Læknablaðið - 15.02.1990, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ
85
í »coated pits« og er því ekki tekinn upp í
frumuna.
Erfðatækni hefur enn frekar varpað ljósi á
gallann en genið fyrir LDL-viðtakann hefur
verið einangrað (35) og sýnt hefur verið fram
á að genið er staðsett á litningi 19, er 45
kilobasa (kb) stórt og með 18 tjáningarröðum
(exonum) og 17 milliröðum (intronum) (35).
Útbúnir hafa verið þreifar fyrir genið sem
gert hafa rannsóknir á því mögulegar (35).
Rannsóknir á slíkum eingenasjúkdómum
með þreifum fyrir viðkomandi gen fara
helst fram eftir tveimur leiðum. I fyrsta
lagi má leita að meiri háttar breytingum;
brottföllum og endurröðunum. Einnig má
athuga skerðibútafjölbreytileika í og kringum
slík gen (36) (sjá mynd 2). Á hinn bóginn
hafa á milli 20 og 30 stökkbreytingar verið
greindar og eru þær dreifðar víðs vegar um
genið (38-43).
Ljóst er að slíkur fjölbreytileiki í
undirliggjandi genagöllum er fjötur um fót
sjúkdómsgreiningu með erfðatækni enda hafa
stökkbreytingar ekki greinst fyrir nema brot af
þeim FH sjúklingum sem kannaðir hafa verið.
Ljóst er því að langflestar stökkbreytingamar
eru vegna breytinga í einu eða fáum
nukleotíðum, svokallaðar punktbreytingar,
og greinast því ekki auðveldlega nema þær
valdi breytingum í klippistað skerðiensíma og
hefur einungis ein slík breyting fundist (37).
Algengustu auðgreinanlegu stökkbreytingamar
em brottfall (39, 40).
Við höfum rannsakað 17 íslenskar ættir með
xanthomata tendinosum (42, 43) og fundum
eina ætt þar sem 2 kb brottfall úr LDL-
viðtakageninu var ábyrgt fyrir sjúkdómnum.
Með frekari rannsóknum höfum við fundið
að sá hluti gensins sem fallinn er brott er
tjáningarröð 9 og hluti af tjáningarröð 10 og
milliröðin þar á milli. Þessum galla hefur ekki
verið lýst áður svo vitað sé og er hann því
einstæður fyrir þessa íslensku ætt. Gallinn
er auðgreinanlegur með einföldum hætti.
Sé DNA klippt með Bgl-II skerðiensíminu
fást DNA-bútar sem em einkennandi fyrir
gallann. Þessum bútum má fylgja eftir í
ættinni (mynd 3) og sýna á afgerandi máta
hverjir hafa gallann og hverjir ekki, hvenær
sem er á æviskeiði einstaklinganna. Þetta er
því gagnlegt til skimunar í þessari ætt.
exon 7 8 910 1112 1314 15 1617 18
5TTT1 ~n ~n~~ t T 1 H 3'
1 Jkb ApaLI Pvull Nco\
v K '« ! ! V V V
N 16 5 N 0 5 35 ‘ N (N) N
7 9 n
B A A * * it '« « ■
H 2 5 fig.2a 1-7 3 8 ‘ 1 94
Pvull Nco\ ApaLI BamHI
kb kb kb
16 5 -140 ip-no 9 0 • •■-70 -9 4 +0 -6 -6 w -2 8
fig.2b -35 — m - 3 4 - ,. -17
Fig. 2. a) The gene for the LDL receptor resides on
chromosome 19. It has beed cloned and a restriction
map made for it (35). This figure shows a map of the 3'
part of the LDL receptor gene. Exons are shown as fil-
led boxes. To create a restriction fragment length poly-
morphism (RFLP) there has to be variable cutting sites
in the DNA. In this study (42, 43) three restriction en-
zymes were used, Pvull, ApaLI and Ncol, their variable
sites shown, marked (V), (A), (N) respectively. The
fragments shown are those observed when Southern
blot hybridizations are performed using radioactively
marked 3’ probe of cDNA pLDLR3 and detected by
autoradiography revealing the alleles shown in figure
2b.
Fig. 3. This figure shows Bgl-ll digest of white blood cell
DNA from members of an lcelandic family with fami-
lial hypercholesterolemia, FH-4. The autoradiography
shows an extra band of 11 kb in affected members
allowing unequivocal diagnosis of the disease.