Bændablaðið - 28.11.2013, Qupperneq 49

49Bændablaðið | Fimmtudagur 28. nóvember 2013
Utan úr heimi
Í Bondebladet, blaði Norsku
bændasamtakanna, hinn 14.
nóvember síðastliðinn er viðtal
við Höllu Steinólfsdóttur, bónda
í Ytri–Fagradal á Skarðströnd,
um fjárbúskap hennar og
manns hennar, Guðmundar
Gíslasonar. Mesta athygli norsku
blaðakonunnar, Marianne Östby,
vekur það að lömbum á búi þeirra
var beitt á hvönn í tvær vikur fyrir
slátrun til að bragðbæta kjötið.
Matvælastofnun hefur síðan borið
kjöt af „hvannarlömbunum“ saman
við tvo samanburðarhópa sem gengu
á venjulegri haustbeit og þar var
hvannarbragðið staðfest. Auk þess
kom í ljós að fitu- og ullarbragð er
minna af hvannarlömbunum. Talið
er að unnt eigi að vera að fá hærra
verð fyrir „hvannarkjöt“ en annað
lambakjöt.
Hvönn er notuð nú á dögum sem
lækningajurt og sem krydd. Fyrr
á tímum, og að nokkru marki enn
þann dag í dag, er hvönn notuð sem
lækningajurt á Norðurlöndum, þar á
meðal í Noregi.
Halla er ánægð með það að
rannsóknin leiddi í ljós að unnt
er að bragðbæta kjötið með fárra
vikna hvannarbeit. Í ljós kom að
ekki skipti höfuðmáli hvort beitin
stóð í þrjár eða sex vikur. Það er
hagstætt fyrir bóndann, þar sem sex
vikna beit gengur mun nær rótarkerfi
jurtarinnar.
Um 20% af flatarmáli Íslands eru
gróið land en að öðru leyti er landið
ógróið eða þakið jöklum. Ræktað
land nemur fáum hundraðshlutum
af landinu. Á jörð Höllu eru 60
hektarar lands ræktaðir og þá mest
sem tún. Þar sem jörðin hefur
nýlega fengið vottun um að þar sé
stundaður lífrænn búskapur er helsta
fóðurjurtin rauðsmári og áburðurinn
er þang, þari og fiskimjöl. Halla er
einnig með hænur af gömlu íslensku
kyni. Heimilið er þannig sjálfu sér
nægt um egg og fuglakjöt.
Aðeins um 2% starfandi íbúa
landsins stunda nú landbúnað. Árið
1950 voru það 35%.
Þýtt og endursagt /ME
Íslensk sauðfjárrækt vekur athygli Norðmanna:
Beit á hvönn bragðbætir
lambakjöt
Vaxandi mengun getur haft ófyrirséðar afleiðingar:
Jörðin hlýnar en með
verulegum sveiflum
Árið 1998 var óvenjulega hlýtt á
jörðinni. Flest ár eftir það hefur
hitastigið verið jafnhátt eða hærra
en nokkru sinni frá því að þessar
mælingar hófust um og upp úr
1850. Hitinn hefur þó ekki hækkað
allra síðustu árin, að því er fram
kemur í grein Thomas Cottis í
norska blaðinu Nationen fyrir
nokkru.
Veðurstofan í Noregi og Bjerknes-
sentret, miðstöð veðurfarsrannsókna
þar í landi, hafa útskýrt það þannig
að þekkt er, út frá hitamælingum
og öðrum athugunum, að hækkun
hitastigs á jörðinni gerist ekki jafnt og
þétt heldur sé hún verulega breytileg
milli ára. Helsti áhrifavaldurinn
í þeim efnum er stór eldgos, sem
valda kólnun lofthjúpsins í 1–2 ár
eftir gos, og sólblettir sem breyta
hitastigi á jörðinni og sveiflast á 11
ára bili. Þá eiga sér stað breytingar
á hitastigi sjávar í Kyrrahafi sem
gerast á þriggja til sjö ára fresti og
nema nokkrum tíundu hlutum úr
gráðu á Celsíus.
Allar breytingar á hitastigi á
jörðinni af mannavöldum auka
hlýnun lofthjúpsins en náttúrulegar
breytingar eru í báðar áttir. Ástæða
þess að árið 1998 var óvenjulega
hlýtt var sú að þá var hitastig
Kyrrahafsins með hæsta móti.
Mannkynið eykur nú jafnt of þétt
losun sína á koltvísýringi og öðrum
lofttegundum. Norska ríkisútvarpið,
NRK, upplýsti nýlega að magn
koltvísýrings í andrúmslofti á
Svalbarða hefði nýlega mælst 400
ppm (milljónustu hlutar) en þar hefur
það lengst af mælst um 280 ppm.
Ástæðan er eins og annars staðar
aukin brennsla á jarðefnum.
Veðurfarsráð SÞ heldur því fram
að 400 ppm af koltvísýringi hækki
hitastig á jörðinni um 1,5–2,0 °C.
Hvers vegna er hlýnunin þá aðeins
0,8 °C? Í stuttu máli er það vegna
þess að það tekur tímann sinn að
hækka hitastig á heilli plánetu.
Prófessor Sigbjørn Grønås, sem
starfar við veðurfarsmiðstöðina
í Bjerknes, segir að aukin losun
mannkyns valdi um 3ja vatta
hlýnun á fermetra jarðaryfirborðs.
Losun mannkynsims á sóti og öðrum
brunaleifum veldur aftur á móti
kólnun á lofthjúpnum um 1,4 vött á
fermetra. Það er mikil hlýnun þegar
á heildina er litið en jarðarkringlan
er líka stór.
