Bændablaðið - 28.11.2013, Qupperneq 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 28. nóvember 2013
Sylvía býr í húsinu sem afi
hennar reisti
Þegar Íslendingarnir komu til
Point Roberts var landið var þá
enn að mestu skógi vaxið. Þurftu
þeir því að byrja á að ryðja sér
land til ræktunar. Þar reisti Helgi
Thorsteinson (f. 1860 d. 1945) og
Dagbjört (f. 1862 d. 1941), afi og
amma Sylvíu, bjálkahús árið 1900.
Börnin þeirra hétu Elsa, Gróa, Rúna,
Jónas og Gunnlaugur, eða Laugi eins
og hann var síðar kallaður og var
pabbi Sylvíu. Hann fæddist 1898.
Gunnlaugur mun reyndar hafa verið
skírður í höfuðið á bróður sínum sem
hafði látist ungur.
Þau Gunnlaugur og Ella
Magnúsdóttir eiginkona hans tóku
síðan við húsinu af foreldrum
Gunnlaugs árið 1932. Sylvía D.
Schonberg, sem heitir að millinafni
Dagbjört eftir föðurömmu sinni,
tók síðan við húsinu af foreldrum
sínum árið 1987 og gerðist organisti
og píanisti við Trinity Community
Lutheran Church á Point Roberts.
Þar hafði hún reyndar byrjað að spila
á orgelið 13 ára gömul og spilaði
eftir það í kirkjum hvar sem hún
kom.
Þess má geta að Gunnlaugur
ritaði endurminningar sínar sem
komu út á 63 síðum árið1985 undir
heitinu; A Short Story of a Long
Life: Eight Decades of Memories.
Bændablaðinu hefur þó ekki tekist
að hafa upp á þessu riti.
Lærðu garðyrkju og ávaxtarækt
„Íslendingunum fannst þeir líka
mjög lánsamir að koma á þetta
svæði þar sem einnig var hægt að
rækta grænmeti og ávexti,“ segir
Sylvía. „Við eigum enn ávaxtatrén
sem þeir plöntuðu fyrir meira en
hundrað árum. Þeir höfðu áður verið
í Victoríuborg á Vancouver-eyju þar
sem þeir lærðu garðyrkju og ræktun
ávaxtatrjáa. Þeir kunnu því að lifa á
landinu til að komast af.
Faðir minn fæddist hér og tók svo
við búskapnum þegar afi var orðinn
of gamall til að sjá um þetta. Hann
byggði svo þetta hús sem ég á nú
fyrir fjölskyldu sína. Hann stækk-
aði jörðina og keypti 100 ekrur til
viðbótar (um 40 hektara) á svæði
sem nú er búið að gera höfn. Svo
keypti hann 20 ekrur til viðbótar hér
í nágrenninu og fór út í ræktun á
kartöflum, hvítkáli, höfrum og korni.
Þessu hélt hann áfram frá á sjötta
áratug síðustu aldar. Hann bjó hér
þangað til hann dó á jörðinni sem
hann fæddist á, 88 ára að aldri. Ég
hafði þá áður flust aftur heim frá
Seattle, eða litlum bæ sem kallaður
er Stanford, til að sjá um aldraða
foreldra mína. Og hér er ég enn á
bænum þar sem ég ólst upp.“
Afi hafði oft talað um hversu
yndislegar skepnur íslensku
hestarnir væru
„Þegar móðir mín dó vildi ég halda
eftir einhverju af dýrunum. Við
höfðum líka verið með hesta en ég
vildi kaupa mína eigin hesta. Pabbi
hafði sagt mér frá því að afi hafði oft
talað um hversu yndislegar skepnur
íslensku hestarnir væru og hvað hann
óskaði þess heitt að sonurinn eignað-
ist slíka hesta. Það var þó engin leið
að fá íslensk hesta á þeim tíma því
þeir voru þá ekki fluttir inn. Þegar
farið var að flytja íslenska hesta
hingað vestur á áttunda áratugnum
keypti ég hesta af hrossabónda í
Bresku Kólumbíu í Kanada sem hafði
flutt þá með flugi frá Íslandi. Það var
svo 1994 sem ég fékk tvær merar
og önnur var með sex mánaða folald
með sér. Svo fékk ég líka stóðhest og
innan fimm ára var ég komin með 11
íslenska hesta. Þetta voru mjög fal-
legir hestar en ég seldi flesta þeirra
á endanum hér í nágrennið.
Sjálf á ég nú aðeins eftir einn
hest. Það er meri sem var fædd á
Íslandi.“
Konurnar elska íslensku hestana
„Við erum því með íslenska hesta hér
um allt á Point Roberts. Konurnar
elska þessa hesta og fólk sem hefur
áður verið með hross af stærra kyni
líkar mjög vel við íslensku hestana.
Þeir eru svo þægilegir til útreiða og
skapgóðir og gott að fara með þá
á ströndina. Fólk fer því mjög vel
með íslensku hestana sína og gætir
þeirra vel.
