Fréttablaðið - 28.09.2012, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 28. september 2012 17
Mér er ekki sérstaklega illa við að borga fyrir hluti. Þess
vegna fer það í taugarnar á mér
þegar menn geta ekki rætt um
eðlilega verðlagningu á þjónustu
öðruvísi en á þeim forsendum að
verið sé að „refsa fólki“. Ég vil
ekki „refsa fólki“ fyrir að leggja
bílnum niðri í miðbæ, ég vil bara
að fólk borgi fyrir það. Ég vil
heldur ekki „refsa fólki“ fyrir að
taka strætó, þótt ég vildi ég gjarn-
an sjá fólk borga meira fyrir það.
Ég er raunar sannfærður um að
það myndi gera strætó betri.
Hvenær er gjaldtaka refsing?
Tökum dæmi. Ökumaður ekur á 83
kílómetra hraða þar sem hámarks-
hraðinn er 60. Hann þarf að borga
20 þúsund króna sekt. Það er refs-
ing. Annað dæmi: Maður fer í bíó
til að sjá Ísöld 4 í tvívídd og borgar
fyrir það 1.300 kr. Það er ekki
refsing. Það kostar að fara í bíó.
Gjaldtaka er ekki sjálfkrafa
refsing þótt sá sem vilji fá borgað
sé opinber aðili. Ef spítali rukkar
sjúklinga fyrir mat í mötuneyti þá
er varla hægt að tala um að verið
sé að „refsa fólki fyrir að borða“.
Einkaaðili sem ræki mötuneyti
myndi varla gefa matinn. Svarið
við refsingarspurningunni veltur
heldur ekki endilega á því hvort
menn „hafi val“. Menn hafa ekki
beinlínis val um það hvort þeir
borði, búi í húsi eða gangi í fötum,
en auðvitað er ekki verið að „refsa
fólki“ fyrir að borða brauð, búa í
blokk og klæðast buxum. Brauð,
blokkir og buxur kosta.
Gjaldtaka er ekki refsing nema
að markmið hennar sé að fá fólk
til að láta af því sem rukkað er
fyrir. Sektir vegna ölvunaraksturs
eru ekki settar með það að mark-
miði að hámarka tekjur ríkissjóðs
af fullum ökumönnum. Þær eru
settar til að fólk keyri ekki fullt.
Eins, ef um er að ræða gjöld vegna
veittrar þjónustu, eru þær varla
refsing nema hið opinbera hafi þar
lagalega einokun og ætla megi að
gjaldtakan sé langt yfir markaðs-
verði.
Ef einkaaðilar myndu reka
strætó, án niðurgreiðslu hins opin-
bera, myndi hann ólíklega vera
ódýrari fyrir farþega, hvað þá
ókeypis. Það væri því ekki refsing
þótt svo fargjöldin myndu hækka,
og ég vona raunar að þau geri það
með tíma, þjónustunnar vegna.
Fjárframlög sveitarfélaga (eða
ríkisins) til strætó geta sveiflast
með pólitíkinni. Allt of algengt er
að menn þori ekki að hækka far-
gjöldin fyrir kosningar og þurfi
svo að taka afleiðingunum í upp-
hafi næsta kjörtímabils með þjón-
ustuskerðingu. Það er glatað. Sem
farþegi vel ég alltaf verðhækkun
framar þjónustuskerðingu. Myndu
menn sætta sig við að vandi Orku-
veitunnar yrði leystur með því að
halda verðskránum óbreyttum en
loka þess í stað fyrir hita og raf-
magn ákveðinn hluta dags?
Til er fólk, gjarnan á hægri
vængnum, sem vill gjarnan hækka
fargjöld í strætó, helst leggja
Strætó niður, en mótmælir öllum
hugmyndum um hækkun bíla-
stæðagjalda og vill jafnvel að bíla-
stæðin í miðbæ Reykjavíkur verði
ókeypis. Það er hægrimennska
sem lífsstíll („ég vil vera á bíl og
búa í stóru húsi“) en ekki hugsjón
(„ég vil fjölga markaðslausnum,
því ég tel að þær virki“). En svona
getur fólk nú verið ólíkt.
Stundum í þessari umræðu
eru menn eins og ég gagnrýndir
fyrir að bera Reykjavík saman við
einhverjar „stórborgir“ eins og
Kaupmannahöfn þegar kemur að
verðlagningu bílastæða. Gott og
vel, berum Reykjavík þá saman
við skosku borgina Aberdeen sem
með nágrannabæjum telur um 300
þúsund íbúa. Klukkutími á dýr-
asta gjaldsvæði Aberdeen-borgar
kostar þrjú pund, eða um 600 krón-
ur. Gjaldskylda er frá 8 til 20 alla
daga nema sunnudaga, þá varir
hún skemur. Í Reykjavík er hæsta
gjaldið 225 krónur á klukkustund.
