Dagblaðið Vísir - DV - 23.02.2007, Síða 28

Lögmannsstofan LOGOS heldur um þessar
mundir upp á 100 ára afmæli sitt. fram hefur kom-
ið í fréttum að af þessu tilefni hafi verið undirritað-
ur samningur á milli fyrirtækisins og Háskóla Íslands
um að hið fyrrnefnda muni „kosta“ stöðu lektors við
lagadeild Háskóla Íslands næstu þrjú árin.
Í Morgunblaðinu í gær er vísað í fréttatilkynningu
þar sem haft er eftir Páli Hreinssyni, forseta laga-
deildar HÍ, að samningurinn endurspegli traustið
sem elsta og ein stærsta lögmannsskrifstofa lands-
ins beri til deildarinnar. „Þetta metnaðarfulla fram-
tak efli bæði deildina
sjálfa og lögfræðilegar
rannsóknir á íslenskum
rétti. Samningurinn sé auk þess í samræmi við þá
stefnu deildarinnar að leggja aukna áherslu á tengsl
við atvinnulífið…“
Þetta er ekki fyrsta háskólastaðan sem fyrirtæki
kaupir við Háskóla Íslands. Þetta er einfaldlega sú
nýjasta og í samræmi við stefnu háskólans. Með
þessari stefnu er háskólinn smám saman að breyta
um eðli, hættir að vera sjálfstæð opinber stofnun en
verður í síauknum mæli háð fjármagnseigendum,
hinum nýju valdhöfum Íslands, sem á sviði háskóla-
menntunar sem á öðrum sviðum samfélagsins, móta
stefnu og áherslur.
Ég hef ekki ástæðu til að ætla annað en að LOGOS
sé ágætt og heiðvirt fyrirtæki. Það hlýtur að verða fyr-
irtækinu álitsauki að „eiga“ kennara við Háskóla Ís-
lands. Athygli vekur hins vegar að forseti lagadeildar
HÍ skuli snúa dæminu við: Það hljóti að vera laga-
deild Háskóla Íslands til álitsauka að Logos skuli láta
svo lítið að stíga þetta skref.
Spurningin er svo þessi: Hvar dregur Háskóli Ís-
lands línurnar? Væru allar lögmannstofur landsins
velkomnar inn fyrir dyr Háskóla Íslands, eða aðeins
þær elstu og stærstu? Hve margar stöður eru nú kost-
aðar af fyrirtækjum við Háskóla Íslands? Þetta þarf
að upplýsa og í þjóðfélaginu þarf að fara fram um-
ræða um hvað fólk vill í þessum efnum. Þjóðfélag
okkar hefur verið að taka miklum breytingum á und-
anförnum árum. Lýðræðið hefur þokað fyrir pen-
ingavaldi – auðvaldi – sem gerist stöðugt fyrirferð-
armeira á öllum sviðum þjóðlífsins. Fánar fyrirtækja
blakta við Listasafn Íslands, Þjóðminjasafnið og
peningamenn seilast eftir áhrifum í heilbrigðisgeira,
í skólakerfi og á sviði vísinda og mennta. Að sjálf-
sögðu er mikilvægt að atvinnulífið sýni vísindum og
rannsóknum áhuga. Það gerir atvinnulífið hins veg-
ar á sínum forsendum, sem eðli máls samkvæmt eru
hagsmunatengdar.
Spurningin snýst um verkaskiptingu á milli fyr-
irtækja og hins opinbera og þar með um áherslur,
áhrif og vald. Fram til þessa hafa menn lagt mikið
upp úr sjálfstæði Háskóla Íslands. Er sá tími liðinn
að slík hugsun sé í öndvegi höfð?
föstudagur 23. febrúar 200728 Helgarblað DV
Engum öðrum en Íslendingum dytti í hug að borga 200–250 króna seð-
ilgjald fyrir að njóta þeirrar náðar að fá senda reikninga. Gjaldið er marg-
faldur pappírs- og póstkostnaður sendibréfs og er þar á ofan ný uppfinn-
ing í veraldarsögunni. Í Evrópu yrði uppreisn, ef reynt yrði að koma á slíku
gjaldi.
Aðeins Íslendingar eru svo kúgaðir af langvinnu okri, að þeir telja það
eðlilegan gang samfélagsins. Okur er ekki bara stundað af bönkum og sím-
um, tryggingum og olíu. Það er stundað af öllum þeim fyrirtækjum, sem
leyfa sér að rukka seðilgjöld. Hátt verðlag og hugmyndarík gjöld eru afleið-
ing af eymd þjóðarinnar.
