Bændablaðið - 24.01.2013, Blaðsíða 18

18 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. janúar 2013
Félagar úr bandarísku vegslóðasamtökunum NOHVCC héldu fyrirlestra á málþinginu „Framtíð ferðalandsins“:
Hægt að vernda náttúruna með góðu
skipulagi vegslóða og merkingum
– góð reynsla af skipulagi vegslóða og vegslóðastjórnun í Bandaríkjunum á undanförnum áratugum
Hart hefur verið deilt um nýtingu
og lokanir á gömlum vegum og
vegslóðum á síðustu árum. Hefur
ýmsum bændum m.a. þótt þar
illa vegið að landnýtingarrétti
sínum og ýmis samtök sem
stunda fjallaferðir hafa mótmælt
tilskipunum um lokanir og
fyrirhuguðum skerðingum í nýju
frumvarpi til náttúruverndarlaga.
Þá hefur verið bent á að lokun
ýmissa vegslóða útiloki t.d. fatlaða
einstaklinga frá því að njóta þess
sem landið hefur upp á að bjóða
utan alfaraleiða. Erfitt hefur
verið að sætta sjónarmið, þar
sem öfgafullar skoðanir virðast
oft hafa ráðið ferðinni. Það var því
vel til fundið þegar ýmis samtök
sem telja sig hafa hagsmuna
að gæta fengu reynslubolta frá
Bandaríkjunum til að lýsa því
sem gert er þar í landi. Lýstu þeir
því hvernig hægt er að sætta ólík
sjónarmið með góðu skipulagi
fremur en með boðum og bönnum.
Með mikla reynslu af stjórnun
vegslóða
Það voru Ferða- og útivistarfélagið
Slóðavinir, Ferðaklúbburinn
4x4, Skotvís, og LÍV sem buðu
Bandaríkjamönnunum Russ Ehnes
og Tom Crimmins í lok nóvember til
fyrirlestrahalds á Akureyri, Selfossi,
Borgarnesi og í Reykjavík. Voru
fyrirlestrarnir undir yfirskriftinni
Framtíð ferðalandsins – Málþing
um skipulag og stjórnun vega utan
alfaraleiða. Þar miðluðu þeir félagar
af fróðleik sínum um stjórnun
vegslóða í Bandaríkjum.
Russ Ehnes er framkvæmdastjóri
NOHVCC-samtakanna (National
Off-Highway Vehicle Conservation
Council) og hefur áratuga reynslu
af stjórnun umferðar á fáförnum
ferðaleiðum.
Tom Crimmins er fyrrverandi
starfsmaður US Forest Service
(Skógræktarstofnun Bandaríkjanna)
til 32 ára og með 20 ára reynslu af
stjórnun vegslóða. Hann er einnig
höfundur bókarinnar Management
Guidelines for OHV Recreation.
Íslensk skipulagsyfirvöld gætu án
efa lært mikið af reynslu þessara
manna en frekar fáir úr þeim geira
munu þó hafa mætt á fundina.
Að loknum hverjum fyrirlestri
gáfu Russ og Tom sér tíma fyrir stutt
spjall til að skýra nánar ýmis atriði
sem komu fram á fundunum.
Ný lög talin geta valdið
miklum skaða
Tilefni komu þeirra félaga
frá Bandaríkjunum er að nú
liggur fyrir Alþingi frumvarp til
náttúruverndarlaga sem ofantöld
útivistarfélög telja að muni að
óbreyttu skerða verulega starfsemi
og tilgang starfsemi sinnar með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum, m.a.
fyrir ferðaþjónustuna. Telja þessi
samtök að ef frumvarpið verði
óbreytt að lögum muni það beinlínis
valda landinu skaða. Samkvæmt
tillögunni eiga Landmælingar
Íslands að útbúa kortagrunn með
þeim vegum og vegslóðum sem má
aka, en þeir vegir og slóðar sem ekki
verða á kortinu verða flokkaðir sem
bannsvæði til aksturs (flokkast sem
utanvegaakstur). Þetta getur m.a.
átt við um vegslóða meðfram ám
og vötnum sem stangveiðimenn
nota og einnig slóða sem bændur
nota við smölun. Í fundarboði komu
fram nokkrar spurningar sem Tom
og Russ svöruðu með ágætum á
fundinum:
umhverfisvæn?
fyrir ólíka ferðahópa?
vegslóð?
vegur að vera fyrir alla umferð?
lokun?
nýta vegi?
skilgreindum svæðum utan
vegakerfis?
Umhverfisslys að merkja ekki alla
slóða
Þeir Russ og Tom höfðu greinilega
undirbúið sig vel fyrir Íslandsförina,
en fyrir þá höfðu lagadrögin verið
þýdd á ensku. Að mati þeirra félaga
væri það umhverfisslys að gefa út
kort þar sem einungis eru vegirnir
og slóðar þar sem má keyra en ekki
allir vegslóðar. Einnig hversu stuttur
tími er ætlaður til að mæla og ákveða
hvaða vegir og slóðar eiga að vera
opnir.
Óskiljanlegar og lélegar
merkingar
Russ hafði komið til Íslands áður og
ferðast, en hann gagnrýndi merkingar
á vegslóðum. Þar sem hann ferðaðist
voru nánast ekki neinar merkingar og
ef það voru einhverjar merkingar voru
þær óskiljanlegar og ófullnægjandi
fyrir hann sem útlending.
Sagði hann að það vantaði alls
staðar upplýsingar um veginn s.s.
hver mætti aka veginn, hversu löng
leiðin væri, hversu þung ökutæki
mættu aka veginn og fleira. Stikanir
og merkingar vega og vegslóða
væru hins vegar grundvöllur fyrir
náttúruvernd. Án þeirra yrði umferð
um óbyggðir skipulagslaus.
