Bændablaðið - 24.01.2013, Blaðsíða 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. janúar 2013
Lesendabás
Hvers vegna er ekki þörf á að
fylgjast með ástandi dráttar-
véla? Á miðri aðventu þegar
allar alvöru húsmæður voru
önnum kafnar við að baka og
þrífa fór ég á vinnuvéla námskeið
á Stóra-Ármóti sem LBHÍ stóð
fyrir í samvinnu við BSSL. Ég
skráði mig nú ekki af því að
ég ætti von á því að þetta væri
eitthvað sérstaklega skemmtilegt
námskeið, hef nú ekki mikinn
áhuga á dráttar vélum eða
vinnuvélum yfirleitt og fór
því ekki af stað með miklar
væntingar. En það sem rak mig
af stað var það að ég hef unnið á
dráttar vélum undanfarin 45 ár
án þess að hafa náð mér í nokkur
til þess gerð réttindi.
Þótt það eigi að heita svo að við
séum með réttindi á dráttarvélar
á meðan við erum að vinna á
okkar búum finnst mér alltaf hálf
hallærislegt fyrir okkur bændur að
vera á einhverjum undanþágum,
hvort sem það er til að aka
dráttarvélum eða undanþágur frá
bókhaldsskilum eða hverju sem er.
En námskeiðið kom mér þægilega
á óvart, þetta voru tveir dagar á
milli mjalta, eins og sniðið fyrir
kúabændur og bæði mjög fróðlegt
og skemmtilegt. Það skiptist í tvo
hluta með sitt hvorn fyrirlesarann.
Fyrri hlutinn var um vinnuvernd
en seinni hlutinn var um dráttar-
og vinnuvélar. Fyrirlesararnir
voru góðir, líflegir og héldu í það
minnsta athygli minni ágætlega og
það sem mér líkaði best var að þeir
voru ekki fastir í reglugerðartali
heldur höfðuðu til almennrar
skynsemi og miðluðu okkur óspart
af reynslu sinni.
„Slysin gera alltaf boð á
undan sér“
Vinnuverndarhlutinn fannst mér
alveg ótrúlega áhugavekjandi og
slagorðið sem kennarinn notaði
og rökstuddi með reynslusögum,
„Slysin gera alltaf boð á undan
sér“, varð til þess að ég dreif mig
í að setja þessi orð niður á blað.
Mér finnst að allir bændur eigi að
vera skyldugir til að sækja svona
vinnuverndarnámskeið á nokkurra
ára fresti. Við kúabændur erum
með víðtækan og flókinn rekstur,
mikinn vélbúnað og gjarnan með
fólk í vinnu, og yfirleitt er það ungt
fólk sem er að stíga sín fyrstu skref
á vinnumarkaðinum. Það er okkur
alveg nauðsynlegt að staldra við
af og til og fá ráðleggingar og
ábendingar um það hvar hætturnar
eru mestar og hvað við getum gert
betur. Hvað megi betur fara hjá
okkur með tilliti til slysavarna. Við
sem vinnum okkar rútínustörf árum
saman dofnum fyrir hættunum. Það
er ekki nokkur bóndi sem óskar
þess að lenda í slysi og því síður
að koma að gestum eða vinnufólki
slösuðu. En því miður eru það
alltaf nokkrir sem lenda í því á ári
hverju og í nær öllum tilvikum
hefði verið hægt að forða slysi ef
allur vélbúnaður hefði verið rétt úr
garði gerður eða viðkomandi gert
grein fyrir hættunum áður en verk
var hafið. Ég þurfti að upplifa það
sjálf þrettán ára gömul að koma að
dauðaslysi og það slys hefði ekki
orðið ef allar slysavarnir hefðu
verið viðhafðar, þannig að ég get
talað af eigin reynslu.
