Bændablaðið - 24.01.2013, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. janúar 2013
Orkusetur fer fyrir evrópska verkefninu Promise:
Á að stuðla að orkusparnaði og vitund
um orkunýtni á heimilum
Flestir myndu setja raforku á lista
yfir þær vörur sem þeir gætu síst
verið án og í nútíma samfélagi væri
líklega fátt sem myndi toppa hana
fyrir utan matvöru. Samt sem áður
er raforku kostnaður hverfandi hluti
af heildarútgjöldum flestra heimila.
Samkvæmt rannsókn Hagstof-
unnar á útgjöldum heimilanna 2009
var hluti raforku og hita samanlagt
innan við 3% af heildarútgjöldum
heimila. Líklega myndu fáir gefa
mikilvægi raforku á heimilum jafnlága
einkunn og sem nemur hlutfalli hennar
af heildarútgjöldum. Einn hópur
orkunotenda er finnur þó meira fyrir
orkukaupum en aðrir, en það eru þeir
sem búa við rafhitun.
Þó raforka hér á landi sé frekar
ódýr sem slík þá getur orkukostnaður
orðið íþyngjandi ef nauðsynlegt er að
kaupa 5-10 sinnum meira af henni en
meirihluti heimila á landinu. Raforka
er verðmætari orka en jarðvarmi og
því eðlilega dýrari í innkaupum.
Sem betur fer búa 90% landsmanna
við þau lífsgæði að geta nýtt sér
hræódýran jarðvarma til að mæta
orkufrekasta þætti heimila, þ.e.
upphitun. Um 10 prósent landsmanna
hafa hins vegar ekki aðgang að þessari
auðlind og þurfa að notast við rafhitun.
Slík hitun er margfalt dýrari og til
að koma í veg fyrir að lítill hluti
landsmanna þurfi að greiða
margfalt hærra verð fyrir
upphitun íbúðarhúsnæðis er
raforka til hitunar niðurgreidd
að hluta. En þó að niðurgreiðsla
komi til er niðurgreidd rafhitun
talsvert dýrari en sá jarðvarmi
sem flestir landsmenn búa við.
Promise-verkefnið
Orkusetur fer fyrir evrópska
verkefninu Promise sem á
að stuðla að orkusparnaði
og vitund um orkunýtni á
heimilum þátttökulanda.
Á Íslandi er markhópurinn
einmitt notendur með rafhitun.
Verkefnið er styrkt
af Intelligent Energy –
Europe (IEE) sjóði Evrópu-
sambandsins. Með því að deila
upplýsingum og reynslu milli
Samsø (Danmörk), Íslands,
Ródos (Grikkland) og Tenerife (Spánn)
er markmiðið að innleiða aðferðir til að
draga úr orkunotkun heimila.
Á heimasíðu Promise (www.iee-
promise.eu/iceland) má finna ýmsar
reiknivélar sem aðstoða notendur við
að átta sig á áhrifum og fýsileika ýmissa
aðgerða sem draga úr orkunotkun.
Þannig er hægt að lækka orkureikning
íbúa án þess að draga nokkuð úr
lífsgæðum. Í komandi Bændablöðum
verða þessi þjónustutól kynnt betur
og byrjað á raforkuverðinu.
Hvað kostar raforkan?
Það er ekki auðvelt fyrir alla að átta
sig á hvað raforkan kostar, enda eru
raforkureikningar flóknir og þar að
auki tvískiptir. Raforkukaup í dag
fylgja sömu reglum og sófakaup, þar
sem greitt er sérstaklega fyrir sófann
sjálfan og síðan fyrir flutninginn á
honum heim. Dreifing raforku er
sérleyfisþáttur og notendur verða að
vera í viðskiptum við dreifiaðilann
í þeirra sveitarfélagi. Sala á raforku
er hins vegar á samkeppnismarkaði
og öllum er frjálst að skipta um
orkusöluaðila. Fátt slær þó út
flækjustig rafhitunarverðs.
Rafhitunarverði er skipt í flutning,
dreifingu og sölu. Upphæðirnar eru
mismunandi eftir dreifiveitum og
söluaðilum en einnig eftir því hvort
húsnæðið er skilgreint í dreifbýli
eða þéttbýli. Ofan á þetta koma tvö
virðisaukaskattsþrep og orkuskattur
en einnig niðurgreiðsla með ákveðnu
þaki, auk þess sem hún er breytileg
eftir hverri dreifiveitu. Ótrúlegt en
satt þá er nákvæmlega sama vara,
það er að segja ein kWst af raforku,
í tveimur virðisaukaskattsþrepum.
