Bændablaðið - 24.01.2013, Blaðsíða 29

29Bændablaðið | Fimmtudagur 24. janúar 2013
halda ekki burði í október fara inn á
hefðbundinn tíma og bera í febrúar.
Meðalnyt eftir ána er 50 kg og verðið
sem fæst fyrir er 1 evra/lítra (164
kr./lítra) að sumri en 1,45 evra/lítra
(238 kr./lítra) að vetri. Framleiðslan
er eingöngu til ostagerðar. Fjórir
starfsmenn sjá um mjaltirnar, sem fara
fram í 40 kinda Westfalia-mjaltabás
með 20 mjaltatækjum. Einnig er til
færanlegur mjaltabás sem getur farið
á milli beitarhólfa. Mjaltaskeiðið
stendur í 6-7 mánuði og taka hverjar
mjaltir í mjaltabásnum um 3 klst.
með afköstin 180-220 kindur á klst.
Mjólkurhús er sambærilegt góðu
mjólkurhúsi á kúabúi á Íslandi með
1.700 lítra mjólkurtank og forkæli.
Prófað var að nota sæðingar í gegnum
kviðvegg fyrir tveimur árum með
mjög litlum árangri og því sjálfhætt.
Sónarskoðun er notuð til að staðfesta
fang.
Ullin stendur ekki undir kostnaði
við rúninginn
Bordier Collie hundar eru notaðir
við smölun með smalahirði en
afbrigði Sankti Bernarðshunda
nýttir sem varðhundar, til dæmis
gegn úlfum og björnum. Lömb eru
halastýfð við fæðingu og fé rúið
tvisvar á ári. Mikið vantar upp á að
tekjur af ull standi undir kostnaði við
rúninginn. Í hjörðinni eru um 120
kindur í einkaeigu, þær eru leigðar
af eigendunum og mjólkaðar yfir
sumartímann á vegum fyrirtækisins
en sendar heim til sín yfir veturinn.
Leigugjaldið fyrir ána nemur sex kg
af sauðaosti. Eigendur kindanna fá
sjálfir lömbin undan þeim.
Í þriðju og síðustu greininni
verður fjallað um heimsóknir
hópsins þegar hann fór um
Tékkland.
Upprennandi varðhundarnir með eiganda sínum á Fuggerov Dcor-búinu. Í
bakgrunni má sjá reykkofann þar sem ostarnir eru reyktir.
Eitt nútímalegasta býlið á PD Ocova-búinu.
Veðurbarinn smali og varðhundur í Lupca.
Smalinn að störfum – hvað telur hópurinn margar ær? (Svar í næstu umfjöllun.)
Leggjum drög að framtíðinni
„Ég held við ættum stundum að
hlusta aðeins betur á hugrenningar
þeirra, sem erfa skulu land, því
kannski er næsta kynslóð, kynslóðin
sem getur komið fram með svörin,
þar sem sigldum við í strand.“ söng
maðurinn hér um árið. Mér verður
oft hugsað til þessara orða og finnst
ennþá gaman að þau vöktu mig til
mikillar umhugsunar, strax á unga
aldri. Höfum við farið eftir þessum
orðum eða hundsað þau? Hver er
staða nýliða í landbúnaði þessa
stundina?
Í umræðum um Bændaskólann á
Hvanneyri fæ ég oft spurninguna „er
mikil aðsókn í þetta nám?“
Sögur af lítilli endurnýjun og
nýliðun innan landbúnaðargeirans
hafa náð nokkrum eyrum og þeir sem
hafa aðeins heyrt þá hliðina verða oft
undrandi að heyra af þeirri aðsókn í
Bændaskólann sem viðgengst í dag.
Fyrir um ári var aðeins hægt að
taka helming þeirra inn sem sóttu um
í Bændaskólanum og í ár var bekkur
búfræðinema á fyrsta ári stækkaður til
muna til að anna eftirspurn og reyna
að bæta samstarf við háskólastigið
(búvísindi). Áhuginn er til staðar.
Því miður er það aðeins brot af
þeim fjölda sem fer í þetta nám sem
skilar sér að lokum til vinnu innan
landbúnaðar.
Við skulum ímynda okkur að
við búum í heimi þar sem peningar
skipta ekki máli, allir sinna einhverju
hlutverki í þjóðfélaginu, skila sínu og
fá sitt. Allir geta gert það sem veitir
þeim raunverulega hamingju.
