Læknablaðið - 15.10.1989, Blaðsíða 26

294
LÆKNABLAÐIÐ
Notkun sýklalyfja og geðlyfja er með
nokkrum öðrum hætti hér en annars staðar á
Norðurlöndum (6, 7) og hefur breyst talsvert
á síðustu tíu árum (3). A árunum 1972 og
1974 voru gerðar (1, 2) athuganir á lyfseðlum
í Reykjavík. í framhaldi af því voru gefnar út
leiðbeiningar um hámarksmánaðarskammta
af róandi lyfjum og svefnlyfjum og sterkasta
diazepamtaflan var tekin af skrá (8). Notkun
þessara lyfja, róandi og svefnlyfja, minnkaði
nokkuð fram til 1981, en síðan hefur notkun
svefnlyfja aukist verulega svo að nú nálgast
heildarsala geðlyfja það sem var fyrir þessar
aðgerðir (3).
Á fundi, sem norræna lyfjanefndin gekkst fyrir
haustið 1983 (6), var bent á ýmsar leiðir til
að kanna lyfjanotkun nánar en unnt er að gera
samkvæmt opinberum söluskýrslum. Þar var
meðal annars bent á nauðsyn faraldsfræðilegra
rannsókna á svefntruflunum og notkun lyfja
við þeim. Niðurstöður einnar slíkrar athugunar
hér á landi hafa þegar birst (9). Einnig þarf að
athuga geðlyfjagjöf lækna frekar samkvæmt
lyfseðlum, hvemig læknar gefa tiltekna flokka
lyfja eftir kyni og aldri sjúklinga, hve mikið,
hve oft og hvemig. Rannsókninni, sem hér
verður skýrt frá, er ætlað að kanna suma þessa
þætti nánar og bera algengi geðlyfjaávísana
saman við fyrri kannanir að svo miklu leyti
sem unnt er.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Þó að vitað sé að aðsókn að læknum sé
breytileg eftir árstíma og búsetu, var ákveðið
að kanna ávísanir á geðlyf í Reykjavík í
einn mánuð. Skráðir vom allir lyfseðlar frá
apótekunum í Reykjavík sem Sjúkrasamlag
Reykjavíkur greiddi í mars 1984. Lyfjatæknir
Sjúkrasamlagsins safnaði öllum lyfseðlum
Table I. Number of outpatients and percentage distri-
bution of prescriptions for psychotropic drugs per pa-
tient in March 1984 in Reykjavik by sex and number of
drugs on each prescription.
Number of drugs on prescription M F M+F
One ... 63.1 65.9 64.9
Two ... 22.7 20.8 21.5
Three or more ... 14.1 13.3 13.6
Total ... 99.9 100.0 100.0
Number of patients 1,741 3,077 4,818
x2 =33,968 df=2 p=0.14
með ávísun á geðlyf, en tölvuskráning og
frekari úrvinnsla var framkvæmd á geðdeild
Landspítalans með leyfi Tölvunefndar og
samþykki landlæknis. Meðhöndlun fmmgagna
reyndist tímafrekari en gert var ráð fyrir, svo
að endanleg úrvinnsla hefur dregist.
Hver lyfseðill var skráður í gagnagmnn
með fæðingamúmeri þess, sem seðilinn
fékk, númeri útgefanda og sérgrein og
númeri lyfjabúðar. Skráðar vom upp í
fimm geðlyfjategundir af hverjum lyfseðli
samkvæmt ATC-kerfi (Anatomical-
Therapeutical-Chemical Classification)
(10), ásamt magni og skammtastærðum
í milligrömmum. Einnig var skráð hvort
geðlyfjum var ávísað með öðmm lyfjum á
lyfseðli. Lyfjamagn á hverjum lyfseðli var
umreiknað í skilgreinda dagsskammta (SDS)
(Defined Daily Doses=DDDs) (10). Kyn-
og aldursskipting Reykvíkinga miðast við 1.
desember 1984 (11).
Tölfræðilegur samanburður var gerður með kí-
kvaðrat prófunum eða tvíhliða dreifigreiningu
(ANOVA) (12).
NIÐURSTÖÐUR
Lyfseðlafjöldinn, sem 4818 Reykvíkingar
fengu afgreiddan, reyndist 6371 í þessum
mánuði og á þeim vom 7990 ávísanir á
geðlyf.
Á töflu I sést hvemig sjúklingamir skiptast
eftir kyni, og hlutfallsleg skipting eftir því hve
marga lyfseðla þeir fengu og hve mörg geðlyf
vom á hverjum lyfseðli í þessum mánuði.
Nærri tveir þriðju hlutar sjúklinganna vom
konur. Hver sjúklingur fékk sem svaraði 1,3
lyfseðla á mánuði. Þrjá lyfseðla eða fleiri á
mánuði fengu tæp 14%. Á 80% lyfseðlanna
var aðeins eitt geðlyf, en í 3,5% tilvika vom
þrjú eða fleiri geðlyf á hverjum lyfseðli.
Enginn munur var milli kynja á dreifingunni
á fjölda lyfseðla eða fjölda ávísana á hverjum
lyfseðli. Á 54% lyfseðlanna vom eingöngu
geðlyf, en á 46% voru önnur lyf jafnframt.
Á töflu II er geðlyfjunum skipt niður í fimm
meginflokka, sefandi lyf (neuroleptics), róandi
lyf (tranquillizers), svefnlyf (hypnotics),
geðdeyfðarlyf (antidepressants) og örvandi
lyf (stimulants). Fleiri konur fengu ávísun
á hvem þessara lyfjaflokka en karlar að
undanteknum örvandi lyfjum þar sem karlamir