Læknablaðið - 15.02.1990, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ
89
68). Fjölskyldum með mjög lágt HDL af
völdum skorts á ensíminu LCAT hefur verið
lýst m.a. í Noregi. Því fylgir blóðleysi,
homhimnuútfellingar og prótín í þvagi (78).
I Svíþjóð hefur einnig verið lýst fjölskyldum
með lágt HDL, hækkuðum þn'glyseríðum og
sláandi ógegnsærri glæm (»Fish eye disease«)
en eðlilegri LCAT virkni og þessu virðist ekki
fylgja kransæðasjúkdómur (76).
DNA-rannsóknir hafa sýnt
skerðibútafjölbreytileika í apo-A-I geni með
mismunandi apo-A-I og HDL-kólesterólþéttni
í blóði sem skýrt getur 16% af breytileika
apo-I þéttni í blóði einstaklinga og 8% af
breytileikanum í HDL-kólesterólþéttni (77).
Akveðinni skerðibútafjölbreytni virðist fylgja
aukin tíðni kransæðasjúkdóms (78).
Utermann og félagar hafa lýst a.m.k. þremur
svipgerðum og arfgerðum af apo-A-IV sem
finnst m.a. í HDL (79). Hlutverk apo-A-IV
er annars að mestu óþekkt en það virðist
hvetja LCAT. Við höfum í samvinnu við
Utermann rannsakað tíðni apo-A-IV arfgerða
í íslensku þýði (slembiúrtak) (80). Tafla VI
sýnir samanburð við aðrar birtar niðurstöður
(79). Athyglisvert er að apo-A-IV-2 arfgerð
er marktækt algengari meðal þessa íslenska
hóps en annarra vestrænna hópa og sú arfgerð
finnst t.d. ekki í Japan. Við höfum einnig
athugað fylgni þessara arfgerða og HDL-
kólesterólgildis og fundum marktækt hærra
HDL-kólesteról í apo-A-IV-2 arfgerð (2
mg/dl). Með reiknilíkani Boerwinkle og Sing
(19) var þannig unnt að reikna að apo-A-IV
arfgerðir skýra a.m.k. 10% breytileikans í
HDL-kólesterólgildum þessa íslenska hóps.
Þetta eru svipaðar niðurstöður og fundust í
hóprannsókn í Austurríki (79, 80). Hugsanlegt
er að apo-A-IV-2 svipgerð hafi vemdandi
áhrif með tilliti til kransæðasjúkdóma en sú
fullyrðing verður að bíða rannsóknar þar að
lútandi.
Ensímin lípoprótín lípasi og lifrarlípasi
gegna mikilvægu hlutverki í umsetningu
og hlutverki HDL, sem og ensímið LCAT
og »cholesterolester transfer protein« (4, 9)
en mikilvægi þessara þátta er víða verið að
rannsaka nú.
Ljóst er að erfðir hafa veruleg áhrif á HDL,
bæði samsetningu þess og umsetningu, og
því má vænta að meiri þekking í kjölfar
Table VI. Frequencies of apo A-IV alleles in different
populations (%) (79, 80).
Allele
1 2 3
lceland..................... 88.5 11.2 0.3
Austria..................... 91.8 7.7 0.4
Germany..................... 92.3 7.5 0.2
France ..................... 92.5 7.5 -
Japan....................... 98.6 - -
nýrra erfðatæknilegra aðferða leiði til þess
að í framtíðinni verði unnt að greina þá
hópa sem kunna að vera í aukinni áhættu á
kransæðasjúkdómi vegna þessa og gefa þeim
ráðleggingar.
NIÐURLAG
Erfðaþættir skýra væntanlega a.m.k. helming
breytileika kólesterólgilda innan sömu þjóðar.
Þrír þættir, apo-E, apo-B og LDL-viðtaki
skýra a.m.k. þriðjung þessa breytileika. Aðrir
þættir hafa þó verið síður rannsakaðir og
tilkoma nýrrar tækni á væntanlega eftir að
auka þekkingu okkar verulega á mikilvægi
þeirra. Margar hóprannsóknir hafa bent til
þess að aukin áhætta á kransæðasjúkdómi
(tvö- til fjórföld) meðal náinna ættingja þeirra
sem fá kransæðastíflu á yngri árum skýrist
ekki að öllu leyti af þekktum áhættuþáttum,
þar með talið LDL- og HDL-kólesteról
(81, 82). Mæling á kólesteróli samkvæmt
fituprótínum (VLDL, LDL og HDL) segir
þó ekki alla söguna því að undirflokkar
þeirra (sem ekki greinast með svo grófri
skiptingu) kunna að vera til staðar í auknum
mæli í blóði og sumir þeirra kunna að stuðla
að æðakölkun, t.d. Lp(a), VLDL-leifð,
LDL-undirflokkar o.fl. (83-86). Aðferðir til
beinna mælinga á þessum undirflokkum eiga
væntanlega eftir að fræða okkur um það.
Jafnframt hafa nýlegar rannsóknir bent til
þess að vissar efnabreytingar á LDL auki
mjög á virkni LDL til að stuðla að myndun
æðakölkunar (87). Hvort og hvemig þessar
umbreytingar á LDL verða í blóðrásinni er
enn óljóst og vel má vera að erfðaþættir gegni
þar mikilvægu hlutverki (88).
Þakkir: Höfundar þakka Kristínu
Vilhjálmsdóttur fyrir vélritun og aðstoð við
gerð þessarar greinar.