Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1933, Side 16

Lýðháskólarnir dönsku
Stefna sú í skólamálum, sem hófst í Danmörku um
1840, og hæst reis um og eftir síðustu aldamót, er
venjulega kennd við Grundtvig skáld. Skólar þeir, sem
starfa í þeim anda, hafa hér verið nefndir lýðháskól-
ar, þótt nafnið sé að sumu leyti villandi. Er það orð-
rétt þýðing á danska heitinu. En þótt stefnan sé kennd
við Grundtvig, er það víst, að hún á rót sína í dönsk-
um staðháttum, og ýmsir atburðir urðu til þess, að
lyfta henni og bera hana fram til sigurs.
Frá fornu fari hefur megin hluti dönsku þjóðar-
innar verið bændur. Áttu þeir við mjög ill kjör að
búa á ýmsa lund, þar til bændaánauðinni var létt af
seint á 18. öld. En þær framfarir, sem vænta mátti að
leiddu af þessum og öðrum umbótum á kjörum bænd-
anna, er gjörðar voru um sama leyti, strönduðu brátt
á hörmungum þeim, sem styrjaldirnar í byrjun 19.
aldar leiddu yfir þjóðina. Ríkið varð gjaldþrota 1813,
og 1814 var sambandinu við Noreg slitið. — Allt var
í rústum, enda féllst þá mörgum hugur, svo þeir ör-
væntu um framtíð lands og þjóðar.
Þá hóf Grundtvig starfsemi þá í skólamálum, sem
almennt er talin að hafa valdið viðreisn bændastéttav-
innar, og gjörbreytt henni. Hann er nefndur »faðir
lýðháskólanna«, og allir lýðháskólamenn telja hann
enn þann dag í dag þann eldstólpa, er stýrt sé eftir,