Freyr - 15.03.1972, Blaðsíða 36

þá ekki þraukar heima á búi til enda, og
synir og dætur hafa að heiman horfið án
þess að taka við búum.
í tímaritum sér maður frá því sagt, að
hér og þar í sveitum sé aldur búenda yfir
50 ára að meðaltali og þykir mikið.
Spurningin hefur verið til umræðu, einn-
ig hér, og við könnun á vissum takmörk-
uðum svæðum hefur það sýnt sig, að einn-
ig hefur svo reynzt á okkar landi.
Hve gamlir eru íslenzku bændurnir?
Fyrir ýmissa hluta sakir er það eðlilegt,
að könnun fari fram við og við til þess að
fá úr því skorið hver er aldur íslenzkra
bænda. Þetta er hægt að skoða í hverri
sveit eða á annan hátt, svæðabundið, og
einnig fyrir allt landið.
Það er vitað, að bændastéttin hefur skil-
að öðrum stéttum, bæði eldri og nýrri,
ungu starfshæfu fólki í stórum stíl og
þannig annast uppeldi stórhópa þeirra
karla og kvenna, sem þyrpst hafa til þorpa
og bæja. Þetta hefur gerzt á líkan hátt og
við landnám Ameríku, með starfskröftum
á bezta skeiði, er horfið hafa úr sveit, sem
kostaði uppeldi þeirra, en kröftunum var
varið til nýs landnáms á nýjum stað. Svona
eru bæir okkar og höfuðborg að verulegu
leyti mynduð. Þetta hefur mest gerzt á
síðustu 30 árum, eða á ferli einnar kyn-
slóðar.
í sveitinni hafa setið eftir þeir, sem ein-
hverra hluta vegna gátu ekki horfið þaðan,
vildu ekki fara, fundu hvöt hjá sér til
þess að stunda bústörf sem ævihlutverk
eða tilviljunarkenndar forsendur hafa ráð-
ið ævistarfi. Á fyrstu árum brottvikningar
unga fólksins úr sveit og frá búskap var
svo tjáð, að það færi að heiman til að safna
fjármunum til þess að geta hafið búskap.
Hvað sem ráðið hefur viðhorfinu hefur
hitt langoftast orðið árangurinn, að unga
fólkið kom alls ekki í sveitina aftur, hvorki
með fjármuni til að kaupa jörð og bústofn
eða án þeirra. Með vaxandi dreifbýli, þegar
jarðir féllu úr byggð, hafa ný viðhorf
myndast, sem valda vanda og letja fremur
en hvetja til búsetu í sveit, en það er önnur
saga, sem ekki skal rakin hér.
Því er eðlilegt að halda sig við stað-
reyndina: Hve gamlir eru bændur virki-
lega? Með því að nota upplýsingar forða-
gæzlumanna í sveitunum um þau efni er
unnt að komast að niðurstöðum svo langt
sem tölur þar tala.
Aðstoðarmaður minn í daglegum hlut-
verkum: Guðmundur Jósafatsson frá
Brandsstöðum, hefur yfirfarið dálkana,
sem greina frá staðreyndum um þessi efni
á árinu 1970. Tafla sú, er hérmeð fylgir
segir sína sögu um þessi efni. Skal nú
vikið nánar að atriðum, sem .hún greinir
frá.
Tölurnar tala.
í landinu eru nú um 220 hreppa- og
bæjafélög. í bæjafélögunum eru örfáir
bændur, enda má sjá það á dálki þeim, er
segir frá tölu bænda, er um aldur greina,
að þeir eru 4.063, eða yfirgnæfandi meiri
hluti íslenzkra bænda. Hreppar þeir, sem
bændurnir búa í, eru að vísu taldir aðeins
162, en þá eru það í fyrstu röð bæjafélög
og þorpin, sem orðið hafa utanveltu í þess-
ari könnun og að sjálfsögðu nokkur sveita-
félög, sem aldur bænda hefur ekki verið
tjáður á skýrslunum, einhverra hluta
vegna.
Sé litið á yfirskriftir yfir dálkum þeim,
er segja frá aldrinum, er flokkunin látin
ná yfir 5 ára aldursstig. í einum flokki eru
allir þeir, sem fæddir voru fyrir aldamót,
og hafa því verið sjötugir og eldri taln-
ingarárið. Sýna niðurstöðurnar, að þessi
hópur telur 375 manns eða 9,23% af töldum
bændum landsins það ár. Þetta segir okkur
að meira en 9 af hverju hundraði bænda
séu meira en sjötugir að aldri. í þessu sam-
bandi er hægt að upplýsa, að sá elzti var
91 árs. Hann hirti sjálfur sauðfé sitt á vetr-
um og gekk til allra bústarfa eftir megni,
en það má nærri geta, að hann — og yfir-
leitt öldungar milli 80—90 ára — hefur
124
F R E Y R