Akranes - 01.07.1958, Page 32

ar sögulegar heimildir, sem teknar hafa
verið gildar og gengið hafa eins og rauð-
ur þráður gegnum sögurit liðinna alda, að
ástæða er fyrir því, að þær urðu til. Skal
eg nú að nokkru rekja þá ástæðu, sem
eg tel til þess, að hún varð til.
Eins og eg hef þegar leitt rok að, er
ekki hægt að rekja fram ætt Reykhyltinga
í karlegg lengra en til Sigvalda langalífs
Guxmarssonar. Þegar Reykhyltingar og
aðrir afkomendur Langalífsættar voru
orðnir þekktir valdamenn og fyrirmenn í
landinu á 17. öld hefur þeim eflaust svið-
ið að geta ekki eins og margir aðrir fyrir-
menn landsins rakið ætt sína til tignar-
manna fyrr á öldum. Enda voru slíkir
menn kallaðir ættlausir. Var það tals-
verður ljóður á ráði þeirra manna, er
voru fyrirmenn, hvort heldur voru í
prestastétt eða veraldlegri. En á byltingar-
tímum eins og hér voru á 16. öld, var
sérstætt tækifæri fyrir gáfaða og dug-
mikla menn af alþýðuættum að sýna dug
sinn og vilja allan til þess að verða það,
sem í þeim bjó. Rezta dæmið um það eru
einmitt afkomendur Sigvalda langalífs.
Þeir voru þegar komið er fram yfir 1600
ein þekktasta gáfuætt landsins. En ætt-
lausir að fomum hugsunarhætti.
Á dögum Odds biskups Einarssonar
voru þessir ættmenn einmitt í stórri sókn
til aukins álits og valda í landinu. En til
þess að ættleysi þeirra yrði ekki þrándur
í götu frama þeirra hefur verið gripið til
þess ráðs, til að skapa ljóma um forfeð-
uma, að dikta upp sögu þá, sem séra Jón
Halldórsson hinn fróði segir frá að íundizt
hafi á rotnxnn blöðum í Skálholti frá
þessum tíma. Enginn var líklegri til að
trúa henni og halda á lofti en biskupinn,
Oddur Einarsson, því hann var mikið fyr-
ir alls konar fróðleik, þó ekki væri hægt
að styrkja hann óyggjandi rökum. Síðan
hafa aðrir trúað sögunni, þegar biskupinn
sjálfur hafði hana fyrir satt.
Það er eftirtektarvert, að Reykhyltingar
hafa ekki vitað, hver konan var, sem Sig-
valdi langalíf nam brott úr Vatnsfirði. Þvi
í ættartölubók séra Jóns Halldórssonar
hins fróða, sem enn er til í eiginhandriti
hans, er hún ekki nafngreind, né nein
frásögn af henni. En í Riskupasögum sín-
um segir hann um þetta: „Þar kom, að
hann vildi eiga eina af þjónustupíkúm
hennar (það er Ólafar ríku), ekki þá síztu,
tengda manni Ólafar, Bimi Þorleifssyni
hinum ríka, og sem hann fékk það ekki,
hljóp hann að lyktum burt með hana aust-
ur á land, menn meina eftir dauða Bjöms,
og giftist henni þar“. Þetta sýnir glögg-
lega, að Reykhyltingar vissu ekki nafn
þessarar formóður sinnar og vom þeir þó
miklir fróðleiksmenn. En jafnframt sýnir
þessi frásögn Jóns prests fróða, að sagnir
hafi þeir þekkt inn það, að hún hafi verið
tengd Bimi ríka. Hefur þessi sögn ef til
vill verið næg til þess að gera því skóna,
að Sigvaldi langalíf hafi verið laimsonur
Ólafar ríku og sveins heimar Illuga, um-
komulauss pilts, sem hún skaut skjóls-
húsi yfir.
Það er einnig eftirtektarvert, að ætt-
fræðingar síðari alda hafa kunnað sög-
una um kvonfang Sigvalda langalífs rétta.
Til dæmis veit Snóksdalín nafn hennar og
faðemi. Eg veit ekki með vissu, hvaðan
hann hefur heimild sina. En ef til vill er
hægt að sjá það með samanburði síðar.
Tel eg líklegast, að hann hafi fengið þess-
ar upplýsingar úr vestfirzkum ættartölu-
bókum, því Vestfirðingar eru þekktir að
því fyrr á öldum að halda betur til haga
ættfræðifróðleik en nokkrir aðrir lands-
menn.
Það er nú örugglega upplýst, að Sig-
valdi langalíf var Gunnarsson en ekki
Illugason og þvi ekki launsonur Ólafar
168
AKRANES