Læknablaðið - 15.02.1990, Blaðsíða 49

LÆKNABLAÐIÐ 1990: 76: 117-23
117
Henrik R. Wulff
HORF VIÐ MANNINUM OG LÆKNISFRÆÐILEG
HUGSUN
Fyrst af öllu vil ég þakka fyrir, að mér var
boðið á læknaþing. í þetta sinn á ég ekki að
tala um líftölfræði, heldur um læknisfræði
sem mannhyggjugrein. Er mér það sérstakur
heiður, að fá að tala um það efni hér í
Reykjavík, því á ferðum mínum hingað út,
hefi ég gert mér grein fyrir því, hversu vel
íslendingar standa vörð um samnorræna
arfleifð mannhyggju. En vindum okkur að
efninu.
Nú á dögum eru þeir margir, sem gagnrýna
læknavísindin og gagnrýnin kemur bæði frá
læknum og þeim sem utan stéttarinnar standa.
Oft heyrast t.d. gagnrýnin ummæli af þessu
tagi:
Nú verðum við að hverfa frá vélfræðilegu
sjúkdómsímyndinni.
Við verðum að temja okkur heildrænt viðhorf
til mannsins.
Við verðum að nota líffræði-, sálar- og
félagslegt sjúkdómshugtak.
Það er nauðsynlegt að stunda eigindlegar
rannsóknir.
Við smættum hugtök okkar um of.
Við verðum að læra að virða betur
sjálfsforræði sjúklinganna.
Hvað felst í þessum dularfullu yfirlýsingum?
Eg gæti reynt að halda fyrirlestur um hverja
og eina, en í rauninni tengjast þær allar á
mjög einfaldan máta.
Læknavísindin fjalla um mannverur og
hvað það merkir að vera manneskja séð frá
sjónarhóli læknavísindanna.
Hvaða horf við manninum eru það þá, sem
setja mark sitt á læknavísindin í dag?
Erindi flutt á læknaþingi 1989. Dr. Wulff er yfirlæknir
á Herlefsjúkrahúsinu í Kaupmannahöfn. Heimilisfang:
Gladsaxevej 16, DK-2860 Söborg.
Hvaða ímyndir mannsins eru það sem stýra
rannsóknum, auðkenna kennsluna og móta
daglegt, klínískt starf lækna?
Spumingamar eru ekki auðveldar, en ég mun
reyna að byggja röksemdafærsluna upp í
nokkmm þrepum.
1. Einfalt líkan af kjálkaliðnum.
Einu sinni var bæklunarlæknir sem fékk
sérstakan áhuga á starfsemi kjálkaliðarins.
Hann fékk sér plastbút og stálvír, bjó til líkan
af liðnum og hóf að rannsaka hann.
Nú má segja að þetta sé dæmi um afar
stæka smættarhyggju: Mannveran sem
plaststykki og nokkrir vírstubbar. Hins vegar
finnst mér þetta ágæt hugmynd, vegna þess
að bæklunarlæknirinn var í rauninni ekki
eiginlegur smættarhyggjusinni og dæmið ætla
ég að nota til þess, að greina að tvær gerðir
smættarhyggju.
Skurðlæknirinn var ekki frceðilegur
smœttarhyggjusinni. Það er að segja, að
í dæminu felst ekkert, sem bendir til að
hann hafi gert sér einfaldaða kenningu
um manninn, að hann hafi aðhyllst þrengt
horf við manninum. Nei, hann var bara
aðferðafrœðilegur smœttarhyggjusinni. Þær
aðferðir, sem hann hugðist nota í þessari
sérstöku rannsókn, kröfðust aðeins þessa
einfalda líkans. Hann lifði samkvæmt þeirri
einföldu meginreglu, að menn eiga ekki að
vera að gera hlutina flóknari en nauðsynlegt er
og þetta líkan var við hæfi í þetta sinn.
Auk þessa hafði líkanið enn einn kost.
Læknirinn bað vélaverkfræðing að líta á
líkanið og hann skildi það með það sama,
enda gat hann yfirfært vélfræðiþekkingu sína á
læknisfræðilega vandann.
En þetta líkan er að sjálfsögðu allt of einfalt í
flestu augnamiði.
2. Maðurinn sem Borgundarhólmsklukka.
Því má halda fram með góðu móti, að