Brynjólfur og Friðrik
Einu sinni hélt ég, að Brynjólfur Bjarnason og Friðrik Sófusson væru
meðal merkisbera frjálsrar samkeppni, teldu markaðshagkerfi beztu leið
almennings. Nú eru báðir lengi búnir að vera þekktir okrarar, forstjórar
einkavæddra einokunarfyrirtækja, Brynjólfur hjá Símanum og Friðrik hjá
Landsvirkjun.
Svo langt eru þeir leiddir í einokun, að þeir hafa orðið að játa ólöglegt
samráð um að hindra samkeppni og um að skipta með sér markaði. Brynj-
ólfur er sagður vera upphafsmaður glæpsins og hafa ginnt Friðrik til sam-
starfs. Síminn var sektaður um 55 milljónir og Landsvirkjun um 25 milljón-
ir. Skiptimynt fyrir okrara.
Einkavæðing var fáokun
Markaðsfræðin segir, að verðlagseftirlit sé óþarft, því að frjáls sam-
keppni sjái um að halda niðri verði. Þessu höfum við trúað og þess vegna
aflagt brokkgenga ríkisstofnun verðlags. Veruleikinn er hins vegar annar.
Einkavæðing breytti bara einokun í fáokun. Þar hefur samkeppni í bezta
falli reynzt tímabundin.
Ungt dæmi er frjálsa rafmagnið, sem ekki hefur lækkað reikninga fólks.
Fáokun er eðlilegt lokastig, hvort sem upphaf hennar er einokun eða sam-
keppni. Nú síðast er bifreiðaskoðun komin á lokastig einokunar, Frumherji
hefur étið Aðalskoðun. Einkavæðing ríkisins býr jafnan til fáokun, alls ekki
samkeppni.
Hæstu vextir Evrópu
Karl Marx og Friedrich Engels bulluðu mikið, en höfðu þó að því leyti
rétt fyrir sér, að rökrétt niðurstaða markaðslögmála er einokun. Fyrirtæki
éta hvert annað, unz tvö eða þrjú standa til málamynda eftir og semja um
markaðinn. Þetta kölluðu þeir, að borgarastéttin æti sjálfa sig.
Við þekkjum þetta vel hér. Samkeppni er aðeins á afmörkuðum sviðum,
svo sem í bílainnflutningi, sumarferðum og í nýlenduvöru. Skiptir þá engu,
hvort önnur fyrirtæki auglýsa grimmt eins og bankarnir. Þeir auglýsa ekki
bætt kjör, enda hafa þeir vond kjör fyrir alla og hæstu vexti í Evrópu.
Þolgæði þjóðarinnar
Við berum okkur stundum saman við Norðurlönd og teljum ekki miklu
meira okrað á okkur en á nágrönnunum. Við berum okkur síður saman við
meginland Evrópu, þar sem verðlag er aðeins tveir þriðju á við það, sem
hér er. Og við berum okkur alls ekki saman við Bandaríkin, þar sem bara er
hálft íslenzkt verðlag.
Á meginlandi Evrópu, í Bandaríkjunum og í Japan eru vextir 0–3 pró-
sent og hafa lengi verið. Hér á landi þola kjósendur, að vextir séu 10–20%.
Samt er stór hluti þjóðarinnar ungt fólk, sem stendur andspænis húsnæð-
iskaupum og sér ekki nokkra leið til að ráða við þau, þótt kaup sé gott og
yfirvinna nóg.
Verðskyn lagaðist ekki
Endurreist verðlagseftirlit gæti afnumið seðilgjöld og lækkað verð á
þjónustu fyrirtækja á sviðum síma, orku, olíu og trygginga, einkum þó
banka, sem eru gráðugastir. Í árdaga Hannesar Hólmsteins var þó sagt, að
eftirlit borgara skuli leysa eftirlit ríkis af hólmi, því annars verði ekki til neitt
verðskyn fólks.
Við höfum lengi prófað að hafna verðlagseftirliti, en samt hefur verð-
skyn Íslendinga ekki lagast um eina spönn. Eitt af merkustu lögmálum
markaðshagfræðinnar gildir nefnilega ekki í landi, sem á Evrópumet í vöxt-
um.
Jónas Kristjánsson
Umbrot: dV. Prentvinnsla: Prentsmiðja Morgunblaðsins. Dreifing: Pósthúsið ehf. - dreifing@posthusid.is. dV áskilur sér rétt
til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
200 króna seðilgjald
Útgáfufélag: Dagblaðið-Vísir útgáfufélag ehf.
Stjórnarformaður: Hreinn loftsson framkVæmDaStjóri: Hjálmar Blöndal
ritStjóri og áByrgðarmaður: Sigurjón m. Egilsson
fréttaStjóri: Þröstur Emilsson ritStjórnarfulltrÚi: janus Sigurjónsson
Háskólastöður til sölu?
Kjallari
ögmundur Jónasson
alþingismaður skrifar