Dagblaðið Vísir - DV - 09.06.2006, Blaðsíða 31

PV Helgin
FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ2006 31
DV heldur áfram umfjöllun sinni um aðstæður geðfatlaðra en um síðustu helgi greindu tveir
starfsmenn á Kleppi frá þeim hrikalegu aðstæðum sem sjúklingar þar búa við. Nú er sjónum
beint að einstaklingi sem náði bata eftir erfið veikindi og samtökum sem stofnuð voru fyrir
40 árum til að rjúfa einangrun geðfatlaðra.
læknis á Kleppi með þá hugmynd
að heija sjáílboðastarf á Kleppsspít-
alanum. Meginmarkmiðið var að
rjúfa félagslega einangrun sjúkling-
anna. „Þetta fannst okkur Pétri að
væri verðugt verkefni því þarna væri
að finna fólkið sem væri verst statt
í þjóðfélaginu, fólk sem hefði verið
hafnað af samfélaginu og dæmt úr
leik. Þessu vildum við breyta," segir
Sveinn Rúnar.
Það þarf ekki að orðlengja um að
Sveini Rúnari og Pétri var afar vel
tekið þegar þeir kynntu verkefnið og
þeir hófu strax starfið á deildunum
með lítinn tilraunahóp sem í voru
tólf manns. Þar urðu Tenglar til.
„Starf Tenglanna fólst í því að
hópurinn fór og spjallaði við sjúk-
lingana en við þróuðum þetta líka
út í að reyna einstaklingsstarf og
tengdumst einhverjum einum sjúk-
lingi sem við heimsóttum, hringd-
um í eða vorum í bréfasambandi
við. Okkur var afskaplega vel tekið
af starfsfólki á Kleppi og ekki síður
sjúklingunum sem tóku okkur fagn-
andi. Við voru reyndar svolítið að
slást við að við værum ekki að koma
til að skemmta fólki heldur miklu
frekar að koma og skemmta okk-
ur öll saman. Við áttum það til að
fá harmonikkuleikara til að slá upp
balli á deildinni og svo fengum við
aðgang að salnum og skipulögðum
kvöld unga fólksins einu sinni í viku
og kvöldvökur á fimmtudögum. Við
komum þarna á dagskrá sem hélst
löngu eftir að starf Tenglanna hætti.
Við vorum líka með skemmtanir
úti í bæ, miklar veislur með fínustu
skemmtikröftuin fyrir sjúklingana
og okkur."
Starfsemi Tenglanna eykst
Hinn tólf manna hópur Tengl-
anna stækkaði í 50 manna hóp um
haustið. „Þetta jókst jafnt og þétt
ingur starfandi, einn félagsráðgjafi
og örfáir geðlæknar. Tenglarnir
fóru því með fjölritað fræðsluefni í
hvern einasta framhaldsskóla þar
sem nemendur voru kallaðir á sal
og ég þrumaði yfir þeim og kynnti
þeim ný störf í geðheilbriðgiskerf-
inu. Ég tel að sú fræðsla hafi gert
mikið gagn og margir hafi í fram-
haldi af því valið sér nám og starfs-
vettvang á þessum sviðum."
Kom sjálfur á Klepp sem
sjúklingur
„Upp úr þessu fór að þynnast í
Tenglahópnum því fólk fór í fram-
haldsnám til útlanda og í ýmis
önnur verkefni eins og gengur,"
segir Sveinn Rúnar. „Ég kom svo
sjálfur inn á Kleppsspítalann sem
sjúklingur árið 1971 og var mjög
veikur."
Hann hlær þó við minning-
una og segist hafa átt erfitt með að
fá sig sjálfan viðurkenndan seiri
sjúkling meðal þeirra sjúklinga
sem þekktu hann fyrir.
„Þeir þóttust sjá að þetta væri
nýtt skref í þróun Tengla, nú dygði
ekki lengur að koma í heimsókn
heldur flyttum við alveg inn," segir
hann hlæjandi.
Sveinn Rúnar, sem greindist
með geðhvörf, segist ekki hafa orð-
ið var við mikla fordóma. „Sterk-
ustu fordómarnir eru oft í manni
sjálfum. Ég var í viðkvæmu starfi
þegar ég var að veikjast á árunum
1980-85 en ég varð ekki nema einu
sinni fyrir því að missa vinnu út af
sjúkdómnum. Ilin skiptin var ég í
veikindaleyfum og naut skilnings
minna atvinnurekenda."
Eigin fordómar alltaf
aðalverkefnið
Sveinn Rúnar kom ekkert að
starfi Geðhjálpar fyrr en árið 2000
Tenglarnir fagna 40 ára tímamótum
Pétur Guöjónsson, Tómas Helgason og
Sveinn Rúnar Hauksson fögnuðu 40 ára
afmæli Tenglanna i fjölmennu teiti sem
haldiö var I liúsi Geðhjálf'ir á Túngötu.
„Þeir þóttust sjá að
þetta væri nýtt skrefí
þróun Tengia, nú dygði
ekki lengur að koma í
heimsókn heldur flytt-
um við alveg inn"
en þegar Geðhjálp tók til starfa
fannst honum að þar væri að vissu
leyti haldið áfram þar sem Tengl-
unum sleppti. „f dag er Geðhjálp
annars vegar hagsmunasamtök
notenda geðþjónustunnar og að-
standenda þeirra og raunar fyr-
ir fólk almennt sem hefur áhuga
á þessum málum. Á hinn bóginn
er líka í starfi Geðhjálpar heilmik-
ið félagsstarf fyrir geðsjúka og þá
er líka húsaskjól hjá Geðhjálp fyrir
sjálfshjálparhópa sem eru að skila
miklum árangri."