Vegir og vegslóðar geta stuðlað að
umhverfisvernd
NOHVCC (National Off-Highway
Vehicle Conservation Council)
byggir starfsemi sína á fræðslu og
forvörnum til umhverfismála, en
lagning vega og vegslóða getur þar
spilað stórt hlutverk til að koma í veg
fyrir skipulagslausan utanvegaakstur.
Frístundavegir eru líka oft lagðir
vísvitandi með miklum beygjum og
krókaleiðum þannig að þeir falli vel
inn í landslagið. Venjulegir akvegir
eru hins vegar oftast áberandi í
landslagi, eru yfirleitt uppbyggðir
til að forðast snjósöfnun og hugsaðir
til að ná fram stystu mögulegu
samgönguleiðunum.
Góðar merkingar og upplýsingar
grundvallaratriði
Russ rekur búgarð þar sem
göngufólk, hestar, fjórhjól og
mótorhjól nota sömu slóðirnar án
nokkurra vandræða. Landið er ekki
stórt en slóðir á landinu eru nokkuð
langar og lagðar með það í huga að
þær þurfi ekki mikið viðhald. Kort
og merkingar eru það sem lagt er
mikið upp úr á búgarði hans. Ekki
ósvipað og á Bolaöldusvæðinu hjá
Vélhjólaíþróttaklúbbnum við Litlu
kaffistofuna, en það svæði skoðaði
Russ þegar hann kom til Íslands 2009
og fannst það vera til fyrirmyndar.
Séu sérstök aksturssvæði s.s.
mótókrossbrautir eða vegslóðakerfi,
þurfa þau að vera aðgengileg og
sjáanleg fyrir notendur. Sagði
Ross að kort með upplýsingum og
skilmerkilegar reglur væru einnig
nauðsynleg á svona svæðum eins og
sjálfsagt þykir á öðrum ferðamanna-
og útivistarsvæðum.
Tom sagði að grundvallaratriði
í náttúruvernd væru merkingar
og upplýsingar. Hönnun og lega
vegslóða skiptu líka miklu máli.
Lykillinn væri að allir notendur
frístundavega kæmu sínum
sjónarmiðum að og með réttri hönnun
ætti ekki að þurfa mikið viðhald á
vegslóðum. Samt þyrfti stundum að
setja hámarksþunga ökutækja á vegi
sem lægju eftir misblautu landslagi.
Útivistarfólk sem notaði gamla vegi
og vegslóða ætti að standa saman
og samnýta sem mest vegi og slóða.
Einnig þyrftu ólíkir hópar að sýna
þroska og samstöðu í að halda leiðum
opnum og tryggja að einhverjir hópar
væru ekki útilokaðir umfram aðra
frá notkun á til þess gerðum slóðum.
Breydd slóða endurspegli
nýtingarmöguleika
Varðandi breidd vega sagði Tom að
í Ameríku væru þrjár megintegundir
vega; 24 tommu slóðir (0,6 metra
einstígi) ætlaðar gangandi og ríðandi
umferð, reiðhjólum og mótorhjólum;
50 tommu vegir (1,27 metrar) ætlaðir
fyrir ofantalið og fjórhjól; og vegir
yfir 50 tommum (yfir 1,27 metrar)
ætlaðir bílum og öllum ofantöldum.
Tillitssemi notenda gagnvart öðrum
sem um vegina mega fara er þar líka
lykilatriði.
Gamlir vegir sem lagðir voru fyrir
50-80 árum eru oft mjóir og þola
ekki nútíma umferð en henta oft vel
í frístundaakstur. Tom telur að það
sem einna helst skemmi þessa gömlu
vegi séu mjög þungir nútímabílar.
Telur hann að ráðið sé oft að setja
hámarksþungatakmarkanir á slíka
vegi.
Þegar rætt er um viðhald eru til
notendur sem vilja vonda vegi sem
ástæðulaust er að loka þó að ekki
geti allir ekið leiðina. Þarfir notenda
geta verið mismunandi og mörgum
þykir t.d. óæskilegt að lagður verði
malbikaður vegur yfir Kjöl af þessum
ástæðum. Við hönnun leiða telja
þeir félagar mikið atriði að reyna að
hringtengja vegslóðakerfi og gera
ráð fyrir útsýnisstoppistöðum. Slíkt
ætti að minnka líkur á að ekið sé
út af slóð m.a. til að stytta sér leið
til baka. Að sögn Toms verður þó
aldrei hægt að uppfylla óskir allra.
Þarfir notenda eru mismunandi en
fyrst og fremst ætti að skoða alla þá
möguleika sem flestir hópar gætu
sameinast um. Nánar er hægt að
fræðast um starfsemi NOHVCC á
vefsíðunni www.nohvcc.org. /HLJ
Tom Crimmins og Russ Ehnes kom til Íslands í nóvember og kynntu hvernig Bandaríkjamenn skipuleggja lagningu
slóða og stýra umferð um viðkvæm svæði. Mynd / HLJ
Merkingar sem Bandaríkjamenn nota til að auðkenna hvaða umferð sé ley leg
um viðkomandi stíga eða vegi.
Dæmi um „góða“ íslenska slóðamerkingu á Bolaöldusvæðinu. Þó að þessar
merkingar séu um margt ágætar er vonlaust fyrir útlendinga að átta sig á þeim.
Dæmi um hindranir á vegslóða í Bandaríkjunum. Auðskiljanlegar
skýringarmyndir sýna hverjir mega fara um slóðann og hverjir ekki.