Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1939, Blaðsíða 90

líkamshiti sjúklingsins verið. Santorio taldi einnig
æðaslög sjúklinga. Hann notaði- ekki klukku, þvi
að þó að úr hefðu verið fundin upp 1510, höfðu
þau um 1600 engan mínútuvisi, hvað þá sekúndu-
vísi. Hann notaðist við pendúl og breytti lengd
pendúlsins, þangað til hraði hans fylgdi æðaslög-
unnm. Æðaslögin voru mæld i svo og svo mörgum
pendúlsþumlungum. Hvort tveggja myndi hjúkrun-
arkonum vorum þykja mikið basl nú.
Blóðrásin 1618. Þangað til á 17. öld trúðu allir
læknar á kenningar Galenusar um blóðið. Lifrin,
sagði Galenus, var miðstöð blóðsins. Þar breytt-
ist fæðan á leyndardómsfullan hátt í „náttúrlegan
anda“, sem fyllti slagæðarnar. Hjartað var nokk-
urs konar strokkur og um leið eldstó, sem hrærði
í blóðinu og hitaði það, en lungun kældu það aftur.
Á hringrás blóðsins vissi enginn nein deili. William
Harway, enskur læknir á 17. öld, reyrði bandi um
framhandlegg manns, hæfilega þétt til að stöðva
rennslið i bláæðunum, án þess að stöðva það i slag-
æðunum. Með hverju hjartaslagi flæddi blóðið fram
í handlegginn, bláæðarnar þöndulst út og hand-
leggurinn þrútnaði. Þessi einfalda tilraun sýndi
ljóslega, að blóðið streymdi frá hjartanu eftir slag-
æðunum, en ekki sömu leið til baka. Árið 1618 gaf
Harway út bók sina um blóðrásina, sem olli alda-
hvörfum i sögu læknisfræðinnar. Eru tilraunir
Harways, ályktanir hans út af þeirn og framsetn-
ing kenningarinnar, klassisk fyrirmynd allrar vis-
indastarfsemi.
Smásjáin 1661. í smásjá, sem Galilei hafði fundið
upp 1661, tókst ítölskum lækni, Malpighi, að sjá
hinar örsmáu æðar, háræðarnar, er Harway hafði
ályktað að til væru, og tengdu saman slagæðar og
bláæðar, án þess að það væri á færi hans, sem
enga hafði smásjána, að sjá þær með sínum lík-
amlegu augum. Það var hins vegar ekki fyrr en
(84)