Fréttatíminn - 02.12.2011, Blaðsíða 42

Þ
egar Páll Óskar Hjálm-
týsson tók á móti mér í
fallega innréttaðri kjall-
araíbúð sinni í Vestur-
bænum var ilmur af
nýlöguðu kaffi í loftinu. Hann hefur
komið sér vel fyrir og veggirnir eru
hlaðnir geisladiskum, DVD-myndum
og veggspjöldum úr kvikmyndum.
Af myndum á veggjum má ljóst vera
hvar áhugasviðið liggur og engin til-
viljun við hvað okkar maður starfar.
„Þetta er eins og að koma inn á
safn, velkominn,“ segir hann hlæj-
andi um leið og hann hellir í kaffiboll-
ana. Við settumst niður í stofunni og
vindum okkur beint að efninu, sem
er nýleg ferð Páls Óskars til vestur-
strandar Afríku.
„Hefur þú komið til Afríku?,“ spyr
hann og andvarpar þegar ég svara því
neitandi.
„Þú ert ekki samur maður eftir
að hafa farið til Afríku. Punktur.
Að mínu mati verða allir að koma til
Afríku allavega einu sinni á ævinni ef
þeir þess kost. Þó ekki sé nema bara
til að finna orkuna frá náttúrunni,
finna lyktina og sjá litina. Svo á ég
ekki orð yfir það hvað fólkið sem ég
hitti var fallegt að innan og utan. Það
var alls staðar hlýlega tekið á móti
manni og þrátt fyrir alla fátæktina var
alltaf stutt í brosið.“
Get ekki lengur lokað augunum
og látið eins og ekkert sé
Hann lokar augunum á meðan hann
lýkur setningunni, eins og til að
sækja upplifunina aftur í heilabúið.
Dagur rauða nefsins er framundan
þriðja árið í röð. Þar verður safnað
fyrir UNICEF, Barnahjálp Samein-
uðu þjóðanna. Páll Óskar verður í
stóru hlutverki þetta árið. Hann fór á
vegum UNICEF til Sierra Leone, eins
fátækasta ríkis heims, um miðjan
október og tók þar upp viðtöl. Hann
mun auk þess flytja sérstaklega frum-
samið lag fyrir Dag rauða nefsins.
„Ég held að þetta hafi aðallega
komið til vegna þess að þau hjá
UNICEF tóku eftir því að ég hef verið
heimsforeldri frá árinu 2006. Ef það
hjálpar málstaðnum að nota mig sem
millistykki til að koma boðskapnum
á framfæri er ég boðinn og búinn að
leggja hönd á plóg.“
Lagið sem Páll Óskar flytur ásamt
lagasmiðunum í Redd Lights heitir
„Megi það byrja með mér“ og er, eins
og titillinn gefur til kynna, um það
hvernig hver og einn getur lagt sitt að
mörkum til að gera heiminn betri.
„Stærsti munurinn á mér eftir
þessa ferð er að ég get ekki lengur
lokað augunum og horft á þessa hluti
eins og eitthvað óraunverulegt. Ef
ég sé frétt af neyð eða hungursneyð
í blaði, get ég ekki lengur flett áfram
hugsunarlaust yfir morgunmatnum.
Myndirnar af börnum frá Afríku eru
núna myndir af börnum sem hafa
komið og faðmað mig. Þetta er fólk af
holdi og blóði, raunverulegar mann-
eskjur eins og ég og þú, sem hafa
sama rétt á að lifa í þessum heimi.
Eftir að hafa fengið að sjá verstu
fátækrahverfin í einu fátækasta landi
heims get ég ekki lengur látið eins og
það komi mér ekki við að milljónir og
aftur milljónir búi við þessar aðstæð-
ur. Það þarf ekki að vera þannig.“
Páll Óskar segir ferðina líka hafa
gjörbreytt sýn sinni á störf UNICEF
og hjálparstörf almennt.
