Bændablaðið - 24.01.2013, Blaðsíða 22

22 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. janúar 2013
Sigurður Sigurðarson dýralæknir:
Umgengni á sveitabæjum
og útigangshross
– greinin er byggð á stólræðu í fjölskyldumessu í Akureyjarkirkju 28. desember 2012
Vestur-Landeyjar eru sveitin mín,
þótt ég hafi flust héðan fyrir hálfri
öld. Mér þykir vænt um þessa
góðu sveit og ég vil veg hennar sem
mestan. Ég hef fylgst með búskap
og mannlífi hér úr fjarska, og úr
návígi stundum. Hér voru aðstæður
til búskapar bágbornar lengi, búin
lítil, ræktunarskilyrði erfið. Stórir
mýrarflákar gáfu reyndar af sér
safaríka, kjarngóða, kúgæfa og
hávaxna stör (söf). Framræsla
mýranna og þurrkun landsins
breytti kotunum í ræktunarbýli með
arðsaman rekstur. Nú á dögum er
ánægjulegt að fara um þessa sveit og
sjá myndarleg bú og byggingar víða.
Öll skilyrði eru í Landeyjum
fyrir glæstan búskap með góðan
húsakost og frjósama jörð. Þær geta
orðið og munu verða Mesópótamía
eða matarkista framtíðarinnar
til fyrirmyndar öðrum, bæði
búskapurinn og mannlífið. Að því
ber að stefna, en að ýmsu þarf að
huga. Hér eru nokkrar ábendingar
gerðar í vinsemd. Þessi skrif eiga
ekki eingöngu við sveitina mína.
Vonandi vekja þau vilja einhverra til
markvissra úrbóta, þar sem þeirra
er þörf og fyrr en verið hefur. Ég
vona að menn taki ábendingunum
vel og minnist gamla máltækisins:
,,Sá er vinur sem til vamms segir.“
Umgengni á sveitabæjum
Það særir mig þegar ég sé slæma
umgengni utan húss á sveitabæjum,
meira að segja við fjölfarna vegi. Þótt
víðast sé snyrtilegt, þarf aðeins einn
til að spilla áliti heillar sveitar. Það
þarf að taka til hendi, hjálpa þeim til
að fjarlægja ónýtar vélar og bíla, tína
saman drasl, fegra og mála húsin, sem
ekki geta það eða láta það dragast.
Það þarf meira bein í nefið á
eftirlitsaðilum og meira aðhald af
umhverfinu, meiri vináttu, hvatningu
og samstöðu fólksins. Hér þarf
samhjálp undir forustu sveitarfélaga,
hjálp fyrir fátæka og ráðalausa. Það þarf
að útvega fjármagn frá samfélaginu til
að létta mönnum kostnað við úrbætur.
Fallegt útlit bygginga og snyrtileg
umgengni eykur og viðheldur virðingu
og stuðlar að tiltrú almennings á
gæðum framleiðslunnar á viðkomandi
bæ og í sveitinni. Sóðaskapur og
slóðaskapur einstakra manna bitnar
á öllu samfélaginu, líka á þeim sem
standa sig vel, og spillir því góða
orðspori sem landbúnaðurinn nýtur
með réttu.
Ógeðslegar myndir voru sýndar
í sjónvarpsfréttum fyrir jól 2012 frá
bæ í Borgarfirði með mjólkurkýr í
húsþrengslum, for upp fyrir lagklaufir,
klepra um læri, kvið og bak, slettur af
skít upp um alla veggi og illa þrifin tæki.
Á þessum bæ var verið að framleiða
kjöt og mjólk fyrir fólk, viðkvæma
matvöru. Eigandinn stóð frammi fyrir
fréttamanninum án þess að skammast
sín og deildi hart á eftirlitsaðilana. Slík
framkoma spillir tiltrú almennings
og fær marga til að efast um gæði
landbúnaðarframleiðslunnar og
gagnsemi eftirlitsins. Sumir hætta að
kaupa mjólk.
Ég vona að slík hörmung finnist
ekki í Landeyjum eða öðrum sveitum
en ef svo er þarf að bæta úr strax,
ekki bíða mánuðum saman eins og
gert var á þessum bæ. Það sem þarf er
góð þrif og umgengni um húsnæði og
umhverfi, gott fóður, vatn og umhirða
gripanna, góð loftræsting, nægilegt
pláss, góð birta og ekki síst það að
vera góður við dýrin. Það kostar lítið
ef jafnt og þétt er stefnt í rétta átt og
ekkert látið draslast niður.
