Freyr - 01.09.2001, Page 44

beitinni og allt að 4 kg í bestu ár-
um. Skrokkmælingar sýndu að
vöðvar og bein höfðu vaxið veru-
lega á tilraunatímanum og fita jókst
hlutfallslega minna en búast mátti
við miðað við þungaaukningu. A
þessum tíma var féð á Hesti af vest-
firskum stofni og fremur stórvaxið.
Niðurstöður tilrauna á Hesti
1968 og 1969 voru á sömu lund,
lömb á kálbeit bættu við sig 2,4 til
4,7 kg af kjöti umfram samanburð-
arhópa á úthaga. í þessum tilraun-
um kom fram að lifur lamba á kál-
beit var allt að 90% þyngri en
lamba á úthaga og skjaldkirtill
meira en tvöfalt þyngri. Þetta var
talin vera afleiðing af mikilli um-
setningu næringarefna í gripum
sem eru á kjammiklu fóðri og ekk-
ert benti til að neitt amaði að lömb-
unum. Þegar lömb voru tekin af
kálbeit og sett á tún, léttust bæði
lifur og skjaldkirtill.
Sigurgeir Þorgeirsson o. fl.
(1990) könnuðu samhengi fitu-
þykktar á síðu (J-mál) og fallþunga
í lömbum sem slátrað var af úthaga
og af kálbeit á Hesti 1965-1958 og
sýndu fram á að fita jókst hlutfalls-
lega minna með auknum þunga
lamba á kálbeit, eða um 0,5 mm/kg
fallþunga í samanburði við 0,7
mm/kg í skrokkum af úthagalömb-
um. Þessi niðurstaða er í samræmi
við fyrri niðurstöður frá Hesti.
Gögn um kálbeit lamba á Hesti á
tímabilinu 1965-1977 voru birt í
Handbók bænda 1979 og voru nið-
urstöður þær að hrútlömb höfðu að
meðaltali bætt fallþunga um 3,35
kg og gimbrar um 2,88 kg eftir 34,9
daga meðalbeitartíma (30-44 dag-
ar). Töluverðar árasveiflur voru í
þessum gögnum. Beit á kál í styttri
tíma en 30 daga gaf mun lakari
árangur, miðað við vaxtarauka á
dag, enda reiknað með að fyrsta
vikan á kálbeit nýtist illa á meðan
lömbin eru að venjast fóðurkálinu.
Samanburður á grœnfóðurbeil og
innibötun.
I tilraunum á Möðruvöllum og
Skriðuklaustri 1976-1978 var böt-
un á grænfóðurbeit borin saman við
innifóðrun, ýmist á heyi og kjam-
fóðri, graskögglum og fiskimjöli
og næpum í einu tilfelli. Tilraun-
imar stóðu í frá 21 degi upp í 34
daga og beitt var á fóðurkál, næpur
og rýgresi. Grænfóðurbeitin gafst
að jafnaði betur en innifóðrun, fall-
þungaaukning lamba á beit var frá
2 kg upp í 4,8 kg í hverri tilraun, yf-
irleitt mest á fóðurkálinu, þó að
munur væri oft óverulegur á græn-
fóðurtegundum. Besti árangur af
innifóðmn náðist í síðustu tilraun-
inni á Skriðuklaustri 1978, þar sem
fóðrað var á heyi og kúafóður-
blöndu, og þar jókst fallþungi um
2,3 kg á 29 dögum. Betri árangur
af innifóðrun í þessari tilraun held-
ur en öðmm má að öllum líkindum
skýra með því að þama var prótein-
hlutfall í fóðrinu tiltölulega hátt, en
nokkuð skorti á það í flestum hinna
tilraunaliðanna. í einni af þessum
tilraunum voru könnuð áhrif þess
að taka lömb af grænfóðri viku fyr-
ir slátrun og beita á tún eða fóðra
inni. Þau lömb, sem beitt var á há,
töpuðu hluta af fallþungaaukning-
unni á þessari síðustu viku en inni-
fóðruðu lömbin héldu sama þunga
og lömbin sem tekin vom beint af
káli. Niðurstöður skrokkmælinga
og krufninga úr tilraununum á
Skriðuklaustri sýndu eðlilegan
vöxt beina, vöðva og fitu í lömbum
á grænfóðurbeit en vöðvar rýmuðu
hins vegar eða stóðu í besta falli
stað í lömbum, sem fóðruð voru
inni, og fituhlutfall hækkaði. Þetta
var mest áberandi við fóðrun á fitu-
blönduðum graskögglum en pró-
teininnihald kögglanna reyndist
mjög lágt, enda skýrist vöðvarým-
un yfirleitt af próteinskorti. í til-
rauninni 1978 þyngdust lömbin
mikið í öllum tlokkum og fita á
hrygg mældist á bilinu 4-5 mm,
sem er meira en í öðrum tilraunum
(sjá 1. töflu).
Samanburður á háarbeit og kál-
beit.
Tilraunir á Hesti 1979 og 1980
(Halldór Pálsson o.fl., 1981) sner-
ust um samanburð á háarbeit og
kálbeit og sérstaklega var meining-
in að kanna mun á beit á há, sem
bitin hafði verið áður, í samanburði
við friðaða, áboma há. Þetta var þó
aðeins gert fyrra árið. Niðurstöður
sýndu jafnmiklar framfarir hjá
lömbum á há, sem hafði verið frið-
uð og á kálbeit en þessir flokkar
bættu við sig 2-3 kg í fallþunga á
34 dögum. Hins vegar var ekki
góður árangur af beit á há sem
hafði verið beitt fyrr um sumarið,
þó að uppskera væri nægileg.
Mælingar á meltanleika og próteini
í beitargróðrinum voru í samræmi
við þessar niðurstöður, meltanleiki
fóðurkálsins mældist 87% í upphafi
tilraunar, 76% í óbitinni há en ein-
ungis 63% í bitinni há. Hráprótein
var hæst í fóðurkálinu (27,8%) en
svipað í báðum háarhólfunum
(18,6og 18,9%). Meltanleiki gróð-
urs á úthaga (mýri) var hins vegar
aðeins 49 % með 8,7% hrápróteini,
enda nær engin framför í lömbum
sem þar var beitt. Meltanleiki
lækkaði í öllum beitargróðri á til-
raunatímanum. Mælingar á fitu og
vöðva á skrokkum voru í samræmi
við fyrri niðurstöður, töluverð
aukning var á þykkt hryggvöðva í
flokkum þar sem lömbin uxu vel,
samhliða aukningu í fitu. Meðal-
þykkt fitu á síðu var innan við 10
mm í öllum flokkum í þessum til-
raunum, nema öðrum kálflokknum
1980 en þá var tekið fram að hluti
lambanna í tilrauninni hefði í raun
ekki átt erindi í bötun undir venju-
legum kringumstæðum.
Samanburður á beittu og friðuðu
landi til haustbötunar. Ahrif hni'sla-
lyfja-
Síðasta tilraunin í þessari röð
1981, var nokkuð breytt og áhersla
lögð á að kanna mun á beittu og frið-
uðu landi, bæði há og úthaga, en
kálbeit var ekki hluti af þeirri tilraun.
Meltanleiki og prótein magn var
svipað í bitinni og óbitinni há í þeirri
tilraun (um 70% meltanleiki og um
17% hráprótein) en verulegur munur
var á vexti lamba. Bestur vöxtur var
44 - pR€VR 10/2001