Það fer sem sagt eftir því hvort hún er
notuð til að hita kaffi (25,5% VSK)
eða til húshitunar (7% VSK).
Til að auðvelda raforku-
kaupendum að átta sig á
raforkukostnaði heimila og bera
saman verð mismunandi söluaðila
hefur Orkusetur sett upp
einfalda reiknivél á heimasíðu
sinni.
Hægt er að nálgast reikni-
vélina á eftirfarandi slóð
(http://orkusetur.is/id/12384)
en þar er hægt að sjá verð
þeirra sex aðila sem selja
rafmagn á markaði í dag.
Þó að verðmunur sé ekki
yfirþyrmandi á milli fyrirtækja
þarf það ekki endilega að
þýða skort á samkeppni.
Öll fyrirtækin eru að selja
nákvæmlega sömu vöru og
ættu því að elta, eftir bestu
getu, lægsta boð hverju sinni.
Verðþróun á söluhluta raforku
hjá öllum orkusöluaðilunum
hefur til dæmis haldist undir
vísitölu neysluverðs, ólíkt
sumum dreifiveitunum
sem hækkað hafa umfram
vísitöluna undanfarin ár.
Orkusetur minnir á að tvær leiðir
eru til að lækka orkureikning heimila.
Annars vegar er hægt að lækka verð
á hverja kWst, sem er einungis á færi
orkufyrirtækjanna, en hins vegar er
hægt að minnka orkunotkun með
ýmsu móti, en henni stjórna íbúarnir
sjálfir og geta auðveldlega breytt
ýmsu án þess að draga nokkuð úr
lífsgæðum. Ýmis ráð um slíkt má
finna á heimasíðu Promise sem kynnt
verða betur í næstu blöðum.
/OS/SIF
Orkumál
Orkusetur
Hlutverk Orkuseturs er að stuðla að aukinni vitund almenn-
ings og fyrirtækja um skilvirka orkunotkun og möguleika
til orkusparnaðar. Stofnunin er með aðsetur á Akureyri,
en framkvæmdastjóri hennar er Sigurður Ingi Friðleifsson.
Verkefni Orkuseturs eru einnig á sviði nýrra orkugjafa og gerðar
fræðsluefnis. Orkusetrið er óháð og sjálfstæð eining sem vinnur að
markmiðum sínum sem eins konar tengiliður milli stjórnvalda,
almennings, fyrirtækja og stofnana. Orkusetrið er stofnað af Orku-
stofnun í samstarfi við iðnaðar- og viðskiptaráðuneytið. Verkefnið
er styrkt af Evrópusambandinu auk þess sem Samorka kemur að
fjármögnun setursins.
Innan orkusviðs Evrópusambandsins (ESB) er að finna sjóð undir
heitinu Intelligent Energy – Europe (IEE). Meðal þeirra verkefnaflokka
sem IEE er ætlað að styrkja er stofnun svokallaðra orkusetra eða
orkuskrifstofa (e. Energy Agencies) í aðildarlöndunum. Þeim er ætlað
að starfa svæðisbundið og hafa þegar verið stofnaðar um 350 slíkar
skrifstofur að tilstuðlan IEE víðs vegar um Evrópu.
Eldsneytiskostnaður í dráttarvélarekstri:
Hægt að spara drjúgan pening
með einföldum aðgerðum
Dráttarvélaframleiðendur hafa á
undanförnum árum verið mjög
uppteknir við að finna leiðir
til að bæta orkunýtingu véla
sinna. Samkvæmt bandarískum
rannsóknum getur eldsneytis-
og smurolíukostnaður í rekstri
dráttarvéla numið frá 16% til 45%
af heildarkostnaði í rekstri.
Sérfræðingar John Deere-
dráttarvélaverksmiðjanna í
Evrópu gerðu fyrir nokkru
athugun á eldsneytiskostnaði við
rekstur dráttarvéla. Kom í ljós að
kostnaðurinn við að láta dráttarvélar
standa í lausagangi úti á túni eða
akri samsvaraði um 6% af árlegri
orkueyðslu við notkun dráttarvéla.