Ég kom í dag á bæ í þessari sveit,
þar sem allt þetta er til fyrirmyndar.
Þó eru þar til umhirðu menn, sem
farnir eru að eldast og tapa kröftum
og hreyfigetu. Þessi bær og búendur
þar hafa fengið viðurkenningu
samfélagsins fyrir snyrtimennsku.
Höfum slíka menn að fyrirmynd.
Einhvern tíma töldu sumir þessa
menn skrýtna. Lítum í eigin barm. Ætli
við séum ekki skrýtnari sjálf?
Ill meðferð á útigangshrossum og
nautgripum
Hross og einnig nautgripir eru
sums staðar höfð í nauðbitnum og
upptroðnum hólfum á sléttlendi, án
fullnægjandi skjóls eða skýlis. Þau
geta ekki leitað sér skjóls í hrakviðrum.
Oftast er nóg hey, en gott vatn vantar
oft. Útlendingar eru farnir að taka
eftir þessu og spyrja ,,Á hvaða stigi
er dýravernd á Íslandi“?
Það er augljóst flestum sem vilja
sjá að þetta er til skammar. Hér vantar
vinsamlegar leiðbeiningar og aðhald
eftirlitsaðila og almennings.
Víða um land er brotið á rétti
skepnanna. Búfjáreftirlitsmenn eru
í fremstu víglínu til að vernda dýrin
og stundum þeirra eina von til úrbóta.
Hlutverk þeirra er göfugt, en erfitt í
stríði við eigendur, stundum níska og
þvermóðskufulla. Þeir hafa þekkingu
til að leiðbeina.
En eftirlitsaðilar sem fá
ábendingarnar svæfa málin oft,
þótt búfjáreftirlitsmenn segi frá
og almenningur þegir, þorir ekki.
Búfjáreftirlitsmenn svíkja dýrin ef
þeir þegja yfir því sem á vantar svo
að þau njóti réttar síns – þegja yfir
algjöru skjólleysi, meta ómerkilegt
hrófatildur sem fullnægjandi skýli
fyrir skepnurnar í hrakviðrum. Þó
eru skýr ákvæði um gerð skýla í
reglugerð. Hæð skjólveggja sé 2,5
m og vængir 4 m hið minnsta, sem
skýli fyrir þremur áttum, ef náttúruleg
skjól vantar. Búfjáreftirlitsmenn meta
of oft óverulegar mishæðir eða lága
skurðruðninga sem fullnægjandi
náttúrleg skjól.
Ótrúlegt er hve kröfulausir
búfjáreftirlitsmenn geta verið um gott
drykkjarvatn og meðferð landsins.
Ótrúlegt er þegar eigendur telja
sér sæma að henda heyi á jörðina,
nauðbitna, oft á sama blettinn og
láta það troðast niður í svaðið og
jörðin breytist í forarvilpu. Margir
þeirra gleyma eða vanrækja að gefa
ormalyf, en það er lykill að bættri
líðan og góðum þrifum á útigangi. Hér
þurfa ýmsir að reka af sér slyðruorð
gagnvart dýravernd: eigendur,
búfjáreftirlitsmenn, sveitarstjórnir,
héraðdýralæknar, yfirdýralæknir,
Matvælastofnun, lögregla, sýslumenn,
já, og sumir dómarar hafa oft brugðist
og fellt væga dóma eða fellt niður
mál gegn dýraníðingum. Þá vantar
of marga skilning á líðan dýranna og
þyrftu sjálfir að fara í endurmenntun
og betrunarvist í vondu dýrahúsi,
standa úti eina nótt í hrakviðri hjá
útigangshrossum og geldneytum.
Það þarf sjálfsagt að skerpa löggjöf
og vinnubrögð, svo að dýraníð taki
enda. Oftast vantar þó vilja almennings,
vilja eða kjark til vinsamlegra afskipta
eða til að fordæma það sem er rangt og
ljótt. Minnir það á barnaníð?
Almennir borgarar hafa sínar
skyldur þegar þeir verða varir við
illa meðferð dýra. Opnið augun,
látið ekki eins og þið sjáið þetta
ekki. Er eitthvað af hrossum eða
nautgripum sem ekki hefur lögboðin
skjól á útigangi í sveitinni ykkar eða
í nágrenni? Það er gott ef allt er í lagi
en segið þeim hiklaust til syndanna,
þó með vinsemd og hlýju fyrst, sem
brjóta á rétti skepnanna. Safnið kjarki,
látið eigendurna heyra óánægju
ykkar, látið eftirlitsaðila ekki í friði,
brýnið raustina ef þeir daufheyrast
við réttmætum ábendingum. Látið
marga eftirlitsaðila vita, skriflega
og munnlega. Takið myndir, skrifið
í blöðin og talið við fréttamenn.
