Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1933, Blaðsíða 32

50
Hver var orsökin til þeirrar hnignunar, sem hér
virtist vera um að ræða?
Sú skýring, sem mér var gefin af skólamönnunum
sjálfum, var þessi: Á stríðsárunum græddu bændur
mikið fé í bili. Allt valt á háum tölum, og þeim fannst
þeir vera auðugir menn. Þá sendu þeir börn sín í
gagnfræða- og menntaskólana, en lýðháskólarnir
tæmdust að sama skapi, sem sá straumur óx. — Eftir
stríðið fjaraði fé bændanna fljótt út, en þeir eru ekki
enn búnir að átta sig á því, að þeir eru fátækir, og
halda uppteknum hætti. Þegar frá líður, og þeir
glöggva sig betur á ástandinu, koma unglingar sveit-
anna aftur í lýðháskólana. — Ekki var ég viss um, að
þessi skýring væri nema að nokkru leyti rétt, eða væri
tæmandi. Ég var ekki viss um, að allt félli af sjálfu
sér í hinn forna farveg.
Eins og ég hefi áður tekið fram, var vöxtur lýðhá-
skólanna afar mikill allt fram á annan tug þessarar
aldar. Hygg ég að í stríðsbyrjun hafi skólarnir verið
orðnir of margir, miðað við fólksfjölda sveitanna. Þá
hlaut að koma upp samkeppni milli skólanna um nem-
endurna, því á nemendatölunni byggist sú fjárhags-
lega afkoma. Ekki er mér heldur grunlaust um, að ail-
mörgum hinum yngri lýðháskólamönnum hafi meir
gengið metnaður og fjárvon til að gjörast skólastjórar
en hitt, að þeir hefðu boðskap að flytja eöa aö þeir
vildu veita ákveðnum menningarstraumum út meðal
þjóðarinnar. En þegar kaupmennskan er komin í spil-
ið, er hætt við að gamli neistinn slokkni, því þá er
freistingin til að elta smekkinn of sterk. Of mikil á-
herzla verður lögð á aukaatriði til þess, að meginat-
riðin geti haldizt fullkomlega. Það kemur andlegur
kirkingur í skólann og það kemur svo aftur í baksegl-
in, að því er aðsóknina snertir. — Ég kom á einn