Var uppfullur af efasemdum
„Ég var alltaf gæinn með efasemd-
irnar. Það var hungursneyð í Sómalíu
þegar ég var um tvítugt. Núna er ég
fertugur og það er ennþá hungurs-
neyð þar. Til hvers að vera að gefa í
safnanir ef það endar bara í rassvas-
anum á einhverjum spilltum einræð-
isherra? Ef bara 8 prósent af pening-
unum skila sér þangað sem þeir
eiga að fara? En einmitt þess vegna
var frábært fyrir mig að fara þarna
út. Því ég sá með eigin augum alla
brunnana, heilsugæslustöðvarnar og
skólana sem UNICEF hefur reist með
heimafólki. Svo er gríðarlegt átak
í gangi varðandi bólusetningar og
lyfjagjöf í Síerra Leóne. Óléttar, HIV
smitaðar konur fá til að mynda lyf
sem gera að verkum að börnin fæðast
líklega laus við veiruna. Ég vissi ekki
að það væru til lyf sem gætu bjargað
ófæddum börnum frá sjúkdómnum.
Svo eru börn bólusett í þúsundum
saman og mikið hefur verið gert til
að draga úr kóleru, malaríu og niður-
gangspestum. Ég er algjörlega sann-
færður um að peningarnir skila sér á
rétta staði og skila fólkinu betra lífi.
Aðgangur að hreinu vatni er eigin-
lega grundvöllur alls og UNICEF
hefur þegar látið setja upp meira en
milljón vatnsdælur í heiminum.“
Nokkur atvik í ferðinni breyttu sýn
Páls Óskars og staðfestu í hans huga
mikilvægi þess starfs sem unnið er á
vegum UNICEF og sannfærðu hann
um að það fé sem safnað er fer til
góðra nota.
UNICEF vinnur ótrúlegt starf
„Ég hitti þarna til dæmis þrettán ára
strák með HIV-smit. Hann Júlíus
litla. Hann fékk HIV veiruna við blóð-
gjöf fimm ára gamall. Það eru auð-
vitað engin tæki til að skanna blóð á
spítölunum og hann fékk sýkt blóð.
Það leit mjög illa út með hann lengi
vel og hann væri líklega farinn úr
þessum heimi ef ekki væri fyrir lyfin
sem hann fær reglulega fyrir tilstilli
UNICEF. Hann mætir einu sinni í
mánuði á sjúkrahús í höfuðborginni
Freetown og fær lyfjagjöf. Núna lítur
hann vel út, spilar sinn fótbolta og
lifir sínu lífi. En skömmin er mikil og
það veit enginn af því að hann er með
HIV nema mamma hans og amma.
Það eru bullandi fordómar, en sem
betur fer eru þeir að minnka.“
Páll Óskar tekur sopa af kaffinu,
dregur djúpt andann, hallar sér aftur
og heldur áfram:
„Við komum líka í þorp þar sem
fjöldi fólks hefur látist úr kóleru og
niðurgangspestum í gegnum tíðina
vegna þess að þau nota stað sem er
við hliðina á drykkjarvatninu sem
salerni. Það sem UNICEF gerir er að
finna leiðtogann í hópnum og þjálfa
hann upp í að koma skilaboðunum
á framfæri. Það þýðir ekkert að láta
Í haust fór söngvarinn Páll Óskar Hjálmtýsson til eins fátækasta ríkis heims, Síerra Leone í Afríku,
á vegum UNICEF sem stendur fyrir söfnunarátaki á Degi rauða nefsins í næstu viku. Í viðtali við Sölva
Tryggvason segist Páll Óskar ekki samur maður eftir ferðina. Hlýja og fegurð fólksins, þrátt fyrir sára
fátækt, snerti hann djúpt.
Sierra Leone
Eitt fátækasta ríki heims
Sierra Leone er á vestur-
strönd Afríku. Landið liggur að
Norður-Atlantshafi og er með
landamæri að Gíneu og Líberíu.
Sierra Leone var lengi nýlenda
Breta en hlaut sjálfstæði árið
1961 og varð opinberlega
lýðveldi árið 1971.
Á árunum 1991-2002 geisaði
þar borgarastyrjöld sem leiddi
til þess að tugþúsundir íbúa
týndu lífi og yfir þriðjungur
þeirra missti heimili sín.