Þó margt hafi breyst og margir
hafi stigið fram og sagt frá sínum
sjúkdómi telur Sveinn Rúnar enn
mikið óunnið til að vinna á for-
dómum og einangrun geðsjúkra.
„Sjúkdómurinn sjálfur felur í
sér mikla einangrun og fólk er ekki
bara einangrað á stofnunum held-
ur líka heima hjá sér. Fordómarnir
sem búa í okkur sjálfum verða þó
alltaf aðalverkefnið, við losnum
aldrei alveg við þá. Sem betur fer
höfum við núna fleiri verkfæri og
betri aðstæður til að vinna á for-
dómunum."
Tenglarnir hittust á dögunum
og héldu upp á fjörutíu ára af-
mæli en Sveinn Rúnar telur ótrú-
legt að Tenglarnir verði endur-
vaktir. „Nýir menn hafa tekið við
kyndlinum í nýjum félögum með
ný verkefni. Það er fekar ósenni-
legt að við, þessir miðaldra, tökum
aftur upp þráðinn," segir hann og
hlær. „Það er alltaf þörf fyrir fólk
með hugsjónir, fólk sem lætur sig
náungann varða og ég er enn jafn
ákveðinn og ég var þegar ég kom
heim frá Bandaríkjununi að okk-
ur beri sannarlega að gæta bróð-
ur okkar."
edda@dv.is
því við vorum farin að fara á fleiri
stofnanir. Svo varð aðalspreng-
ingin árið 1968 þegar við tókum
að okkur verkefni í tengslum við
skiptin úr vinstri yfir í háegri um-
ferð. Menn áttuðu sig á því og
ekki síst Pétur Sveinbjarnarson
hjá Umferðarráði, að áróðurinn í
blöðunum og þessi almenni áróð-
ur myndi ekki ná til allra. Til dæm-
is yrðu blindir og alJraðir og fólk
inni á stofnunum útundan. Það
var því leitað til okkar um að taka
að okkur þennan þátt í fræðslunni
og þarna réðum við í fyrsta skipti
starfsmann á launum."
Verk að vinna - byggjum
geðdeildir
Starf Tenglanna náði svo há-
marki haustið 1968 þegar þeir
stóðu fyrir átta daga geðheil-
brigðisviku, undir heitinu „Verk
að vinna, byggjum geðdeildir og
menntum starfsfólk".
„Ég hafði farið til Bretlands og
í júní '68," segir Sveinn Rúnar, „og
verið þar gestur breska geðvernd-
arfélagsins. Þar kynnti ég mér
rekstur á vegum félagsins og her-
ferðir sem þeir höfðu staðið fyrir
til að auka skilning fólks og draga
úr fordómum. Það vantaði líka
sárlega starfsfólk í geðheilbrigð-
isgeirann heima á þessurn tíma.
Þegar við vorum að byrja á Kleppi
var til dæmis aðeins einn sálfræð-
Sveinn Rúnar Hauksson
læknir var einn stofnenda
Tengla. Hann hafði farið 17
ára gamall sem skiptinemi
til Bandaríkjanna og komið heim
ári seinna, bókstaflega að springa úr
hugsjónum.
„Þetta kom þannig til að við
stofnuðum þarna um haustið sam-
tök skiptinema sem við kölluðum
KAUS, sem stóð fyrir Kristileg al-
þjóðleg ungmennaskipti. Nú er
þetta kristilega dottið niður og sam-
tökin heita bara AUS. Ég nefni þetta
vegna þess að stór hluti þess fólks
sem kom inn í Tenglana kom ein-
mitt úr þessum samtökum," segir
Sveinn Rúnar.
„Ég kynntist svo Pétri Guðjóns-
syni sem hafði líka verið í Banda-
ríkjunum, reyndar á vegum AFS,
en við vorum kannski ekki svo ólík-
ir og langaði báða að gera eitthvað
til að virkja ungt fólk til þjóðfélags-
legrar ábyrgðar. Svona sem svar við
spumingunni „Á ég að gæta bróður
míns?" Ég var á þessum tíma mjög
kristilega þenkjandi og hafði kynnst
frekar róttækri hlið kristindómsins
úti, í þeim skilningi að kristindóm-
ur væri eitthvað annað og meira en
að mæta til kirkju á sunnudögum.
Kristindómur snerist um að láta sér
ekki standa á sama um annað fólk.
Þar sem ég dvaldi var mikil umræða
um ástandið í heiminum, stríð og
frið, ranglæti, arðrán, bil milli ríkra
og fátækra, kynþáttahatur og stöðu
svartra í Bandaríkjunum. Þegar ég
kom heim var ég alveg ópólitísk-
ur en fannst ég sem kristinn maður
verða að taka afstöðu."
Vildu sinna þeim sem
samfélagið hafði hafnað
Það var svo upp úr áramótunum
sem Sveinn Rúnar og Pétur gengu
á fund Tómasar Helgasonar yfir-