Akranes - 01.07.1958, Blaðsíða 4

kjörtímabil í röð. Reynt er að hafa dreif-
ingu hinna kjömu fulltrúa sem jafnasta
eftir hnattstöðu (23. grein), þannig að
ákveðin svæði jarðar eigi jafnan fulltrúa
í ráðinu, t. d. Evrópa, Suður-Amerika,
svæðið við austanvert Miðjarðarhaf o. s.
frv. Ráðið hefur aðsetur á Aðalstöðvum
Sameinuðu þjóðanna og starfar allt árið.
Forsetinn getur kvatt það saman hvenær
sem þurfa þykir og hvar sem er. Fulltrú-
amir skiptast á um að sitja í forsæti,
einn mánuð hver.
Hver meðlimur ráðsins hefur að nafni
til eitt atkvæði, en í reyndinni verður það
svo, að neitunarvald fastafulltrúanna
(,,stórveldanna“) gerir heldur lítið úr at-
kvæðrnn hinna sex fulltrúanna í ölhun
málum, sem ekki lúta að fundarsköpum
og starfstilhögun ráðsins. Lögmætur meiri-
hluti við atkvæðagreiðslur er sjö atkvæði,
og gildir hann þegar um fundarsköp ræð-
ir, en í öðmm málum er sjö atkvæða
meirihluti gagnslaus, ef eitthvert „stór-
veldanna“ greiðir atkvæði gegn honum.
Þannig er eitt atkvæði „stórveldis“ þyngra
á metunum en samanlögð tíu atkvæði
hinna ríkjanna, ef því er að skipta, og em
þess mörg dæmi i sögu ráðsins. Hér er
þó sú undantekning, að eigi „stórveldi“
aðild að ákveðnu deilumáli má það ekki
taka þátt í atkvæðagreiðslu um málið,
nema til umræðu séu þvingunarráðstaf-
anir gegn þvi sjálfu. Þannig getur ráðið
alls ekki samþykkt neinskonar þvingunar-
aðgerðir gegn „stórveldimum“ fimm. í
þessum efnum má segja að reglan sé sú,
að stórþjófamir sleppa, en smáþjófunum
er refsað.
Fordæmi þessa fyrirkomulags var hjá
Þjóðabandalaginu, en i 5. grein sáttmála
þess var kveðið svo á, að ályktanir yrðu
því aðeins gerðar á þingi bandalagsins, að
til kæmi einróma samþykki allra meðlima,
sem fund sætu. Þessi regla gilti þó ekki
140
um fundarsköp. Má það vera hverjum
manni ljóst, að þessi málaskipan stóð
bandalaginu mjög fyrir þrifum.
Þegar stofnskrá Sameinuðu þjóðanna
var samin í San Fransisco 1946 urðu heit-
ar deilur tnn neitunarvaldið. Það varð
ljóst eftir Jalta-ráðstefnuna, að „stórveld-
in“ mimdu ekki una við neitt minna en
neitunarvald í ákveðnum málum innan
öryggisráðsins. Flest ríkin sem undirrit-
uðu stofnskrána voru andvig ákvæðinu um
neitunarvald. Rússar vildu hinsvegar gera
neitunarvaldið mun viðtækara en raun
varð á. Eftir að hin „stórveldin" höfðu
gefið út sameiginlega yfirlýsingu um að
enginn meðlimur öryggisráðsins gæti
hindrað það, að deilumál væri tekið fyrir
í ráðinu og að deiluaðili fengi tækifæri til
að tala máli sínu þar, var ákvæðið loks
samþykkt með þrjátíu atkvæðum gegn
tveimur, en fimmtán sátu hjá. Var þá
sýnt orðið, að ekki tjóaði að ganga í ber-
högg við kröfur „stórveldanna“ um sér-
stöðu, ef gera átti Sameinuðu þjóðirnar
að veruleik.
Ákvæðin um atkvæðagreiðslur í örygg-
isráðinu (27. grein) eru heldur þoku-
kennd, einsog margt annað í stofnskránni,
og hefur það leitt til margvíslegs ágrein-
ings. Er helzt um það deilt, hvaða mál
séu þannig vaxin, að „stórveldin“ geti ekki
beitt neitunarvaldi þegar mn þau er fjall-
að. Sá ágreiningur hefur verið leystur með
atkvæðagreiðslu þarsem „stórveldin“
máttu beita neitunarvaldi! Einnig hefur
stundum leikið vafi á því hvenær „stór-
veldi“ sé aðili að deilumáli, og veldur það
ýmsum erfiðleikum. Sennilega hefði sú
ráðstöfun Rússa að senda „sjálfboðaliða“
til Súez haustið 1956, einsog þeir hótuðu,
ekki haft nein áhrif á þátttöku þeirra i
atkvæðagreiðslum Öryggisráðsins um Sú-
ez-málið. Hinsvegar gátu Bretar og Frakk-
ar ekki beitt neitunarvaldi í því máli.
AKRANES
j