Undarleg forgangsröðun
Það er alveg ótrúleg gloppa í lögum
að dráttarvélar skuli ekki vera
skoðunarskyldar. Það er undarleg
forgangsröðun hjá eftirlitsaðilum
að eltast við það að athuga hvort
marmelaði eða sulta eða brauð sem
er til sölu á bændamörkuðum séu
framleidd í vottuðu eldhúsi en
dráttarvélafloti landsmanna geti
verið óskoðaður árum saman. Mér
finnst það ótrúlega skrítið að ég
má eiga margar stórar dráttarvélar,
rúlluvél og allar hugsanlegar
heyvinnuvélar og vinna í verktöku
hjá öðrum, jafnvel keppa við
vörubíla, en það fylgist enginn
með því hvort ég sé með tækin í
lagi. Ég gæti verið á bremsulausum
dráttarvélum úti í umferðinni
með rúlluvél án drifskaftshlífar
í eftirdragi keyrandi með rúllu-
tindana í höfuðhæð ökumanna
sem ég mæti og ljóskastarana á
fullu bæði að aftan og framan (eins
og sumir tíðka á þjóðvegunum)
og enginn skoðar okkur. En ef
ég kaupi mér lítinn liðlétting í
fjósið þá kemur Vinnueftirlitið
strax og skoðar hann. Ég veit að
þarna er ekki við vinnueftirlitið
að sakast heldur löggjafann og
fjárveitingavaldið og ég vil skora
á Bændasamtökin og Búnaðarþing
að beita sér af alefli til að hafa
þarna áhrif. Reyna að koma því
til leiðar að dráttarvélar og önnur
tæki heima á búunum séu skoðuð
árlega rétt eins og liðléttingar. Að
endingu vil ég hvetja búnaðar félög
eða önnur samtök til að standa
fyrir vinnuvéla-/vinnuverndar-
námskeiðum úti um sveitir, en mér
skilst að Vinnueftirlitið sé tilbúið
að koma með námskeið fyrir 12-15
manns.
Ég vil líka skora á bændur að
drífa sig ef námskeið er í boði,
tveir dagar á milli mála getur ekki
verið óyfirstíganlegur tími en
eftir stendur þú með full réttindi á
dráttar vélar eða hvaða tæki þú tekur
prófið á og miklu betur meðvitaður
um þær slysahættur sem eru til
staðar á þínu búi og hvernig er hægt
að fækka slysagildrunum og koma
í veg fyrir slys.

Birna Þorsteinsdóttir.
Er ekki þörf á að skoða
dráttarvélar?
Sígandi lukka
Nú er að ljúka kjörtímabili
þeirrar stjórnar Framleiðnisjóðs
landbúnaðarins sem setið hefur
síðustu fjögur árin. Raunar hef ég
ásamt öðrum einstaklingum setið
nokkru lengur í stjórn sjóðsins. Þessi
tími hefur verið afar lærdómsríkur
og ánægjulegur.
Þeir sem sitja í stjórn sem þessari
og fara með opinbert fé sem nýta
á til framleiðni og nýsköpunar í
landbúnaðinum verða að hafa góða
yfirsýn og umfram allt að gæta þess
að ekki komi til mismununar milli
einstaklinga eða fyrirtækja. Þó að ég
segi sjálfur frá tel ég að ævinlega hafi
stjórnin haft þau gildi að markmiði
að allir sitji við sama borð, óháð
landshluta, hvaða grein þeir stunda
eða öðrum þáttum.
Það hefur verið hrein unun að sjá
og fylgjast með þróun og nýsköpun
í landbúnaðinum síðustu áratugina.
Nýjar greinar hafa sprottið upp eins og
loðdýraræktin, sem átti erfitt um langt
skeið. Stjórnvöld og þeir sem sátu í
stjórn Framleiðnisjóðs höfðu óbilandi
trú á að þessi grein landbúnaðarins
gæti þróast og lifað hérlendis ekki
síður en í nágrannalöndunum. Nú hafa
þeir bændur sem sýnt hafa þrautseigju
og faglega færni uppskorið erfiði síns
starfs.
Á síðustu árum hafa greinar eins
og ferðaþjónustan og hestamennskan
verið góðir viðskiptavinir sjóðsins.
Ferðaþjónustan hefur dafnað vel
frá því bændur hófu að leigja
herbergi í íbúðarhúsum sínum og
leyfa ferðafólki að fara á hestbak á
hlaðinu heima auk þess að þiggja
morgunkaffi við eldhúsborðið. Nú
sjáum við fullbúin hótel sem hafa
sprottið úr þessum jarðvegi sem veita
gestum sínum þjónustu í gistingu og
veitingum á við það sem best gerist
í nágrannalöndunum. Afþreying
hvers konar hefur þróast samhliða
þessari breytingu, má þar nefna minni
hestaleigur, ísklifur, siglingar, veiði,
fuglaskoðun og margt fleira.
