningu
ásamt skýrslugerð.
• Að ljósmæður útfylltu samskipta-
seðla til sjúkraþjálfara með beiðni
um greiningu til að forðast töf hjá
lækni.
• Að heilsugæslan greiddi hlut sjúk-
lings fyrir greiningarmat og end-
urmat eftir fæðingu ef ljósmóðir
eða læknir telur vera þörf fyrir
slíkt mat.
12 Ljósmæðrablaðið desember 2007