Læknablaðið - 15.10.1989, Blaðsíða 53

LÆKNABLAÐIÐ
315
sjálfráðir gerða sinna og hafa möguleika til að
taka sjálfstæðar ákvarðanir. Fyrsti hópurinn
er skilgreindur hæfur til ákvarðanatöku.
Annar var hæfur en er það ekki lengur.
Loks eru þeir sem aldrei hafa verið hæfir
að ráða eigin högum og gjörðum af ýmsum
ástæðum. Að þessu leyti finnst mér þetta mjög
tímabær umræða sem lítið hefur verið sinnt
í almennri umræðu, þótt vel kunni að vera
að hún eigi sér stað á meðal ykkar lækna
vegna viðfangsefna sem upp koma daglega
á sjúkrahúsum og víðar.
Það stingur mjög í augu í yfirlýsingunni,
varðandi þá sem eru ekki og hafa aldrei
verið hæfir til ákvarðanatöku, þar sem segir:
»Regard for the value of life does not imply
an absolute duty to employ life-prolonging
treatment for non-competent patients.« Það er
undarlegt að taka sérstaklega fram, að þegar
um er að ræða þá sem ekki eru hæfir og hafa
aldrei verið, beri ekki að virða gildi lífsins.
Þetta kemur út eins og þeir séu sérstakur
hópur. í yfirlýsingunni eru nefndar ákvarðanir
varðandi þessa sjúklinga og hagsmunir hverra
koma þar til greina. Þar eru nefndir hagsmunir
þjóðfélagsins: »...society's (including both
the use of economic resources and the
need for research to help future patients).«
Allt í einu skjóta upp kollinum hagsmunir
mögulegra /rawí/'ðarsjúklinga. Farið er að
læða inn hugmynd um tilraunadýr varðandi
sjúklinga sem ekki eru hæfir. Slíkt er ekki
nefnt varðandi sjúklinga sem hæfir eru til
ákvarðanatöku. Ég trúi naumast að verið sé að
gefa í skyn að á þessum hópi sjúklinga leyfist
frekar að gera rannsóknir eða tilraunir, vegna
þess að þeir eru ekki hæfir til ákvarðanatöku.
Sigurður: Ég var undrandi að sjá hve lítið er
minnst á læknisfræðilegar rannsóknir, þótt
að vísu séu til um það margir kaflar í öðrum
samþykktum. Hins vegar held ég að þetta sé
tekið þama fram til þess að undirstrika að það
sé undir engum kringumstæðum réttlætanlegt
að gera einhverjar læknisfræðilegar rannsóknir
á þeim sem eru út úr heiminum. Slíkt verður
alltaf að bera undir sjúklinginn og hann
verður að skilja að það er ekki verið að veita
viðurkennda meðferð heldur reyna nýjar
aðferðir, sem er allt annar handleggur og á
fullan rétt á sér í læknisfræði.
Eyjólfur Kjalar Emilsson: »Er einhver siöfrœðilegur
munur á því að kippa öndunarvél eða öðru ámóta tœki
úr samhandi eða gefa sprautu sem leiðir til endanlegs
dauða þess sem þegar er örugglega dauðvona?«
FORRÆÐI / SJÁLFRÆÐI
Lbi: Hafa lœknavísindin einkennst af
forrœðishyggju ?
Eyjólfur: Það er oft afar erfitt að sjá hvemig
heimfæra á siðfræðikenningar upp á ákveðin
tilvik daglegs lífs. Varðandi afstöðu einstakra
heimspekinga til sjálfræðis, svo sem Kants, þá
er hætta á ákveðnum ruglingi. Að vísu fjallaði
Kant mikið um sjálfræði og það er lykilhugtak
í siðfræði hans. I hugtakinu hjá honum felst
hins vegar sú merking að manneskjan sé ekki
fullkomlega sjálfráð nema ákvörðun hennar
sé skynsamleg, hvað sem það kann að vera
á endanum. En mér virðist að það sjálfræði
sem við emm að tala um feli einnig í sér rétt
til að taka heimskulegar ákvarðanir. Þannig
er naumast um að ræða sjálfræði í sama
skilningi. Þetta leiðir til spuminga um það,
hvort slíkur réttur sé til og sé svo hversu langt
beri að ganga í að virða hann, að því gefnu að
ákvörðunin varði fyrst og fremst sjúklinginn
sem á í hlut. Varðandi andstæður forræðis og
sjálfræðis viðurkenna höfundar plaggsins að
þessi sjónarmið kunni að rekast á. Ég fæ ekki
séð að þessum andstæðum verði nokkum tíma
fyllilega eytt. Almenn siðferðileg rök hníga
að vissu forræði lækna í sumum tilvikum og