Hestamennskan hefur sannarlega
tekið kipp á undanförnum ára-
tugum, reknar eru nú stór og smá
ferðaþjónustufyrirtæki sem veita
viðamikla þjónustu á þessu sviði,
þar má nefna skemmri ferðir sem
telja klukkustundir og síðan langar
ferðir sem telja daga og jafnvel viku.
Með þessari þjónustu hefur þróast
breytileg gisti- og veitingaþjónusta
auk sölu hrossa. Fagmennska í
ræktun hesta og reiðmennsku hefur
tekið stórum framförum og má það
meðal annars þakka stórbættum
húsakosti og aðbúnaði tamningafólks
og hrossa. Þá er ekki hjá því komist
að nefna þann fjölda reiðhalla eða
tamningaraðstöðu innanhúss sem
bændur hafa komið upp. Þar er um
hreina byltingu á Íslandi að ræða hvað
þessa atvinnugrein varðar.
Af einstökum verkefnum sem
Framleiðnisjóður hefur styrkt hefur
rannsóknarverkefni á sviði hestaexems
fengið hvað mesta fjárframlagið og
ef mótframlög eru tekin í það dæmi
eru þau fjárframlög um eitt hundrað
milljónir. Verkefnið hefur verið rekið af
Tilraunastöðinni á Keldum í samstarfi
við fjölda aðila bæði hérlendis, í
Evrópulöndum og í Ameríku. Það
er sannarlega von þeirra sem hafa
komið að þessu máli að það muni
skila árangri hvað varðar hestaexemið
en mín trú er að þetta verkefni muni
jafnframt varpa ljósi á ýmislegt í
sambandi við ofnæmisvandamál í
fólki. Ég hætti mér ekki frekar í þessa
umræðu en starfsfólkið á Keldum
hefur reglulega gefið stjórn sjóðsins
viðamiklar skýrslur um þetta mál. Mín
von er að þau geti starfað áfram að
þessu verkefni.
Einn þáttur nýsköpunar sem
hefur verið að ryðja sér braut í
landbúnaðinum er matarvinnsla
hvers konar og sala beint frá býli.
Þetta er vel þekkt í nágrannalöndum
okkar og á án efa eftir að aukast
hérlendis og þróast miðað við það
sem viðskiptavinirnir vilja sjá á
þessu sviði. Þarna er afar mikilvægt
að regluverk Evrópusambandsins
sigli þessari þróun ekki í strand með
yfirgengilegri skriffinnsku og kostnaði
sem lagður er á slíka þjónustu.
Vitanlega verður öryggi neytenda
að vera tryggt varðandi heilbrigði og
þess háttar hluti en ég óttast kostnað
og óþarfa forsjárhyggju hvað þetta
varðar. Orkuvinnsla hefur aðeins
verið studd af sjóðnum og þá er átt
við vindorku og vatnsafl, auk þess sem
nú er nokkuð horft til notkunar á hálmi
og öðru ræktunarefni sem hagkvæmt
þykir til brennslu. Gasframleiðsla
hefur verið þróuð lítilsháttar og þar
eru óbeisluð tækifæri, það þekkist vel
frá nágrannalöndunum. Orkubúskapur
landbúnaðarins er nokkuð sem við
þurfum að gefa góðan gaum á næstu
árum, ekki einungis á köldu svæðunum
heldur sem eldsneyti. Þar verðum við
að leggja fram fjármagn til rannsókna
og þróunar.
Jarðræktin á eftir að taka stór-
stígum framförum með aukinni
þekkingu, tæknivæðingu og
hlýnun. Matarvinnsla afurða jarð-
ræktarinnar á eftir að eflast og gæti
orðið útflutningsvara á ákveðna
markaði ekki síður en lambakjötið
og mjólkurvörurnar. Í öllum okkar
ræktunaraðferðum erum við því sem
næst með lífræna ræktun sem hvorki
notar skordýraeitur né sveppalyf.
Ég hef hér að ofan nefnt stærstu
málaflokkana sem hafa verið á borði
stjórnar Framleiðnisjóðs en fjölmörg-
um þáttum hef ég ekki gert skil, eins
og handverki og hlunnindanýtingu
sem tengjast ferðaþjónustunni og
fleiri greinum. Eftir hrunið voru fjár-
veitingar til sjóðsins skornar verulega
niður en vegna sterkrar eiginfjár-
stöðu var hægt að koma til við móts
við bændaverkefnin nær óbreytt.
Fjárframlög til rannsóknar og þró-
unarstarfs hafa þó verið látin víkja
að sinni. Stjórnvöld verða að fylgja
framþróun gróskumikils land búnaðar
eftir með rannsóknar- og þróunarstarfi.