Kona ein frá Pennsylvaníu hafði
frétt af ágæti íslensku hestanna og
fór meira að segja til Íslands og
keypti svo einn hest. Svo frétti hún
að það væru íslenskir hestar á Point
Roberts og kom hingað í heimsókn
til að skoða þá. Ég sýndi henni þá
og umhverfið hérna. Þá ákvað hún
að flytja hingað ásamt manni sínum
og hesti. Hér finnst henni að hún sé
komin til himnaríkis.“
Þessi kona er með hestinn sinn á
jörðinni hjá Sylvíu og kemur jafnvel
mörgum sinnum á dag til að tala við
hestinn sinn og klappa honum.
Þriðja kynslóðin tapaði
íslenskunni
Sylvía segir að eftir andlát afa
hennar, foreldra og annarra sem
höfðu íslensku sem sitt aðalmál, þá
hafi verið fáir eftir sem kunnu að
einhverju marki íslensku.
„Þau gátu bæði skrifað og
lesið íslensku en ég lærði aldrei
tungumálið. Sennilega hafa foreldrar
mínir ekki talið það mikilvægt að
kenna mér íslenskuna. Mér sýnist að
með þriðju kynslóð innflytjenda hafi
íslenskan farið að deyja út.“
Systir Sylvíu sem einnig fæddist
og ólst upp á Point Roberts lærði
þó íslensku af foreldrum þeirra og
forfeðrum. Hún flutti til Missouri í
Bandaríkjunum en kom samt á hverju
sumri í heimsókn á heimaslóðirnar.
Þar hlustaði hún á íslenska tónlist og
dáðist að því hversu íslensku ljóðin
við lögin voru falleg. Einnig þýddi
hún gjarnan texta og annað sem hún
las á íslensku fyrir systur sína og
aðra ættingja.
Sum íslensk nöfn hafa lifað og
önnur breyst
Íslenskan helst þó að einhverju leyti
enn í nafngiftum eins og á Jóhannesi
sonarsyni Sylvíu sem segist ekki vita
um fleiri Bandaríkjamenn sem heiti
þessu íslenska nafni. „Þegar ég var
í bandaríska flotanum var ég eini
maðurinn með nafnið Johannes í
gagnagrunni flotans sem saman-
stendur af hundruðum þúsunda
nafna,“ segir Jóhannes.
Hestarnir hennar Sylvíu hafa
líka flestir verið nefndir íslenskum
nöfnum samhliða enskum nöfnum.
Fyrsti hesturinn var t.d. nefndur
Dawn á ensku þar sem hann fæddist
í dagrenningu og íslenska nafnið var
Dagrún. Annar fékk nafnið Shadow
á ensku og Skuggi á íslensku.
Enskumælandi íbúar á slóðum
vesturfaranna áttu þó oft í millum
erfiðleikum með framburð íslensku
nafnanna. Þess vegna urðu oft til
styttingar eins og á nafni á forföður
Sylvíu sem hét Gunnlaugur og
var stundum kallaður Gun-laugur
í skóla, eða Byssu-laugur og síðar
Laugi sem endaði svo í framburði
sem Logi eða „Lógí“.
Upplifðu jól í landi forfeðranna
Sylvía segir að fyrir tæpum þrem
árum eða, 2010, hafi hún farið ásamt
Jóhannesi Schonberg, sonarsyni
sínum, bróður hans og föður í
heimsókn til Íslands um jól.
„Það var mjög sérstakt. Við
dvöldum tvo eða þrjá daga í Vík
í Mýrdal.“ Hún segir að þau hafi
gist þau í húsi sem bróðir Helga
Þorsteinssonar afa hennar hafi
byggt. Það mun ekki allskostar rétt
því það byggðu bræðurnir Jón og
Loftur Þorsteinssynir. Sá Þorstein
var Einarsson og bjó í Reynisdal
og einnig í Suður-Hvammi. Jón
seldi síðar enn öðrum Þorsteini hlut
sinn í húsinu og flutti hann þann
hluta nokkra metra í suður. Það er
húsið sem Sylvía gisti í og heitir nú
Sigurðarstaðir og er á Víkurbraut 30.
Hinn hluti hússins heitir Lækjarmót
og stendur enn á sínum upprunalega
stað.
Bróðir Helga Þorsteinssonar,
afa Sylvíu sem hún telur hafa
byggt húsið í Vík, hét aftur á móti
Jakob Þorsteinsson. Var hann
gjarnan kenndur við Fagardal. Í
minningargrein um Jakob í Tímanum
frá desember 1960, kom fram að
hann var ekki fæddur í Fagradal
heldur að Skammadalshól í Mýrdal
hinn 12. september 1867, og var
fullra 93 ára er hann lést. Hann var
sonur hjónanna Þorsteins Jónssonar
og Guðrúnar Guðbrandsdóttur, bæði
komin af bændaættum úr Mýrdal.