Á grein í Farmers Journal á
síðasta ári var fjallað um eldsneytis-
eyðslu dráttarvéla og hvernig ætti
að spara dísilolíu. Þar er greint frá
því að eyðsluprófanir séu gerðar
á nánast öllum dráttarvélum sem
seldar eru, allavega í þróaðri
ríkjum. Þar er m.a. um að ræða
svokallað OECD-traktorspróf sem
framkvæmt er í Þýskalandi og víðar
í Evrópu en einnig í American Test
Center í Nebraska í Bandaríkjunum.
Niðurstöður þessara prófana gefa
síðan eyðslutölur sem framleiðendur
nota og eru þær í samræmi við fyrir
fram ákveðin skilyrði sem sett eru við
prófanir. Á því að vera nokkuð öruggt
að bera saman uppgefnar eyðslutölur
á milli framleiðenda. Því eiga menn
að geta treyst þeim eyðslutölum,
en þó ber alltaf að hafa í huga þær
forsendur sem gefnar eru í prófunum.
Aðstæður í raunveruleikanum eru
oft allt aðrar. Eyðslutölur sem
bóndinn sér í sínu bókhaldi geta því
verið talsvert hærri en uppgefnar
eyðslutölur framleiðenda.
Einfaldasta leiðin til að
spara eldsneyti er að vera með
eins litla inngjöf og kostur er
og nota gírskiptingu rétt. Þá er
snúningshraða mælir á vél einnig gott
tæki til að sjá hvenær vélin er farin
að eyða meira eldsneyti en æskilegt
er. Ef menn eru að setja meira álag
á vélina en góðu hófi gegnir og auka
eldsneytisinngjöf er það bein ávísun
á hærri eldsneytisreikning.
Gott viðhald véla og smurolíu-
skipti á réttum tíma skipta miklu
máli ekki bara hvað varðar endingu
vélanna, heldur líka varðandi
eldsneytissparnað. Réttur loft-
þrýstingur í dekkjum og ballest til
að ná réttu gripi á drifhjólum getur
líka skipt mjög miklu máli.
Ef um stórar dráttarvélar er að
ræða er hægt að spara þó nokkra
lítra á klukkutíma með því einu að
drepa á tækinu þegar ekki er verið að
nota það. Þá bendir greinarhöfundur
á að flestir bændur velji sér öflugri
dráttarvélar en þeir raunverulega
þurfi. Það þýði að meiri olíu sé eytt en
nauðsynlegt er. Raunar verði eyðslan
líka meiri ef notaðar séu aflminni
vélar en verkefnin krefjast. Það er
því að mörgu að hyggja ef menn
ætla að halda rekstarkostnaðinum
í lágmarki.
Forsetinn á heimsþingi um hreina orku og vatnsbúskap:
Zayed-orkuverðlaunin afhent
– ráðgjafarhópur um orku og öryggi stofnaður
Heimsþing um hreina orku og
vatnsbúskap veraldar var haldið í
Abu Dhabi í síðustu viku. Þar voru
afhent Zayed-orkuverðlaunin
(Zayed Future Energy Prize),
en forseti Íslands, Ólafur
Ragnar Grímsson, er formaður
dómnefndar.
Verðlaunin, sem kennd eru við
landsföður Sameinuðu arabísku
furstadæmanna, hafa á skömmum
tíma orðið ein virtustu orkuverðlaun
í veröldinni.
Heimsþingið sækir fjöldi
þjóðarleiðtoga, ráðherra og
forystufólks í viðskiptum og
vísindum hvaðanæva úr heiminum.
François Hollande, forseti
Frakklands, Cristina Fernández
de Kirchner, forseti Argentínu, og
Rania Jórdaníudrottning voru meðal
ræðumanna við setningu þess í gær.
Í ræðu sinni við verðlauna-
afhendinguna áréttaði forseti Íslands
að fárviðri, frosthörkur, flóðbylgjur,
skógareldar og aðrar hamfarir í veðri
víða um veröld sýndu að loftslag
jarðarinnar væri að fara úr skorðum.
Bráðnun íss á norðurslóðum leiddi
til fimbulkulda í Norður-Kína
og fellibylja í Bandaríkjunum.
Sjávarborð um heim allan gæti
hækkað um 20 metra ef helmingur
Grænlandsjökuls og fjórðungur
íss á Suðurskautslandinu hyrfu á
þessari eða næstu öld. Þúsundir
borga myndu þá sökkva í hafið.