Núverandi magn af koltvísýringi
lofthjúpsins, upp á 400 milljónustu
hluta, mun hækka meðalhita á
jörðinni um minnst 1,5 °C en það
tekur 20 ár. Með öðrum orðum mun
sú losun gróðurhúsalofttegunda
sem nú á sér stað einkum bitna á
börnum okkar en afleiðingar þess
eru ófyrirséðar.
Þýtt og endursagt /ME
Hugmyndir starfsmanns Neytendastofnunar Þýskalands um dún:
„Plokkaður af dauðum sláturdýrum
eða reyttur af fuglunum lifandi!“
Þó að Íslendingar séu yfirleitt vel
meðvitaðir um hvað æðardúnn er
og um farsælt samband manna og
æðarfuglsins er það ekki endilega
svo um almenning í þeim löndum
sem kaupa af okkur dúninn.
Eitt þessara landa er Þýskaland og
fékk Bændablaðið á dögunum senda
þýðingu á viðtali sem blaðamaður
hjá Spiegel átti við efnafræðinginn
Holger Brackemann sem er
starfsmaður Neytendastofnunar
Þýskalands. Var hann spurður um
gæði dúns og hvaðan hann kæmi.
Vitneskja hans virðist vægast sagt
afar takmörkuð. Þá virðist hann
með öllu ómeðvitaður um íslenskan
æðardún þó að Þjóðverjar séu einna
öflugastir í kaupum á íslenskum
dún fyrir utan Japani. Er þetta ekki
síður athyglisvert þegar litið er til
umræðu um vörukaup fólks á Íslandi
í gegnum internetið á vörum frá Kína
að undanförnu. Þar hafa komið í ljós
alvarleg vörusvik varðandi dúnúlpur
sem reyndust jafnvel innihalda illa
lyktandi kurlaðar lífrænar leifar af
hænum og einhverju fiðurrusli.
Aðallega frá Póllandi,
Ungverjalandi, Rússlandi og Kína
Í greininni í Spiegel kemur fram að
Brackemann hafi nýlega rannsakað
hvaðan fyllingin í dúnsængur
þjóðverja komi. Blaðamaður Spiegel
spyr:
– „Herra Brackemann, þú
rannsakaðir nýlega dúnsængur frá
tíu söluaðilum. Hvers vegna er dúnn
svona þægilegur?
Brackemann: Endur og gæsir eru
vatnafuglar, og dúnlagið sem þeir
hafa undir fjaðrahamnum ver þá fyrir
kulda. Hver dúneining eða dúnfjöður
hefur tvær milljónir anga eða greinar,
sem fléttast saman og halda hlýju
lofti kyrru.
Blm. Spiegel: – „Frá hvaða
löndum kemur dúnninn okkar?“
Brackemann: – „Aðallega frá
Póllandi, Ungverjalandi, Rússlandi
og Kína.“
Blm. Spiegel: – „Hvernig er hann
framleiddur?“
Brackemann: „Hugmyndin er sú
að dúnninn sé plokkaður af dauðum
sláturdýrum. Dýraverndunarsamtök
fullyrða hins vegar að dúnninn sé
reyttur af fuglunum lifandi. Ég hef
séð upptökur af því.“
Blm. Spiegel: „Eru það ekki
öfgakenndar fullyrðingar? Í
Evrópusambandinu er bannað að
kvelja nytjadýr að óþörfu.“
Brackemann: „Iðnaðar-
samböndin fullyrða að það séu í
hæsta lagi í tveimur prósentum
tilfella sem reytt er af lifandi dýrum.
En þá skil ég ekki hvers vegna
enginn söluaðila sem tóku þátt í
könnuninni vildi tilgreina uppruna-
og afgreiðsluferli hráefnisins. Við
fengum ekki að koma á eitt einasta
bú, ekki heldur hjá þeim söluaðilum
sem tryggja kaupandanum með
innsigli að dúnninn komi ekki af
lifandi dýrum.“
Blm. Spiegel: – „Eru gloppur í
lögunum?“
Brackemann: „Fiðrið á öndum
og gæsum endurnýjast með reglulegu
millibili. Á fellitímabilinu, þegar
fuglinn er í sárum, sem kallað er,
er hægt að strjúka lausan dún af
fiðrinu með hendinni. En það eru
aldrei öll dýrin í sárum samtímis. Og
við iðnaðarframleiðslu er aldrei hvert
dýr skoðað sérstaklega.“
Blm. Spiegel: – „Eykst eftirspurn
eftir dún?“
Brackemann: „Já. Verðið á dún
hefur hækkað gífurlega. Stöðugt
fleiri Kínverjar kaupa munaðarvörur
eins og dúnjakka. Margt bendir til
þess að á fuglabúum sé reynt að
græða á því að ná dúni af slátur-
fuglinum oftar en einu sinni.“
Blm. Spiegel: – „Eru aðrir val-
kostir sem geta komið í stað dúns-
ins?“
Brackemann: „ Aðallega eru það
gerviefni. Ull og úlfaldahár eru góð
náttúruleg efni en mjög eðlisþung.
Maður sér að þessi dýr, sem gefa
þessar afurðir, geta ekki flogið.“
/HKr.
Dalvegi 6-8
201 Kópavogur
Sími 535 3500
www.kraftvelar.is
kraftvelar@kraftvelar.is
• 120-175 hestafla
• 17x16 gírkassi með
lágsnúningsgír og vökvavendigír
• Fjaðrandi ökumannshús með
loftkælingu
• Loftfjaðrandi ökumanns- og
farþegasæti
• Vökvaútskotinn dráttarkrókur
• Flotmikil dekk
Ódýrar og vel búnar vélar
Hér færðu mikið fyrir lítið
Case IH Maxxum
Multi Controller
Bændablaðið Smáauglýsingar 56-30-300
Dreift í 31 þúsund eintökum á 387 dreifingarstaði