Læknablaðið - 15.08.1987, Blaðsíða 26

210
LÆKNABLAÐIÐ
eru aðallega þrjár kannanir (2, 10, 11) bornar
saman við núverandi könnun og eru allar fjórar
unnar á sama hátt, og niðurstöður svipaðar í
flestum atriðum. Auk heldur er núverandi
könnun borin saman við tvær aðrar kannanir,
íslenskar (7, 12) sem unnar eru á annan hátt og er
þá nokkur mismunur á niðurstöðum, og á það
einkum við könnun á blindu. Algengi drers í
núverandi könnun er svipað og í Framingham og
Melton Mowbray rannsóknunum (2, 10) í flestum
aldurshópum.
I Framinghamrannsókninni í Bandaríkjunum
1973-75 (2) og Melton Mowbray 1982-4 í
Englandi (10) er um vaxandi algengi drers að
ræða með auknum aldri í svipuðum hlutföllum.
Konur eru fjölmennari en karlar í báðum
könnununum og munur í báðum rannsóknum er
tölfræðilega marktækur eins og í núverandi
könnun. Algengi í núverandi könnun er hærra, ef
sjónskerpa er notuð sem viðmiðun, en svipuð ef
eingöngu er miðað við ellibreytingar á augasteini
eða 91% fyrir 75-85 ára (13).
I núverandi könnun eru allir 83ja ára og eldri með
drermyndun í augasteini, og sjón 6/9 a.m.k. á
öðru auga. í Borgarneskönnuninni (11), eru
niðurstöðutölur öllu lægri, en breytingar milli ára
eru svipaðar. Ljóst er að árangur dreraðgerða er
mjög góður og enn betri sjón fæst eftir að farið
var að nota gerviaugasteina. Flestir verulega
sjónskertir í núverandi könnun eru sjóndaprir
vegna drers og mun þeim fækka á næstu árum
vegna notkunar gerviaugasteina.
í núverandi könnun og í rannsókn Guðmundar
Björnssonar á íbúum í Borgarnesslæknisumdæmi
(11) var notuð sama skilgreining fyrir hægfara
gláku. í núverandi könnun er algengi hægfara
gláku 53-82 ára 6,7%, í Framingham könnuninni
í aldurshópi 52-85 ára 3,3% en í
Borgarneskönnuninni 4% hjá 50-80 ára.
Mismunur á íslensku könnununum er að
líkindum m.a. sökum þess að viðmiðunarhópur í
Borgarneskönnuninni er nokkru yngri en í
núverandi könnun, og algengi e.t.v. öllu hærra á
Austfjörðum. Um helmingur glákusjúklinga hafa
samkvæmt skilgreiningu orðið fyrir
sjónsviðsmissi vegna gláku, sem er sama hlutfall
og í annarri íslenskri rannsókn (7).
Tölur í yngstu aldurshópunum eru svipaðar og í
Framinghamrannsókninni, og í Melton Mowbray
könnuninni, en í elstu tveimur aldurshópunum
eru islensku tölurnar hærri, enda allir skoðaðir og
þá einnig þeir, sem eru á elli- og
hjúkrunarheimilum, en tiltölulega fáir þeirra
síðastnefndu voru skoðaðir í ofannefndu erlendu
könnununum (10, 14).
Ef aðeins eru taldir 53ja ára og eldri, reynist
heildaralgengi hægfara gláku samkvæmt
skilgreiningu 7,2%, en þeirra sem hafa einnig
sjónskerðingu 3,6%. Heildaralgengi gláku virðist
meira á rannsóknarsvæðinu en meðaltal á Islandi,
og í annarri könnun (15) er algengi gláku
Austfirðinga 50 ára og eldri talið hæst á landinu,
eða um 6%, en minnst á Suðurlandi og
nágrannabyggðum Reykjavíkur, um 2%. Sú
könnun byggir á athugun lyfseðla, þar sem vísað
er á glákulyf. í þeirri könnun (15) er 161
einstaklingur á Austurlandi talinn hafa hægfara
gláku, en 31% þess hóps finnst í núverandi
könnun og íbúafjöldi á rannsóknarsvæðinu í
þessum aldurshópi tæplega 30% Austfirðinga.
Sextíu og fimm einstaklingar, eða 8,7%
skoðaðra, komu vegna þess að þeir vissu af gláku
í ætt sinni, en hópskoðanir eru taldar hagkvæmar
a.m.k. hjá ættingjum glákusjúkra á glákualdri og
hjá elstu aldurshópum (16, 17). Sá fjöldi
einstaklinga sem veit af gláku í ætt og vill þess
vegna fá augnskoðun ber vitni öflugu upplýsinga-
og forvarnarstarfi vegna þessa kvilla á
undanförnum árum. Gláku þarf að finna snemma
og fannst hún í öllum tilfellum í þessari rannsókn
vegna þess, að sjúklingur leitaði augnlæknis og
taldi sig þurfa ný gleraugu. Árangur meðferðar
gláku er svipaður og annars staðar og ljóst að
lyfjameðferð ein dugir oft ekki til að hindra
sjónskerðingu. Mjög mikilvæg viðbót eru
glákuaðgerðir með leysigeislum, sem gefa jafnari
þrýsting og draga úr líkum á sjónsviðsskerðingu
borið saman við lyfjameðferð (18). Auk heldur
gerir leysimeðferð stórum hluta sjúklinga kleift
að komast af með færri augnlyf en ella, sparar
þjóðfélaginu því fé vegna minni lyfjanotkunar,
og eykur einnig líkur á, að meðferð sé
framkvæmd í samræmi við ráðleggingar læknis.
Skurðaðgerðir eru árangursríkar en hætta á
aukaverkunum meiri.
Tveir einstaklingar fundust með bráðagláku. í riti
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (3) segir, að
hjá Evrópubúum sé þröngvinkils gláka um 10%
af hægfara gláku, en í núverandi könnun er
hlutfallið um 4% ef miðað er við skilgreiningu
Framinghamkönnunarinnar (2), en 8% ef
eingöngu er tekið tillit til þeirra, sem hafa
sjónsviðsskerðingu.
Megináhættuþáttur drers og gláku reynist í