Dæmi úr einni borg segir auðvitað
fátt en mér virðist alla vega ekki
óvanalegt að borgir sem líkjast
Reykjavík að stærð rukki svipað
eða meira fyrir bílastæðin.
Góðar strætósamgöngur kosta
og við eigum að rukka fyrir þær.
Bílastæði niðri í bæ kosta og við
eigum að rukka fyrir þau. Hvorug
gjaldtakan er refsing. Ef hlutir
kosta þá er það ekki „refsing“ þótt
viðskiptavinurinn sé látinn borga
sinn part.
Ég vil ekki „refsa
fólki“ fyrir að
leggja bílnum niðri í
miðbæ, ég vil bara að
fólk borgi fyrir það.
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Gjald er ekki refsing
Í ljósi umfjöllunar síðustu daga um hættuna sem stafað getur af
gaskútum langar mig til að benda
á þá staðreynd að þrátt fyrir mikla
fjölgun gaseldavéla á heimilum
landsmanna eru afar fá dæmi um
að hættuástand skapist vegna gass.
Þar er rétt meðhöndlun á gasi lykil-
atriði og sem betur fer fara flestir
þá leið að fá fagmenn til að setja
slíkan eldunarbúnað upp og tengja.
Til eru fyrirtæki sem sérhæfa sig
í uppsetningu og þjónustu við gas
og tryggja þannig réttan frágang á
leiðslum og öðrum nauðsynlegum
öryggisbúnaði.
Gas er bæði þarft og mikilvægt
efni og er ekki hættulegt ef rétt
er með það farið. Gas sem notað
er til eldunar er svokallað F-gas
sem er blanda af gastegundunum
própani og bútani. F-gas er bæði
lit- og lyktar laust og þess vegna er
blandað í það sterku lyktarefni svo
fólk verði vart við gasleka. F-gas
er töluvert þyngra en andrúms-
loft og því leitar það niður á gólf
ef það lekur út. Því er nauðsynlegt
að staðsetja gasskynjara við gólf,
eða í sökkli innréttinga, til að vara
við gasleka. Það ætti að vera jafn
sjálfsagt að setja upp gasskynjara
og reykskynjara til að vara við reyk
– ódýrari og einfaldari líftryggingu
er varla hægt að fá.
Mikilvægt er að hafa svokall-
aðan brotrofa á gaskútum sem
lokar fyrir gasstreymi ef slangan
frá kútnum gefur sig og skipta
um slöngur í samræmi við kröf-
ur framleiðenda, sem er u.þ.b. á
fimm ára fresti. Loks er mikil-
vægt að merkja vel staði þar sem
gaskútar eru geymdir svo hægt
sé að tryggja öryggi fólks ef upp
kemur eldur, en hægt er að fá slíka
límmiða á flestum bensínstöðvum.
Þegar skipt er um húsnæði og gas-
eldunar búnaður er til staðar í því
húsnæði er einnig rétt að kynna
sér ástand þess búnaðar með aðstoð
fagmanna. Ef fólk er með gaskúta
sem það notar einungis yfir sumar-
tímann, t.d. við grill eða í húsbíl, er
hægt að leggja kútana inn hjá sölu-
aðila yfir vetrartímann og kaupa
nýja áfyllingu og kút næsta sumar.
Ef fólk kýs hins vegar að geyma
kútinn sjálft þarf að gæta þess að
loka vel fyrir hann og finna honum
vel loftræstan og læstan geymslu-
stað, helst utandyra. Séu hylkin
geymd innandyra þarf að tryggja
nægilega loftræstingu bæði ofan
til og við botn geymslunnar. Ef
loftræsting er ekki nægjanleg geta
hættulegar og súrefnissnauðar loft-
tegundir myndast. Til eru ýmsar
útfærslur af sérstökum skápum
fyrir gaskúta.
Hægt er að fyrirbyggja slys
með því að vanda vel uppsetn-
ingu gaseldunarbúnaðar og gas-
kúta, kynna sér hvernig best sé
að standa að meðhöndlun og gæta
þess að hafa eftirlitið í lagi. Ég hvet
fólk því til að kynna sér öryggis-
atriði varðandi meðhöndlun og
geymslu gaskúta, t.d. á heimasíðu
Slökkviliðsins, www.shs.is, og nýta
sér þekkingu fagmanna ef fara á í
framkvæmdir.
Rétt meðhöndlun
gaskúta tryggir öryggi
Öryggismál
Jón Viðar
Matthíasson
slökkviliðsstjóri
Slökkviliðs höfuð-
borgarsvæðisins bs.