Læknablaðið - 01.03.1979, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ
23
Halla Þorbjörnsdóttir*
MECKELS-GÚLL (DIVERTICULUM MECKELIÍ)
Á BARNASPÍTALA HRINGSINS Á ÁRUNUM 1957—
1976.
INNGANGUR
Tilefni þessarar samantektar var, að í
janúar 1972 var lagður inn á Barnaspítala
Hringsins 10 vikna, bandarískur drengur,
sem reyndist hafa fistula omphalo-enterica.
Það er opinn gangur frá nafla og inn í
görn. Þetta er eitt afbrigðið af Meckels-gúl,
og það þeirra, sem síst fer framhjá mönn-
um. Það kom í ljós, að þetta var í fyrsta
skifti, sem þessi sköpunargalli fannst á
Rannsóknarstofu Háskólans. Eitt tilfelli
hafði áður verið skráð þar, en það reyndist
vera omphalo-enteric band, þ.e. strengur
frá nafla og í görn, sem er jafnvel ennþá
sjaldgæfara. Þar eð áðurnefndur drengur
var útlendingur, er galli þessi enn ófund-
inn meðal íslendinga, svo höfundi sé kunn-
ugt.
Þeir sjúklingar eru taldir saman, sem
hafa fengið sjúkdómsgreininguna diverti-
culum Meckelii-„Meckels-gúll“ á Barna-
spítala Hringsins frá því hann tók til starfa
árið 1957 og til ársloka 1976. Tilfellunum
er skipað í sjúkdómaflokka með það fyrir
augum að athuga, hvort sjúkdómar í
Meckels-gúll hjá börnum haga sér svipað
hér á landi og annars staðar.
TÍÐNI
Eftir flestum heimildum er sköpunar-
galli þessi nokkuð algengur, finnst hjá
2—3% lifandi fæddra, og er þar með al-
gengasti meðfæddi galli á meltingarveg-
inum, tuttugu sinnum algengari en klofin
vör og gómur.3 Söderlund15 segir Rosen-
feld hafa fundið 4,5% við nákvæma skoðun
á neðsta hluta dausgarnar við 264 botn-
langaskurði.
Langoftast veldur þessi galli ekki sjúk-
dómseinkennum, en í 15—25% tilfellanna
veldur hann alvarlegum sjúkdómum, sem
þarfnast skurðaðgerðar. Athyglisvert er, að
þótt gallinn sé álíka algengur hjá konum
og körlum, þá eru sjúkdómar af völdum
hans mun algengari hjá körlum.
Dánartíðni er í flestum uppgjörum 5—
10%. Hjá Aitken þó 20,5% árið 1952.1
SKILGREININ G
Meckels-gúll er viss tegund þarmaaf-
kima, sem aldrei er nema einn í hverjum
einstaklingi. Hann gengur, í langflestum
tilfellum, út frá antimesenteriölu hlið garn-
arinnar á neðri hluta smáþarmanna. Vegg-
urinn er byggður úr sömu vefjalögum og
þarmurinn í kring, en gúllinn hefur sjálf-
stætt æðakerfi. Slímhúðin að innan er af
dausgarnargerð (ileal-), en aðskotavefur
kemur fyrir (sjá síðar).
Oft er nafnið Meckels-gúll notað um alla
þá sköpunargalla, sem eru leifar af ductus
omphaloentericus, en í þrengri merkingu
nær það þó aðeins til einnar tegundar gúl-
anna, þeirrar, sem jafnframt er algengust,
þ.e. útbungunar eða gúls út úr þarminum
og lausum í endann. Helztu afbrigðin má
sjá á mynd I.
SAGA
Fyrsta skráða lýsingin á því, sem síðar
hlaut nafnið diverticulum Meckeli, mun
hafa verið rituð af Hildanus árið 1598.°
Síðar var fyrirbærinu lýst af Lavater 1672
cg þeim Littré, Mery og Ruysch um 1700.15
Þeir töldu þennan gúl standa í sambandi
við kviðslit.
Það var ekki fyrr en löngu seinna, að
ljóst varð, af hvaða toga hann var spunn-
inn. Johann Friederich Meckel, prófessor ,
líffærafræði i Halle í Þýskalandi,10 færði
sönnur á uppruna og eðli þessarar tegund-
ar gúla í ritgerðum, sem birtust á árunum
1808—1820. Upp frá því var fyrirbærið
þekkt undir nafninu diverticulum Meckelii
eða Meckel’s diverticulum. Höfundur hefur
kosið að kalla það Meckels-gúl. Um það og
öll þess afbrigði hafa verið skrifaðar fjöl-
margar greinar.
* Barnaspítala Hringsins.