Þessar aðstæður leggur prófessor
einn í Bandaríkjunum fyrir nemendur
sína árlega, hann gefur þeim þessar
aðstæður og spyr svo: „Hvað
myndir þú gera ef peningar skiptu
ekki máli?“ Þar sem fólk þarf ekki
að hafa áhyggjur af peningum í
þessu samhengi, koma upp svör
eins og ljóðskáld, rithöfundur,
tamningamaður og bóndi.
Já, könnun sem tekin er á ári
hverju meðal ungmenna segir okkur
að aðeins ef þessi ungmenni lifðu
í draumaveröld þar sem peningar
skiptu engu máli myndu þau hugleiða
það að verða bændur.
Í Bretlandi er komin upp slæm
staða. Eins og þróunin lítur út núna
þurfa Bretar um 60.000 nýja bændur
á næstu 10 árum inn í atvinnugreinina
til að viðhalda henni.
Þetta var búið að vera í uppsiglingu
lengi, en það var ekki fyrr en
meðalaldur bænda fór að nálgast 60
árin sem þeir vöknuðu, og þá við
slæman draum.
Því miður stefnir allt í sömu átt
hérlendis, en meðalaldur bænda
hér er 54 ár, miðað við Hagtölur
landbúnaðarins frá 2010.
Á Íslandi skortir ekki áhuga, þar
skortir ekki hugmyndir og heldur ekki
markaðinn.
Og síst af öllu skortir okkur fjölda
ungs fólks sem sem vill af hugsjón
starfa við landbúnað eða á sviðum
tengdum honum í komandi framtíð.
Það skortir aðeins úrlausnir,
einfaldanir og aðstoð.
Nú er ég alls ekki að gagnrýna
þá aðstoð sem nýliðum býðst en
íslenskur landbúnaður er ögn farinn
að líkjast konungsfjölskyldum í
hinum fjarlægu löndum.
Með þessu dæmi er ég að reyna
segja, að ef þú ert ekki fæddur inn
á jörð í rekstri, þá er eiginlega engin
leið handa þér að byrja búskap í dag.
Jörð, búvélar og önnur tæki, verkfæri,
kvóti/ærgildi, gripir, kjarnfóður,
áburður, olía. Nú er ég aðeins að
telja upp brot af því sem nýliði í
landbúnaði þarf að leggja út á einu
ári og hvert og eitt þessara atriða getur
skipt milljónum í kostnaði, allt eftir
því hvort jörðin er í rekstri eður ei
þegar tekið er við henni.
Til er fólk sem hefur ekki beina
leið að jörð í rekstri en hefur samt
sem áður þann draum að starfa við
landbúnað í komandi framtíð. Í dag
sér þetta fólk ekki neina beina leið
að búrekstri, skuldsetning sú sem
það þyrfti að leggja á sig til að geta
borgað af fjárfestingunni heillar ekki
heldur dregur dug úr fólki, þar sem
ekki er sjáanlegt að eignarhlufallið
verði það sem eðlilegt getur talist
á einum mannsaldri. Eins og gildir
um skólagöngu ungs fólks, þar sem
stendur að viðkomandi eigi að geta
stundað nám óháð uppruna, stöðu
innan þjóðfélagsins, trúarskoðunum
og öðrum félagslegum þáttum,
finnst mér að hvert ungmenni sem
hafi vilja og áhuga til að starfa innan
landbúnaðargeirans eigi að geta gert
það, óháð uppruna og öðrum þáttum.
Þá bendi ég til fyrri orða minna, að
viðkomandi á ekki að þurfa að vera
úr sveit, eiga ennþá beina tengingu
við búrekstur og/eða vera næstur í
röðinni til að taka við bústjórasæti á
jörð í rekstri.
Ég vil sem ungur bóndi að allt það
drífandi og efnilega fólk sem hefur
það framtíðarmarkmið að starfa í
landbúnaði eða tengdum greinum
fái til þess raunhæf tækifæri.
Margar ástæður liggja að baki
þessa, þar má meðal annars nefna
efnahaginn, vaxandi verðbólgu,
verðtryggingu lána og þar af
leiðandi hækkandi kostnað aðfanga
og verðhugmyndir á jörðum sem eru
oft á þann veg að ekki er hægt að hefja
né halda áfram búskap á þeim. Og
hver verður afleiðingin?
