Fréttatíminn - 17.12.2010, Blaðsíða 58

Fjármálaráðherra mælti í gær fyrir nýju
Icesave-frumvarpi á Alþingi. Á honum
hvílir umfram aðra að koma málinu í höfn.
Það verður ekki greiðfær leið þrátt fyrir
að samkomulagið sé það besta mögulega
í stöðunni að mati Lee C. Buchheit, sem
formenn flokkanna á Alþingi töldu færastan
til að semja um málið fyrir hönd Íslendinga.
Það er dálítið sorglegt umhugsunarefni
að ef Steingrímur J. Sigfússon væri ekki
fjármálaráðherra heldur óbreyttur stjórnar-
andstöðuþingmaður, mætti ganga að því
sem vísu að hann væri járngrimmur and-
stæðingur þess að samið yrði um Icesave.
Hann væri örugglega líka
grjótharður í andspyrnu
við veru Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins (AGS) í landinu.
Skoðanir Steingríms á
báðum málum voru afdrátt-
arlausar í þessa veru áður
en hann settist í ríkisstjórn
í ársbyrjun 2009.
Það er óneitanlega mikil
kaldhæðni örlaganna að
það hafi síðan orðið hlutskipti Steingríms
að berjast bæði fyrir samningum um Ice-
save og halda utan um samskiptin við AGS.
Þar hefur honum reyndar tekist svo vel upp
að Buchheit, einn af sjóuðustu samninga-
fræðingum heims, telur frammistöðu hans
á fundi með sjóðnum í Washington með
þeim merkilegri sem hann hafi orðið vitni
að. Engin ástæða er til annars en að taka
þeim dómi Buchheits án nokkurs fyrirvara.
Steingrímur er nagli eins og Íslendingar
hafa lengi vitað.
Skýringin á sinnaskiptum Steingríms
gagnvart Icesave og AGS á sínum tíma er
ósköp einföld; ábyrgðarleysi stjórnarand-
stöðuþingmannsins var að baki, hann var
kominn með ábyrgðina á sínar herðar.
Hvoru megin hryggjar sem stjórnmála-
menn liggja í pólitíkinni virðist stjórnarand-
stöðuhlutverkið fyrst og fremst snúast um
að gera ríkisstjórn lífið sem leiðast og jafn-
vel þvælast fyrir í þjóðþrifamálum. Þetta
einskorðast ekki við þá sem menntaðir eru
í íslenskum stjórnmálaskólum.
Eitt helsta leiðarstef Icesave-umræð-
unnar hefur verið hverjum kenna megi um
að tjónið af þessum reikningum Lands-
bankans lendi á þjóðinni. Það má reyndar
leiða líkur að því að spurningin um hverjir
muni á endanum sitja uppi með þann
svartapétur, sé í nokkru lykilhlutverki í því
áróðursstríði sem hefur staðið – og stendur
enn – um málið.
Margir hafa orðið til að setja ábyrgðina
á Icesave svo til alfarið í fang Sjálfstæðis-
flokksins. Á það hefur verið bent að Lands-
bankinn var banki Sjálfstæðisflokksins,
eigendur hans voru handvaldir af foryst-
unni, framkvæmdastjóri flokksins var þar
varaformaður bankastjórnar og þekktir
sjálfstæðismenn í lykilstöðum í þeim
opinberu stofnunum sem höfðu eftirlits- og
umsagnarskyldu með starfsemi Lands-
bankans, í Seðlabankanum og Fjármála-
eftirlitinu.
Það er ýmislegt réttmætt í þessu en þó
er það fullmikil einföldun að kenna Sjálf-
stæðisflokknum í heild um Icesave. Sann-
gjarnara væri að þrengja hópinn um gamla
flokkseigendafélagið. Áhrif þess eru enn
töluverð, ekki síst vegna þess að það heldur
úti öflugustu safnaðartíðindum landsins.
Það hlýtur að vera óbærileg tilhugsun
fyrir þessa kynslóð, sem var svo lengi við
völd, að hverfa inn í eilífðina með Icesave
um hálsinn. Í því ljósi má skoða einarðlega
baráttu fyrir því að kenna öðrum um, hvort
sem þeir eru innan ríkisstjórnar eða gamlir
samherjar úr Sjálfstæðisflokknum.
58 viðhorf Helgin 17.-19. desember 2010
Áróðursstríðið heldur áfram
Með Icesave um hálsinn að eilífu
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri: Teitur
Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is. Auglýsinga-
stjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
F
Eitt helsta leiðarstef Icesave-umræðunnar hefur verið
hverjum kenna megi um að tjónið af þessum reikningum
Landsbankans lendi á þjóðinni.
N okkuð há-værar um-ræður hafa
orðið um trúfræðslu
og -boð í skólum
í haust vegna til-
lagna meirihluta
mannréttindaráðs
Reykjavíkurborgar
– og að venju til-
finningaþrungnar.