Ítrekið athugasemdir enn og aftur
með vaxandi þunga. Takið þetta til
ykkar öll sem ekki eruð blind á illa
meðferð dýra.
Ömmurnar mínar
Hún amma mín vildi að mér þætti
vænt um öll dýr, meira að segja flugur.
Ekki mátti ,,kvelja ljós“, ekki nota ljót
orð. ,,Gressilegt“ og ,,grólegt“ voru
sterkusta orðin, sem hún notaði.
,Gróflegt“ var full sterkt. Ég átti
aðra ömmu, orðvara og milda, sem
alltaf gaf sér tíma til að tala við
börn. Báðar ömmur mínar og móðir
lögðu áherslu á vinsamleg samskipti
við menn og dýr, hreinlyndi og
heiðarleika, og kenndu bænir. Ég lærði
33 bænavers. Lengi fór ég með þau öll
á hverju kvöldi. Eitt boðorð felur í sér
flest önnur boðorð:
,Breyt þú við aðra eins og þú vilt
að aðrir breyti við þig.“
Það vantar fleiri ömmur
Það vantar fleiri ömmur og afa,
foreldra eða aðra sem gefa sér tíma
til að tala við ung börn og börn
á mótunarskeiði og kenna þeim
bænavers, góða siði, þekkja rétt frá
röngu, illt frá góðu. Hollt uppeldi ungs
fólks er mikilvægara en flest annað
ef við eigum að halda reisn og standa
okkur í samfélagi þjóðanna. Líka
þarf að bæta siðferði margra hinna
fullorðnu.
Margir, sem komast ,,í aðstöðu“
til að hygla sjálfum sér á kostnað
annarra gera það og féfletta saklaust
og varnarlaust fólk. Það þarf að taka
fullorðið siðblint fólk í endurmenntun.
Skyldu bankaræningjar og
svikahrappar nútímans hafa átt
foreldra eða ömmu sem gaf sér tíma
til að setjast á rúmstokkinn hjá þeim
og tala við þá leiðbeinandi með ástúð
um það hvað væri gott og hvað slæmt
siðferði? Ég efast um það. Það væri
fróðlegt að kanna það, spyrja þá að
því. Hugsið um þetta, ömmur og afar.
Allt of margt ungt fólk er rótlaust
og óreglusamt og fullorðið fólk lætur
það sig litlu skipta. Aðrir skulu sjá um
það. Mörg merki eru um breytingu
til hins verra í þjóðfélagi okkar:
sívaxandi notkun áfengis og annarra
vímugjafa, notkun eiturlyfja, agaleysi,
ofsaakstur, tillitsleysi við náungann og
tilefnislausar ofbeldisárásir á borgara,
sem vekja undrun og óhug. Aldrei má
sýna ósómanum umburðarlyndi.
Tugthús nútímans eða
,,betrunarhús“ svokölluð duga ekki.
Hér þarf nýja hugsun. Það vantar að
gefa vitru og hæfu fullorðnu fólki
hlutverk í stað þess að ýta því til
hliðar á ellimörkum. Njóta þarf góðs
af þekkingu þess og reynslu til að tala
við börn, meðan það hefur starfsþrek
og vilja til góðra verka, tengja
dvalarheimili aldraðra og leikskóla.
Það vantar fleiri ömmur og afa ekki
síður en sérfræðinga.
Sigurður Sigurðarson
Vélfang ehf. seldi undir lok síðasta
árs samtals sjö Fendt-dráttarvélar
til Reykjavíkurborgar ásamt
fylgibúnaði. Vélarnar verða
notaðar til snjóhreinsunar á stígum
og gönguleiðum í borginni í vetur
en til sláttar á grænum svæðum í
borginni á sumrin.
Nú þegar er komin nokkur
reynsla á vélarnar og eru
starfs menn dráttarvéladeildar
Reykjavíkurborgar í sjöunda himni
með nýju dráttarvélarnar, að því er
fram kemur í fréttatilkynningu frá
Vélfangi.