Landið er eitt allra fátækasta
land heims, þrátt fyrir að þar
finnist stór hluti af verð-
mætustu demöntum heims.
Uppreisnarmenn í landinu hafa
notað demanta til að fjármagna
vopnakaup og stríðið um
demantana hefur skilið landið
eftir í sárum. Kvikmyndin
„Blood Diamonds“ frá árinu
2006 með Leonardo DiCaprio í
aðalhlutverki fjallaði að nokkru
leyti um þetta.
Samkvæmt skýrslu Sam-
einuðu þjóðanna um lífsgæði
frá árinu 2008 var landið í
neðsta sæti af þeim 177 löndum
sem skýrslan náði til.
Gríðarlegur fjöldi barna býr
við ömurleg skilyrði í landinu
og fer á mis við stóran hluta
þeirra réttinda sem talin eru
sjálfsögð annars staðar. Dánar-
tíðni barna er hvergi hærri þar
sem tæp 20 prósent allra barna
deyja fyrir fimm ára aldur.
Nærri helmingur íbúa landsins
er undir átján ára aldri.
Íbúafjöldi: 5,6 milljónir
Höfuðborg: Freetown
Barnadauði undir 5 ára: 192
af 1.000
Barnadauði undir 1 árs: 123 af
1.000
Lífslíkur við fæðingu: 48 ár
Íbúar yngri en 18 ára: 2,6
milljónir
Skólasókn barna á grunnskóla-
aldri: 69 prósent
Sölvi
Tryggvason
ritstjorn@frettatiminn.is
Páll Óskar annar maður eftir Afríku
einhvern sjálfboðaliða í bol merktum
UNICEF halda þrumuræðu yfir liðinu.
Finna verður frumkvöðlana með drif-
kraftinn í hópnum og virkja þá. Á að-
eins einu ári er búið að útrýma þessum
pestum í þorpinu, sem áður drógu
börn til dauða. Sams konar starf á sér
stað gagnvart mæðrum ungra barna,
sem verið er að reyna að fá til þess að
gefa börnum brjóst nógu lengi. Ég
fékk að fara á mæðrafund með konu
sem UNICEF hafði þjálfað í að messa
yfir kynsystrum sínum. Hún hélt sýni-
kennslu og sýndi muninn á ungum
börnum sem höfðu fengið brjóstamjólk
og hinum sem voru magrari og höfðu
ekki fengið mjólkina. Þetta er kannski
mikilvægast af öllu. Að virkja fólk sem
virkjar aðra.“
Páll Óskar fór í verstu fátækrahverf-
in í Síerra Leóne, sem öruggt má telja
að séu með átakanlegustu stöðum á
jörðinni. Honum er mikið niðri fyrir
þegar hann lýsir eymdinni sem fyrir
augu bar.
Baða sig upp úr og drekka skólpvatn
„Menntakerfið og heilbrigðiskerfið eru
mjög veikburða í Síerra Leóne – hol-
ræsakerfið líka. Í miðborg Freetown,
höfuðborgarinnar er bara leðja ef það
er rigning. Hvergi er malbika og engin
ljós eru á götum úti þegar myrkrið
skellur á. Ég hitti mæður á sjúkrahúsi
þarna, kasóléttar alveg við að fara að
eiga börn og spurði hvernig þær hefðu
komist þangað og þær sögðust hafa
gengið. Fleiri, fleiri kílómetra komnar
níu mánuði á leið. Víða baðar fólk sig
upp úr skólpvatni og sýður svo sama
vatnið og drekkur það, af því að það er
ekkert annað vatn að fá. Helmingur
þjóðarinnar er undir átján ára aldri
og maður sér eiginlega ekkert gamalt
fólk.“
Páll Óskar tók með sér mikið af
hnetum, súkkúlaði og rúsínum í
ferðina þar sem honum var ráðlagt að
borða ekki hvað sem er, til að veikjast
ekki. Þegar til kastanna kom borðaði
hann hins vegar flest sem honum var
Framhald á næstu opnu
42 viðtal Helgin 2.-4. desember 2011