Þessi skoðanaskipti
eru sjaldnast sett í
sögulegt samhengi
en nú skal þess
freistað. Skipuleg
lestrarkennsla hófst
eigi síðar en um
miðja 18. öld en þá
var prestum falið að fylgjast með
því að börnum væri kennt að lesa
til þess að þau gætu tileinkað sér
kristindómsfræðslu og fermst.
Fræðslulögin 1907 marka síðan
tímamót. Nýskipuð heimastjórn
lítur svo á að ríkinu beri skylda til
að standa straum af menntun barna
þeim að kostnaðarlausu, hvort sem
námið færi fram í sérstöku skóla-
húsnæði eða í farskóla. Kennara-
skóli Íslands var stofnaður 1907 til
þess að sjá þessu nýja skólakerfi
fyrir hæfu starfsfólki þannig að
við blasir að hér var gengið skipu-
lega til verks. Guðmundur Finn-
bogason var hugmyndafræðingur
þessara breytinga. Skólaskylda
er innleidd, nýtt orð í málinu, en
hún er miklum mun víðtækari nú.
Lögin 1907 skylda 10-14 ára börn
til skólagöngu sem lýkur með fulln-
aðarprófi. Börnin gengu til prófs í
lestri og móðurmáli, skrift, reikn-
ingi, söng, Íslandssögu, landafræði,
náttúrufræði og kristinfræði.
Heimilunum var eftir sem áður
ætlað að skila börnunum læsum
og skrifandi inn í skólana.
Viðhorf til lestrar breyttust líka í
kjölfar þessara laga. Allar götur frá
miðri 18. öld var lestur kenndur til
þess að börn gætu lært kverið. Með
fræðslulögunum 1907 varð hins
vegar til kennslugreinin móðurmál
í skyldunámi og lestur varð hluti
hennar. Guðmundur Finnbogason
hafði lagt til í Lýðmenntun sinni að
biblíusögur yrðu kenndar í skólum
en prestum skyldi falið að annast
fermingarundirbúninginn. Þetta
viðhorf laut í lægra haldi við setn-
ingu fræðslulaganna. Kristindóms-
fræðsla til fermingar var þunga-
miðja í skólastarfi og börn fermdust
í lok skyldunáms. Árið 1926 tóku ný
fræðslulög gildi þar sem skilið var
á milli annars vegar biblíusagna í
skólum og hins vegar kristindóms-
fræðslu til ferming-
ar á vegum kirkju,
en vissulega héldu
menn sig þó enn um
sinn við gamla lagið
í mörgum skólum.
Menn mega svo
ekki gleyma því að
prestar voru bein-
línis ráðnir að skól-
unum til kennslu;
sá sem þetta ritar
kenndi með fjórum
prestum í Hagaskóla
og Laugalækjar-
skóla milli 1970 og
1980. Tengsl kirkju
og skóla hafa því
verið býsna náin
fram á síðustu ár. Mér finnst tillög-
ur mannréttindaráðs vanhugsað-
ar. Trúboð á vissulega ekki heima í
skólum en það er út í hött að banna
kennurum að kenna sálma, teikna
myndir byggðar á helgisögum og
fara með börn í kirkju. Vandalaust
er að undanskilja börn sem aðhyll-
ast önnur trúarbrögð eða foreldrar
kjósa að hafna slíku, þau eru svo
fá. Síðan koma önnur sjónarmið til
álita. Er það t.d. ekki hluti af menn-
ingararfinum að kunna Nóttin var
sú ágæt ein? Er það trúboð í þágu
ásatrúar að láta börn lesa kafla
úr Snorra-Eddu? Er það skaðlegt
unglingum að lesa nokkrar súrur
úr Kóraninum í listaþýðingu Helga
Hálfdanarsonar? Er ekki mark-
miðið að skila þjóðfélaginu um-
burðarlyndum og víðsýnum ein-
staklingum? Orðaforði, orðtök,
siðir og viðhorf eiga margvísleg-
ar rætur í trúarlegum ritum sem
nauðsynlegt er að lesa til þess að
vera sæmilega menntaður. Eða má
kannski bara láta nemendur lesa
sköpunarsöguna í Ummyndunum
Óvíds í undurgóðri þýðingu Krist-
jáns Árnasonar svo eitthvert dæmi
sé nú tekið? Því miður er það svo
að margvísleg áföll dynja á nem-
endum og starfsmönnum skóla og
við þeim þarf að bregðast. Ég hef
kallað til presta vegna áfalla meðal
nemenda. Ég hef líka hóað í hjúkr-
unarfræðinga og ráðgast við sál-
fræðinga. Allt fer það eftir eðli máls
og er nauðsynlegt. Undarlegt er að
amast við slíku og sérstakt að sjá
málsmetandi menn þrefa um hver
sé hæfastur í þeim efnum. Ég held
að við eigum að leyfa börnum að
njóta sinnar barnatrúar, hver sem
hún er, og hlúa að henni. Ferming-
arfræðsla á hins vegar ekki heima í
skólum á skólatíma, hvort sem hún
er á forsendum kirkjunnar, annarra
trúfélaga eða Siðmenntar.