Þau hjónin áttu alls 12 börn. Jakob
ólst upp í foreldrahúsum til 12 ára
aldurs, en flutti þá að Suður-Vík.
Árið 1893 giftist Jakob Sólveigu
Brynjólfsdóttur frá Hvammi
í Mýrdal. Hófu þau búskap í
Skammadal og bjuggu þar í 11
Fiskveiðar löðuðu fólk að Point Roberts
Elstu minjar um veru manna á
Point Roberts eru nokkur þúsund
ára gamlar. Fornleifafræðingar
frá háskólum í Bresku Kólumbíu
og Washington-ríki komust að
þeirri niðurstöðu að þetta voru
minjar um indíána af svokallaðri
Salishan-ætt. Þeir voru fyrst og
fremst fiskimenn sem höfðust við á
Kyrrahafsströndinni norðanverðri.
Evrópskir sæfarar, bæði spænskir og enskir fundu tangann á 18. öld. Árið 1824 sigldi enski sægarpurinn James McMillan
sigldi inn á flóann og lýsti tanganum í dagbókum skipsins. Þremur árum seinna, sumarið 1827, sigldi skútan Cadboro
sömuleiðis að tanganum og gengu fáeinir skipverjar á land. Aðalerindi áhafnarinnar var hins vegar að kanna Fraser-ána og
stofnsetja þar verslunarstað fyrir hið volduga breska félag, Hudson's Bay Company. Ekki er vitað með vissu hvenær evrópskir
landnemar í Ameríku hófu fiskveiðar af tanganum en um miðja öldina (10. september, 1853) greinir The Columbian frá
því að fáeinir menn stundi laxveiðar á Point Roberts. En þessar frásagnir af veiðum á Point Roberts leiddu til þess að
menn tóku að gefa tanganum gaum en um þessar mundir, um miðja 19. öld, hófust deilur milli Bandaríkjanna og Bresku
Ameríku (Kanada) um landamæri ríkjanna. Bandaríkin og Bretland gerðu landamærasamning 15. júní árið 1846. Þegar
Breska Kólumbía varð hluti Kanada það ár var loks endanlegur samningur um landamæri undirritaður. Með honum urðu
að engu tilraunir Bandaríkjanna til að ná yfirráðum á allri strandlengjunni frá Mexíkó norður til Alaska, sem þeir keyptu af
Rússum árið 1867. Á árunum 1846-1871 voru deilur tíðar um Point Roberts og landamærin. Bandaríkjamenn ásökuðu íbúa
Bresku Kólumbíu fyrir smygl á kjöti en norðanmenn gultu í sömu mynt og klöguðu áfengissmygl að sunnan. Tanginn þótti
sérstaklega heppilegur smyglurum vegna þess að aðeins var að honum komist sjóleiðina Bandaríkjamegin.
Bandaríkjamenn gáfu úr yfirlýsingu árið 1859 sem bannaði búsetu og að stunda fiskveiðar frá tanganum. Öll umferð
um hann var sömuleiðis bönnuð en stjórn Bandaríkjanna taldi hann hernaðarlega mikilvægan. Þar skyldi í framtíðinni rísa
bækistöð hersins. Aldrei kom herinn og þessi yfirlýsing gleymdist eða ekki var tekið mark á henni því ekki leið á löngu þar til
menn settust að á tanganum í algjöru óleyfi. Upp úr 1870 fjölgaði fólki ört á Kyrrahafsströnd og þótt Point Roberts væri ekki
í alfaraleið fjölgaði landnámsmönnum smátt og smátt.
Sumir þeirra áttu vafasama fortíð en tanginn þótti prýðilegur felustaður fyrir sakamenn á flótta undan réttvísinni. Þóttu
árin 1878-1888 sérstaklega róstusöm en þá var engin löggæsla. Norðan við landamærin stóð íbúum Kanada stuggur af
„lýðnum“ á Point Roberts og gekk svo langt að málið var tekið fyrir af stjórninni í Ottawa. Talsvert var fjallað um málið í
dagblöðum t.d. lagði The Ottawa Telegram til, 17. apríl, 1888 að tanginn yrði annaðhvort keyptur af Bandaríkjunum eða
hann fenginn í skiptum fyrir annað land til þess að kanadísk lög næðu yfir hann. Óöldinni þar yrði að linna.
En tanginn freistaði ekki aðeins sakamanna heldur renndu eigendur fiskverksmiðja til hans hýru auga. Á síðasta áratug
19. aldar risu niðursuðuverksmiðjur á tanganum og atvinnulíf blómgaðist. Um þetta leyti kynnast Íslendingar á Kyrrahafs-
strönd Point Roberts.
Jóhannes Schonberg fóðrar íslensku hestana hennar ömmu sinnar á Point Roberts.
Niðursuðuverksmiðja Alaska Packers Association á Point Roberts þar sem
Íslensku landnemarnir gátu m.a. fengið vinnu.