Fjárfestingin í dráttarvélunum sjö
ásamt fylgibúnaði nemur um 160
milljónum króna og voru kaupin
boðin út eins og innkaupareglur
borgarinnar segja til um. Vélfang ehf.
varð hlutskarpast í útboðinu með sjö
Fendt Vario 209F, 95 ha. dráttarvélar.
Tvær vélanna eru með Hydrac-
ámoksturstækjum og af fylgibúnaði
má nefna níu sanddreifara frá Epoke
og jafn margar tennur frá Huber, tvo
snjóblásara og fimm sláttuvagna frá
Parkland Greenline.
Vélfang ehf. er söluaðili Fendt
á Íslandi og var stofnað árið 2004.
Fyrirtækið hefur sérhæft sig í sölu
og þjónustu á tækjum fyrir bændur
og verktaka. Meðal fyrirtækja
sem Vélfang ehf. hefur umboð
fyrir á Íslandi eru Fendt, CLAAS,
JCB, Kuhn, Kverneland, Redrock,
Parkland, Brand og mörg önnur sem
eiga erindi á íslenskan markað.
Reykjavíkurborg keypti sjö
Fendt-dráttarvélar
– notaðar í snjómokstur á vetrum og í slátt á sumrin
Á myndinni má sjá framkvæmdastjóra Vélfangs ehf., Eyjólf Pétur Pálmason,
ásamt nokkrum öðrum starfsmönnum Vélfangs afhenda starfsmönnum
Reykjavíkurborgar nýju tækin.
Hjálparsveit skáta í Aðaldal fékk
á liðnu ári margfalt fleiri útköll en
vaninn hefur verið undanfarin ár;
að jafnaði er sveitin kölluð út 15 til
20 sinnum árlega til aðstoðar en þau
voru umtalsvert fleiri á nýliðnu ári.
Gríðarlegur erill einkenndi árið og
það varð sveitinni kostnaðarsamt.
Þetta var annasamasta árið í sögu
sveitarinnar.
Lykilhlutverk við leit og björgun á
Þeistareykjasvæðinu
Fram kemur í samtali við Hallgrím
Óla Guðmundsson, formann
Hjálparsveitar skáta í Aðaldal, á
vefnum 641.is að álag á liðsmenn
hafi verið gríðarlegt og margir hafi
hreinlega keyrt sig út í september-
óveðrinu. Rúmlega tíu menn eru virkir
í sveitinni en á þriðja tug meðlima eru
á skrá. Samtals skiluðu þeir um 1.000
vinnustundum, einungis við leit og
björgun á sauðfé í hamfaraveðrinu
síðastliðið haust, sem og við aðstoð
á viðgerðum á raflínum.
Hjálparsveitarmenn voru að
störfum á tímabilinu 11. september
til 30. september við leit að sauðfé
á Þeistareykjasvæðinu og nálægum
heiðum, en eins var leitað flesta
daga í fyrri hluta októbermánaðar.
Hjálparsveit skáta í Aðaldal gegndi
lykilhlutverki við björgun sauðfjár
af Þeistareykjasvæðinu, enda er það
afrétt Reykhverfunga og Aðaldæla.
Liðsmenn því staðkunnugir
aðstæðum og margir þeirra eru
líka sauðfjárbændur sem áttu fé á
svæðinu.
Velvild í samfélaginu
Fram kemur í samtali við Hallgrím
Óla að margt hafi verið úr lagi gengið
þegar aðgerðum lauk og nokkur
kostnaður hafi hlotist af við að laga
tækjabúnað. Naut sveitin velvildar í
samfélaginu, hlaut styrki frá íbúum
á svæðinu og frá kvenfélögum í
Aðaldal og Reykjahverfi, sem
og styrki frá Kiwanisfélaginu
Skjálfanda. Börn í Hafralækjaskóla
héldu aukasýningu á leikritinu Hafið
bláa og gáfu sveitinni innkomu af
henni. Hjón á sauðfjárbúi í Aðaldal
gáfu hjálparsveitinni 50 þúsund
krónur og þá getur Hallgrímur þess
að margir hafi keypt óvenjumikið af
flugeldum fyrir áramótin til að sýna
hug sinn, en því miður hafi slæmt
veður síðustu daga liðins árs dregið
úr flugeldasölu almennt og væri það
vissulega bagalegt enda flugeldasala
helsta tekjulind sveitarinnar.
Hjálparsveit skáta í Aðaldal:
Margfalt fleiri útköll
en vant er
– 1.000 vinnustundir við leit og björgun sauðfjár