Læknablaðið - 15.05.1990, Page 13

LÆKNABLAÐIÐ
237
LÆKNABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafclag íslands og l| [P|
Læknafclag Rcykjavikur
76. ÁRG. - MAÍ 1990
LUNGNASÝKINGAR
ALDRAÐRA
-TENGSL VIÐ SÝKLUN
í HÁLSI
Viðfangsefni læknisfræðinnar breytast hratt.
Stórir sigrar á mörgum sviðum hennar
hafa leitt til þess að aldraðir er sá hópur í
þjóðfélaginu sem nú vex hraðast og þeim
sem eldri eru en 85 ára fjölgar mest allra.
Algengi langvinnra sjúkdóma og fæmitap
eykst þó því miður verulega með vaxandi
aldri og allt að fjörtíu af hundraði hinna
elstu lifa við skerta hæfni til athafna daglegs
lífs. Það er kaldhæðnislegt að einum af
merkustu áföngum nútíma læknisfræði,
það er að segja lengdum ævilíkum, er
oft fremur formælt sem vaxandi vanda í
heilbrigðiskerfinu en fagnað sem sigri yfir
ótímabærum dauða yngra fólks. Flókið
samspil aldurs- og sjúkdómstengdra breytinga
veldur því að gamlir sjúkdómskunningjar
birtast í nýjum myndum. Eðlileg viðbrögð
við hinum nýja veruleika læknisfræðinnar er
að auka klínískar- og grunnrannsóknir meðal
aldraða. Það er því fagnaðarefni að sjá grein
Sigurlaugar Sveinbjömsdóttur og félaga í
þessu hefti Læknablaðsins sem fjallar um
sýklun í hálsi aldraðra (1).
Tiltölulega takmarkaðar rannsóknir styðja þá
útbreiddu skoðun að aldraðir séu í aukinni
áhættu fyrir því að fá sýkingar eingöngu
aldursins vegna. Aldurstengdar breytingar
í ónæmiskerfinu eru ekki útaf fyrir sig
umtalsverður áhættuþáttur fyrir sýkingum og
öldruðum hættir ekki frekar við sýkingum
einnar tegundar sýkla en annarra. Hins
vegar eykst áhættan á sýkingum vegna
undirliggjandi langvinnra sjúkdóma og því
meiri sem hrömunin er þeim mun meiri eru
líkumar á sýkingum.
í grein Sigurlaugar Sveinbjömsdóttur og
félaga kemur fram að Gram-neikvæðar
stafbakteríur eiga nú æ meiri þátt í
lungnasýkingum sem myndast meðal
almennings (10-20%) og innan sjúkrahúsanna
(allt að 50%). Þar sem lungnabólgur af
völdum baktería eru oftast taldar stafa
af bakteríudropum sem finna sér leið frá
hálsi niður í lungu, er eðlilegt að kanna
samhengi Gram-neikvæðrar sýklunar í hálsi og
lungnabólgu, en eingöngu á gjörgæsludeildum
virðist þetta samhengi sannfærandi (2). I
sneiðrannsókn Valenti og félaga (3) á 407
sjálfboðaliðum 65 ára og eldri fannst Gram-
neikvæð sýklun í hálsi 20 (sjálfbjarga) til 60
(bráðadeild á langlegustofnun) af hundraði
einstaklinga, samanborið við átta af hundraði
meðal heilbrigðisstarfsmanna á sömu stofnun.
Ymsir þættir geta stuðlað að þessari aukningu
á Gram-neikvæðri sýklun í hálsi: verri
munnhirða, minnkað munnvatnsflæði, lækkað
ntagn á glýkóprótínum í munnvatni eða
breyting á glýkóprótínum í munnholsþekju, og
minnkað magn fibronectins á frumuyfirborði
svo að eitthvað sé nefnt. Samhengið við
aukningu í Gram-neikvæðum lungnasýkingum
skýrist væntanlega af auknum burði
bakteríudropa frá hálsi niður í lungu
og skertri virkni vamakerfa lungnanna;
slímbifhárakerfisins og hóstaviðbragðs (4).
í rannsókn Sigurlaugar Sveinbjömsdóttur
og félaga var algengi sýklunar í
sneiðrannsókninni mest í hálsi sjúklinga á
öldrunardeild og reyndist marktæk fylgni
við sýklalyfjagjöf. Langtímarannsóknin
sýnir óstöðugleika í Gram-neikvæðri sýklun.
Sýklunin er mest skömmu eftir innlögn,
en er mjög breytileg bæði hvað varðar
bakeríutegundir og tímalengd sýklunar. Þetta
eru athyglisverðustu niðurstöður greinarinnar.
Enda þótt búseta og heilsufar þátttakenda
í þessari rannsókn sé mismunandi hefði
verið æskilegt að para einstaklinga með
tilliti til aldurs og kyns. Ef hópamir væru
sambærilegir í aldri, þjónaði »búsetan«
sem óbeinn mælikvarði á heilsufar og
fæmi. Einnig hefði verið mjög fróðlegt að