Dagfari - 01.11.2006, Qupperneq 12

SÓLEYJARKVÆÐI
A HLJÓMDISKI
Sóleyjarkvæði Jóhannesar úr Kötlum var ort 1952 í andrúmslofti sárra tilfinninga
vegna inngöngu íslands í NATÓ árið 1949 og herverndarsamningsins við Bandaríkin
sem leiddi tii endurkomu bandarísks herliðs til Isiands 1951. Kvæðið segir í mörgum
ljóðum undir ýmsum háttum frá Sóleyju sólufegri sem gengur þrautagöngu milli
manna og vætta til að reyna að vekja riddarann sinn. Hann sem áður reið hvítum jó
og söng þjóð sína til frelsis hefur verið stunginn svefnþorni fyrir atbeina finngálknsins
úr vestri og þarf galdur - eða sannan vilja - til að vekja hann. Jóhannes vefur í ljóðin
stef úr þjóðkvæðum og ljóðum eftir eldri skáld, en hann er þó ekki að segja venjulegt
ævintýri heldur sögu ættjarðar sinnar á umbrotatímum. Auk stefjanna kunnu eru í
kvæðinu fjölmargar vísanir til sögulegra viðburða og nýliðinna atburða þegar kvæðið
var ort.
Tónlist Péturs Pálssonar undirstrikar síðan einstaklega vel þá þjóðlegu skfrskotun sem
gerir þetta verk svo einstakt og eftirminnilegt.
SÖGUR AF SÓEEYJARKVÆÐI
Hvers vegna var vinylplatan með Sóleyjarkvæði framleidd í Moskvu árið 1968? Ástæðan var sú að
Æskulýðsfylkingin sem gaf plötuna út hafði ekki fjármagn til að kosta útgáfuna og engir menningar-
styrkir á lausu og því varð að nota öll möguleg tækifæri. Vegna þess að íslenskir námsmenn sem höfðu
verið í Moskvu og þekktu til hljóðvera þar, höfðu þeir upptökuna með í farteskinu þegar þeir fóru aftur
og fengu plöturnar framleiddar fyrir mjög h'tið þar ytra. Það voru Sólveig Hauksdóttir og Haraldur S.
„Ég mun sennilega seint gleyma þeirri
stund sem ég í fyrsta sinn hlustaði á
flutning Sóleyjarkvæðis í rússneskri rétt-
trúnaðarkirkju. Ég fór til Sovétríkjanna
árið 1965 ásamt nokkrum öðrum Islend-
ingum, var fyrsta árið við rússneskunám
við Lomonossov háskólann og stundaði
síðan nám við Setsjenov læknaháskólann.
Ég bjó við Frunsenskaja götu niður við
Moskvuána, Setsjenovlæknaskólinn var
við Piragovskístræti og við endann á því
var Novodévitsje klaustrið. Á leiðiimi
heim úr skólanum leit ég þar iðulega við
og hlustaði á söng prestanna, sem sungu
m.a. fyrirbænir fyrir kirkjugesti.
Það hefur sennilega verið árið 1967
eða 1968 sem ég var beðin um að koma í
hljóðver og aðstoða við að skipta ljóði á
réttum stað milli A og B hliða á vinyl-
plötu þar sem tæknimcnnirnir skildu
ekki íslensku, en ljóðið var á segulbands-
spólu. Ég var sótt upp í skóla og ekið
SÓtEYJARKVÆÐI
Til sölu hjá Samtökum herstöðvaandstæðinga
í Friðarhúsi, Njálsgötu 87, sími 554 0900.
Hægt er að hringja og panta disk.
Verð kr. 1.500,-
Blöndal sem fóru utan með upptökuna.
með mig niður í miðborg Moskvu og
stoppað fyrir utan litla kirkju ekki langt
frá Arbathverfinu. Ég vissi að það var
mikil húsnæðisekla í Sovétríkjunum eftir
alla þá eyðileggingu sem innrás Þjóðverja
hafði haft í för með sér í stríðinu, en þetta
var í fyrsta skipti sem ég sá að kirkja var
notuð sem hljóðver. Við innganginn inni í
kirkjuportinu var skilti við dyrnar sem á
stóð Hljóðver.
Rússneskar kirkjur eru mjög fallegar,
en þarna gengu ekki um síðhærðir
prestar í gullbrókaði skikkjum með
reykelsisskálar, heldur voru þar ungir
tæknimenn á þönum.
I kirkjuhvelfingunni hljómaði síðan
Sóleyjarkvæði og gleymist seint, oftar og
oftar kemur ljóðið upp í hugann, einkum
þegar manni verður hugsað til líðandi
atburða allt í kring í heiminum í dag."
Guðrún Kristjíínsdótlir,
heilsugæslulæknir, Þórshöfn, Langanesi.
'k •
S Ó L L Ý i n K K V .Æ Ð i
12 Dagfari • nóvember2006