Breytingar á orkubúskap jarðarbúa
væru eina örugga leiðin til að forða
mannkyni frá þessum ósköpum. Þess
vegna fælu Zayed-orkuverðlaunin
í sér mikilvæg skilaboð og sýndu
hverju samspil tækni og hugsjóna
gæti áorkað.
Forseti Íslands flutti einnig ávarp
á kynningarfundi sem haldinn var
á heimsþinginu. Á fundinum var
stofnaður ráðgjafarhópur um orku
og öryggi, Task Force on Energy and
Security, sem starfa mun á vegum
Alþjóðlegu friðarstofnunarinnar,
International Peace Institute.
Í tengslum við heimsþingið er
haldin stór sýning sem helguð er
endurnýjanlegri orku, orkusparn-
aði og öruggum og sjálfbærum
vatnsbúskap. Fjöldi fyrirtækja kynnir
tækninýjungar og starfsemi sína á
sýningunni og mörg þjóðlönd eru þar
með sérstaka bása. Jarðhitafyrirtækið
Reykjavík Geothermal er meðal
þeirra fyrirtækja sem taka þátt í
sýningunni og jafnframt sitja nokkrir
íslenskir sérfræðingar heimsþingið.
Óli Grétar Sveinsson, framkvæmda-
stjóri hjá Landsvirkjun, er meðal
frummælenda í málstofu um vatns-
orku og Þorsteinn Guðnason frá
Aqua Omnis tók þátt í málstofum um
útflutning á vatni og vatnsbúskap.
Lækkun orkukostnaðar mikið hagsmunamál fyrir Grímseyinga:
Leit að heitu vatni verði haldið áfram
Kostnaður Grímseyinga við að
hita upp hús sín er gríðarlegur, en
olía er notuð til að hita upp híbýli
Grímseyinga.
Í fyrrasumar var hafist handa við
átak sem miðaði að því að lækka
orkukostnað íbúa eyjarinnar. Annars
vegar stóð Orkusetur fyrir því að
gleri í þeim íbúðarhúsum sem nutu
niðurgreiðslu var skipt út fyrir nýtt og
gripu margir tækifærið í leiðinni og
skiptu um glugga og jafnvel hurðir.
Þá bauðst íbúum einnig styrkur til
að einangra þök á húsum sínum og
þáðu hann allflestir. Markmiðið með
þessu átaki var að minnka olíunotkun
og þar með orkukostnað íbúanna.
Fyrir fram var búist við að hægt yrði
að lækka kostnað notenda sem og
ríkissjóðs um allt að 25% til viðbótar
þeim sparnaði sem áður hafði náðst
með öðrum aðgerðum. Kostnaður
við aðgerðirnar á liðnu sumri nam
12,5 milljónum króna í allt, 7,5
milljónir fóru í einangrun á þökum
og 5 milljónir til glerskipta.
„Átakið hefur skilað árangri,
við sjáum það, en okkur þykir samt
ástæða til að halda áfram leit að heitu
vatni,“ segir Jóhannes Henningsson,
formaður hverfisráðs Grímseyjar.
Jóhannes segir lækkun orku-
kostnaðar mikið hagsmunamál
fyrir Grímseyinga, enda vegi sá
kostnaður drjúgt í heimilisbókhaldi
þeirra. Vissulega sé gott að tekist hafi
með nýju gleri og betri einangrun að
lækka kyndikostnaðinn, en hann sé
eftir sem áður svimandi hár. Hann
nefnir að sjálfur búi hann í 190 fm
húsi og þurfi á bilinu 3 til 500 lítra
af olíu á mánuði til að kynda það.
„Orkureikningarnir hafa eitthvað
lækkað í kjölfar á þessum aðgerðum í
fyrrasumar en við erum enn að borga
alltof mikið,“ segir hann og bendir
á að íbúar vilji endilega láta á það
reyna hvort ekki finnist heitt vatn í
námunda við eyna sem hægt væri að
nýta til að hita upp húsin.
Hann segir að borað hafi verið
eftir heitu vatni fyrir fáum árum og
menn komið niður á 70 til 80 gráðu
heitt vatn, en rennslið hafi ekki
þótt nægilegt. „Við viljum gjarnan
láta á það reyna hvort ekki finnst
hér í nágrenninu nægilegt magn af
heitu vatni sem gæti nýst okkur til
húshitunar,“ segir Jóhannes.
/MÞÞ