Munum við horfa upp á sama
vandamál og Bretar eftir einhver ár
eða munum við hafa snúið vörn í sókn
í landbúnaðarmálum og gert aðgang
nýliða að greininni auðveldari og
sjálfsagðan?
Unga fólkið flýr ekki sveitir
eingöngu vegna þess að annað heillar,
heldur einnig vegna þess að annað
er ekki í boði. Framtíð umvafin
skuldum sem ekki er hægt að borga
með afkomu af vísitölubúi nútímans
á einni mannsævi stuðlar hvorki að
uppbyggingu né eðlilegri nýliðun. En
hvað heillar þá?
Frelsið til að ákvarða sjálfur hvert
þitt næsta skref er. Að starfa á þínu
áhugasviði og við það sem veitir þér
mesta hamingju. Val á búfjártegundum
og hundruðum hugmynda í kringum
hvert og eitt, bæði í ræktun, úrvinnslu
og markaðssetningu. Rækta landið og
bæta gæði þess, vinna þannig í sátt við
náttúruna. Öll útiveran, fjölbreytni
milli árstíða og engir tveir dagar eru
eins.
Það er magnað að heyra frá ungu
fólki hvaða hugmyndir það hefur fyrir
íslenskan landbúnað og hvað þeim
langar að framkvæma í komandi
framtíð. Sumir myndu segja þetta vera
of háleit markmið en ég hef aldrei
heyrt af gullverðlaunahafa sem talaði
aðeins um að tapa og æfði aldrei neitt.
Við getum fundið leið í sameiningu
til að auðvelda aðkomu ungs fólks inn
í greinina og hvert skref sem tekið er í
þeim málum er skref í rétta átt.
Máltækið segir að margar hendur
vinni létt verk. Við erum samstíga í
því að finna lausn til að kynslóðaskipti
geti orðið uppi til sveita, verkefni sem
fær vonandi loksins uppreisn æru.
Í dag er að finna nokkur stór
skref í rétta átt. Styrkir til nýliðunar
í mjólkurframleiðslu, styrkir frá
Framleiðnisjóði landbúnaðarins og
endurskoðun á búfræðinámi til að
laga það að breyttum aðstæðum, þar
má nefna aukinn áhuga á loðdýrarækt
og möguleika á meiri sérhæfingu í
náminu.
Ég tek þessu öllu fagnandi en
hvet þó til enn frekari úrræða, því
stöðnunin má ekki hafa yfirhöndina.
Núna er bara að halda áfram á
þessari braut, það er á mörgum sviðum
hægt að efla íslenskan landbúnað og
um að gera að virkja þau öfl sem unga
fólkið býr yfir í því samhengi.
Fjöldi fólks sem vill styðja við
landbúnað, viðhalda honum og bæta
nemur þúsundum.
Þessi fjöldi getur skipt sköpum
og unnið að þeim sameiginlegu
markmiðum að tryggja sjálfbærni,
fæðuöryggi, einstök gæði og
ferskleika vörunnar og ef rétt er haldið
á spilunum, auknar útflutningstekjur
af ýmsum vörum sprottnum af hvers
konar landbúnaði.
Ég trúi að nýliðum verði tekið með
opnum örmum og vil segja það öruggt
að nýliðun með tilheyrandi nýjungum
er ein af leiðunum til að tryggja bestu
aðferðir og aðstæður til nýsköpunar
og hagræðingar í greininni. Það
er samfélagsleg skylda að tryggja
matvælaöryggi þjóðarinnar og um
leið tryggja sjálfbærni í búskap og
tengdum greinum.
Með því að leita samstöðu og
góðrar samvinnu verður hægt að
framkvæma þetta á marga vegu,
eins og staðan er í dag er betra fyrr
en seinna.
Leggjum drög að framtíðinni, í
sameiningu.
Jóhanna María Sigmundsdóttir
Höfundur er búfræðingur og situr í
stjórn Samtaka ungra bænda.
Jóhanna María Sigmundsdóttir
Vökvunarbúnaður fyrir ræktunarsvæði í mörgum útfærslum
Hákonarson ehf. s. 892-4163, netfang: hak@hak.is vefslóð: www.hak.is
Sjálfvirk slöngukefli eða lausar slöngur
með kúplingum.
Sjálfsogandi, traktorsdrifnar dælur.
Bensínknúnar dælur með Honda mótorum,
allt að 4”
Dieseldrifnar dælur í mörgum stærðum.