Skóli og þjóðfélag
Fermingarfræðsla
og trúboð í skólum?
Sölvi Sveinsson
skólastjóri Landakotsskóla
Fært til bókar
Einar tímamælir
Útvarpsstjóri Kanans, Einar Bárðarson,
hefur í mörg horn að líta og ekki síst nú
í aðdraganda jóla. Útvarpsstöðvarnar
lifa á auglýsingum og því ber Einari að
fylgjast með því hvernig gengur hjá
keppinautunum. Hann mældi því auglýs-
ingatímann hjá fornvinum sínum úr
Idol-söngvakeppninni, Simma og Jóa,
en þeir eru með morgunþátt á Bylgjunni
á laugardagsmorgnum. Síðustu 29
mínúturnar, þ.e. frá 11.31 til 12, slógu
jólaauglýsingarnar efnisþátt þeirra fóst-
bræðra út, stóðu í tæplega 16 mínútur.
Nákvæmlega mælt stóðu auglýsingarnar
í 15 mínútur og 50 sekúndur eða 53,4%
þessa síðasta hluta þáttarins. Einar veltir
því fyrir sér hvað þeim finn-
ist sem keyptu tíma í þessu
16 mínútna auglýsinga-
maraþoni, það er að segja
ef þeir nenna að hlusta
á maraþonið til enda.
Einar hnykkir á því að
Kaninn takmarki auglýs-
ingaflóðið við hámark
þrjár mínútur þrisvar á
hverjum klukkutíma.
Slakað á sultarólinni
Jólasalan er í hámarki um þessar mundir
og kaupmenn bera sig vel. Tölur benda
einnig til þess að þjóðin, sem herti
sultarólina verulega eftir hrunið haustið
2008, sé heldur að slaka á ólinni að nýju.
Liðinn nóvembermánuður var fjórði
mánuðurinn í röð þar sem kortavelta óx
að raungildi milli ára en kredit- og debet-
kortavelta í innlendum verslunum gefur
góða mynd af þróun einkaneyslunnar.
Heimilin eru því greinilega farin að eyða
heldur meira en misserin á undan þótt
einkaneyslan sé enn minni en var fyrir
hrunið – sem betur fer myndu margir
segja. Kaupmáttur launa er tekinn að
mjakast upp á við, verðbólgan hefur verið
að lækka, laun hækka, vextir að lækka og
gengi krónunnar að styrkjast.
Kætast menn í Þingvallasjoppunni?
Það ríkir takmörkuð gleði í nágranna-
bæjum Reykjavíkur vegna áformaðrar
innheimtu vegatolla til að fjármagna vega-
framkvæmdir á stofnbrautum að höfuð-
borgarsvæðinu. Þetta á ekki síst við um
þá sem tíð erindi eiga til höfuðborgarinnar
eða vinna þar jafnvel. Einhver reiknaði
það út að vegatollurinn fyrir Selfyssinga
yrði um 30 þúsund krónur á mánuði og
bættist þá ofan á aðra skattheimtu sem
bíleigendur bera. Félag íslenskra bifreiða-
eigenda er heldur hófsamara í áætlunum
sínum. Það reiknar með að þeir sem þurfi
að greiða allt að 700 króna veggjald fyrir
hverja ferð til og frá borginni þurfi að
punga út 170 þúsund krónum hið minnsta
á ári. Óánægjan er ekki síst vegna þess að
vegfarendur eiga ekki val um aðrar leiðir
en hraðbrautirnar. Hægt var að réttlæta
veggjaldið í Hvalfjarðargöngunum á sínum
tíma með því að aka mætti fyrir Hvalfjörð-
inn. Hið sama gildir um göng undir Vaðla-
heiðina í grennd við Akureyri. Þeir sem
ekki vilja borga þar geta farið Víkurskarð-
ið. Þetta á ekki við um þá sem fara frá
Selfossi og Hveragerði til Reykjavíkur eða
frá Reykjanesbæ eða öðrum Suðurnesja-
bæjum til höfuðborgarinnar. Spurning er
síðan hvað þúsundir sumarbústaðaeig-
enda á Suðurlandi gera en flestir búa þeir
á höfuðborgarsvæðinu. Vilji þeir komast
hjá vegatollinum verða þeir væntanlega
að fara til Þingvalla og þaðan austur úr.
Það gæti því vænkast hagur þeirra sem
reka sjoppuna í þjóðgarðinum.