Læknablaðið - 01.06.1967, Blaðsíða 24

68
LÆKNABLAÐIÐ
Hjalti Þórarinsson, Jónas Hallgrímsson,
Olafur Bjarnason, Gísli Fr. Petersen:
Lungnakrabbamein á íslandi á tímabilinu
1931 -1964
Forspjall
Grein þessi er nokkuð styttur fyrirlestur, sem einn höfundanna
(Hj. Þór.) flutti á tveim læknaþingum síðastliðið sumar; fyrst hér í
Reykjavík í júní á fundi með The International Surgical Group og
síðan á IX. International Congress on Diseases of the Chest, sem hald-
inn var í Kaupmannahöfn 20.—25. ágúst, en honum hafði borizt boð
írá ameríska brjcstholssérfræðingafélaginu um að flytja þar erindi um
sjálfvalið efni á sviði brjóstholsskurðlækninga.
í upphafi máls var gerð nokkur grein fyrir landi og þjóð og bent
á þá síaðreynd, að hér cru ekki fyrir hendi ým.sir þeir lungnakrabba-
valdar, sem algengir eru víða erlendis í sambandi við námugröft og
ýmsar tegundir iðnaðar. Þá er andrúmsloftið hér hreinna og ómengaðra
en erlsndis í iðnaðarborgum og stórborgum. Enda þótt bifreiðum hafi
að vísu fjölgað hér mikið, er veðurfar okkar þannig, að lítil kyrrstaða
er á loftinu og því minni hætta á mengun af þessum orsökum.
Annars var ekki rætt neitt teljandi um orsakir sjúkdómsins, en
áherzla þó lögð á þá staðreynd, að vindlingareykingar tíðkuðust lítt
hér á landi fyrir síðari heimsstyrjöldina, en hafa síðan aukizt stórlega,
svo ssm glöggt kemur fram á 1. mynd.1 Þess vegna er ekki ástæðulaust
að ætla, að þarna sé orsakasamband á milli, einkum þegar vitað er, að
ýmsir aðrir þekktir krabbavaldar, sem geta átt drjúgan þátt í aukinni
tíðni lungnakrabbameins í öðrum löndum, eru alls ekki fyrir hendi hér.
Lungnakrabbi var sjaldgæfur hér á landi til skamms tíma. Á
árunum 1932—1950 voru gerðar 1738 krufningar á Rannsóknarstofu
Háskólans, og fundust aðeins 14 frumæxli í lungum (primary lung
cancer); hjá 11 karlmönnum og þremur konum. Síðan hefur verið um
greinilega aukningu að ræða, og fundust 48 krabbamein í lungum
(32 karlar og 16 konur) við krufningu á næstu 10 árum, eða frá 1951
—1960.1
Teknir voru til umræðu allir þeir sjúklingar, sem vitað er um,
að hafi haft krabbamein i lungum á þeim þrjátíu og fjórum árum, sem
skýrslan nær yfir, eða frá 1931—1964, en ferill þeirra allra hafði verið
rannsakaður.
Hér er ekki um mikinn fjölda sjúklinga að ræða, enda þjóðin
fámenn og sjúkdómurinn, sem betur fer, ekki enn þá eins tíður hér
og víða erlendis. Aðstæður okkar eru hins vegar sérstæðar, hvað það
snertir, að það er kleift að finna flesta ef ekki alla sjúklingana við þe.ss
háttar rannsóknir, og hefur það auðveldazt mjög við tilkomu krabba-
meinsskráningarinnar 1955.