Læknablaðið - 01.03.1979, Blaðsíða 16

6
LÆKNABLAÐIÐ
ber 1978 og þá gefst tækifæri til breytinga
í ijósi fenginnar reynslu. Þangað til ber
læknum að virða samninga, sem læknastétt-
in hefur gert, samanber Codex Ethicus.
Ólafur Örn Arnarson.
HIN NÝJA „FARSÓTT"
Á undanförnum áratugum hefur slík aukn-
ing orðið í vestrænum löndum á kransæða-
sjúkdómum af völdum æðakölkunar, að því
hefur verið líkt við farsótt. Rað er kaldhæðni
örlaganna, að þessi „farsótt" skyldi skella á
um það leyti, sem tekist hafði, vegna upp-
götvana á sviði læknavísinda, að draga úr
eða jafnvel útrýma mörgum þeim sjúkdóm-
um, sem áður ollu farsóttum í löndum þess-
um.
íslendingar hafa ekki farið varhluta af
þessu fári. Á árinu 1967 ollu hjarta- og æða-
sjúkdómar 46% allra dauðsfalla hér á landi,
þar af voru 30% af völdum kransæðasjúk-
dóma. Reyndust þessar tölur nokkru hærri
en meðaltölur frá 50 löndum, sem WHO lét
kanna á árinu 1967.
Samkvæmt nýgerðum staðtölulegum rann-
sóknum,- dóu hér á landi á árunum 1971 —
1976 að meðaltali 250 karlar árlega úr krans-
æðastíflu, þar af voru 115 undir sjötugsaldri.
Tala kvenna sem dóu á þessu tímabili var
139 á ári, þar af 27 undir sjötugsaldri. Hafa
ber í huga að algengi (prevaience) kransæða-
sjúkdóma er miklu hærra en nemur dauðs-
föllum af völdum kransæðastíflu, því að
margir fá sjúkdóminn á vægari stigum. Sjúk-
dómurinn er þá ýmist einkennalaus eða gerir
vart við sig með sjúkdómseinkenninu angina
pectoris, hjartakveisu.
Við hópskoðun Hjartaverndar1 reyndist
algengi hjartakveisu meðal karla fæddra
1907—1934 vera að meðaltali 5,5 til 5,9%
í þrem rannsóknarlotum og svo sem vænta
mátti jókst algengi mjög með hækkandi
aldri. Hér er um kliniskt mat að ræða, og
síðari skoðanir á hópnum benda til, að al-
gengi hjartakveisu sé lægra en framan-
greindar tölur sýna.
Ekki er að efa, að kransæðasjúkdómar hafa
frá upphafi verið til staðar hjá þjóðum, með-
al annars vegna þess, að vissir áhættuþættir
eru arfgengir, svo sem háþrýstingur, að ein-
hverju leyti, og hyperkólesterolemia í viss-
um ættum. Hins vegar er ekki vitað til, að
kransæðasjúkdómar hafi orðið meiriháttar
heilbrigðisvandamái á íslandi, fyrr en með
núverandi kynslóð og þá fyrst á alvarlegu
stigi eftir 1950. Á sama tíma hefur orðið
meiriháttar lífsháttabreyting í landinu. Nú
fer saman ofneysla á fæðu og kyrrseta, en
það var nær óþekkt fyrir 1940.
í baráttunni við kransæðasjúkdóma standa
menn að vísu höllum fæti, meðan hinar eig-
inlegu orsakir sjúkdómsins eru óþekktar.
Gott er að hafa í huga, að oft áður hafa
sjúkdómar herjað úr „launsátri" en samt
verið sigraðir. Niðurstöður víðtækra faralds-
fræðilegra rannsókna á þjóðum, þjóðflokk-
um, þjóðfélagsstéttum og hópum fólks, sem
fluttst hafa búferlum milli landa benda til,
svo nær óyggjandi er, að lifnaðarhættir
manna ráða miklu um tíðni kransæðasjúk-
dóma. Sú vitneskja, er fengist hefur með
framangreindum rannsóknum, hefur beint
athyglinni að ákveðnum atriðum í lifnaðar-
háttum manna, sem einkum gætir hjá þeim,
er fá kransæðasjúkdóma, svokallaða áhættu-
þætti. Áhættuþáttum þessum hefur nýlega
verið gerð ágæt skil í Læknablaðinu3 og vís-
ast til þess. Sagt var frá algengi þeirra
(prevalence) samkvæmt rannsóknum Hjarta-
verndar á ráðstefnu um neysluvenjur oa
heilsufar í Reykjavík, í apríl 1977.n Kom þar
fram að 26.6% karla á aldrinum 34—61 árs
höfðu háþrýsting (^ 160/95 mmHg), en 20%
kvenna á sama aldri. Kólesterol í blóði reynd-
ist vera hátt hjá körlum á framangreindum
aldri, 27% þeirra höfðu um og vfir 280 mg%
kólesterol í blóði, sem er með bví hærra,
sem gerist meðal vestrænna þjóða.
Áhættuþáttum fyrir kransæðadauðsföllum
meðal miðaldra íslenskra karla hefur Gunnar
Sigurðsson auk þess gert ýtarleg skil.4 Við
þessa könnun á efniviði Hjartaverndar kom
í Ijós, að blóðþrýstingur og kólesterol í ser-
um reyndust vera sjálfstæðir áhættuþættir
fyrir kransæðadauða. Svo virðist, að tengja
mætti tvö af hverjum þremur dauðsföllum
í hÓDnum við hátt kólesterol í serum, háan
blóðþrýsting og miklar vindlingarevkingar.
Ressum niðurstöðum ber saman við niður-
stöður fiölda erlendra rannsókna á undan-
förnum 10—20 árum.
Þótt áhættuþættir svo sem háþrýstingur,
reykingar, hyperkólesterólemia o.fl. feli í
sér, samkvæmt skilgreiningu, ákveðna fylgni