Til þess þarf að auka fjármuni, sem
um leið styrkir faglega stöðu þeirra
stofnana sem vinna fyrir og með land-
búnaðinum. Að lokum vil ég þakka
því fjölmarga ágætis fólki sem ég hef
kynnst á vettvangi Framleiðnisjóðs
og óska þess að áfram verði horft til
nýsköpunar og framleiðniaukningar af
hálfu þeirra sem fara með fjárveiting-
arvaldið. Fullyrða má að þeir fjármunir
sem hafa verið veittir sem styrkur til
bænda hafi ávallt verið margfaldaðir
í formi mótframlaga af þeirra hálfu og
að styrkirnir hafi auðveldað mörgum
að fá lánastofnanir með í verkefnin
eftir að Framleiðnisjóður hefur veitt
verkefnunum brautargengi. Í athugun
og eftirfylgni hefur komið í ljós að
með allflest þau verkefni sem sjóður-
inn hefur styrkt hafa risið arðvænlegur
rekstur í kjölfarið og má þá segja að
markmiðunum með slíkum stuðningi
sé náð.
Hlöðutúni, 14. janúar 2013,
Kjartan Ólafsson.
Kjartan Ólafsson
Landbúnaður og náttúruvernd fara saman
Íslendingar þekkja vel þá stað-
reynd að afkoma okkar er háð því
sem landið okkar og miðin gefa af
sér. Við erum svo lánsöm að eiga
miklar auðlindir sem felast í fiskin-
um í sjónum, vatnsafli, jarðvarma
og síðast en ekki síst landinu sjálfu.
Flestir eru sammála því að rétt sé
að nýta þessar auðlindir.
Líkt og þeir sem hafa lífsviðurværi
af sjávarútvegi vita að ekki gengur að
ganga of nærri fiskveiðiauðlindinni
þekkja bændur það manna besta að
það borgar sig ekki að ofnýta landið
því þar með eyðileggst afkoman til
lengri tíma. Mikil umræða hefur
skapast að undanförnu um gróður-
og jarðvegseyðingu á hálendinu og er
það í sjálfu sér málefni sem þarft er
að ræða. Hins vegar er rétt að gera þá
kröfu að sú umræða sé sanngjörn og
byggi á málefnalegum sjónarmiðum.
Orsakir gróður- og jarðvegs-
eyðingar á Íslandi eru margvíslegar.
Náttúruhamfarir, veðurfarssveiflur,
búfjárbeit, ágangur álfta og gæsa,
aukin umferð samfara fjölgun
ferðamanna og önnur landnýting eru
þættir sem eiga hlut að máli miðað
við þær upplýsingar sem fyrir liggja.
Meðal annars eru vísbendingar um
að kuldaskeiðið á árunum 1780–
1920 hafi haft verulega neikvæð
áhrif á gróðurfar.
Til að finna leiðir til að sporna
gegn gróður- og jarðvegseyðingu er
mikilvægt að horfa á stöðuna eins og
hún er í dag. Heyrst hafa sjónarmið
um það að lausnin sé allsherjar-
friðun hálendisins fyrir lausagöngu
búfjár. Því er ég ósammála og tel að
dæmin sýni okkur að sú leið skili
ekki endilega árangri. Má þar m.a.
nefna friðun afréttarins á Emstrum í
Rangárvallasýslu sem nú hefur verið
í gildi í um 30 ár. Það er mat margra
að þar hafi lítill sem enginn sjáan-
legur árangur orðið.
Besta leiðin til að sporna við
gróður- og jarðvegseyðingu er sú að
landeigendur, nýtingarrétthafar, upp-
græðslufélög og Landgræðslan vinni
saman að gerð landbótaáætlunar og
komi þeirri áætlun til framkvæmda.
Árangurinn af landbótum sést svo
á því hversu mikil vinna og fjár-
munir fara í að græða upp landið. Ef
mönnum er alvara með því að sporna
gegn gróður- og jarðvegseyðingu er
ljóst að lausnin felst í samstarfi aðila
og auknu fjármagni.
Unnur Brá Konráðsdóttir,
þingmaður Sjálfstæðisflokksins í
Suðurkjördæmi.
Unnur Brá Konráðsdóttir
Bændablaðið
Smáauglýsingar
56-30-300
Hafa áhrif
um land allt!