Læknablaðið - 15.05.1990, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 229-35
229
Sigurlaug Sveinbjörnsdóttir, Siguröur Guömundsson, Haraldur Briem
SÝKLUN í HÁLSI ALDRAÐRA
ÚTDRÁTTUR
Nýleg athugun á orsökum lungnabólgu á
Borgarspítala leiddi í ljós að ekkert tilfella
spítalalungnabólgu reyndist af völdum Gram-
neikvæðra stafbaktería. Undanfari flestra
lungnabólgna er talin sýklun (colonization)
baktería í hálsi og hefur algengi sýklunar
Gram-neikvæðra stafbaktería hjá ýmsum
sjúklingahópum verið allt frá 2% til 40% í
fyrri rannsóknum. Lítið er hins vegar vitað
um faraldsfræði sýklunar af þessu tagi og
sérstaklega ekki hvemig og hvort hún breytist
með tíma, þar sem flestar fyrri athuganir hafa
beinst að algengi eingöngu. Sýklun í hálsi
sjúklinga á öldrunarlækningadeild var því
könnuð, bæði með sneiðrannsókn (cross-
sectional), þar sem ein ræktun var tekin úr
hálsi hvers sjúklings án tillits til legutíma,
og langtímarannsókn (longitudinal), þar sem
hálsræktanir voru teknar vikulega frá innlögn
til útskriftar. Til samanburðar voru annars
vegar gerðar sneiðrannsóknir á öldruðum
einstaklingum á vistheimili og hins vegar á
einstaklingum er bjuggu á eigin heimilum. Frá
23,1% sjúklinga í sneiðrannsókninni, sem á
sjúkradeild voru, ræktuðust Gram-neikvæðar
stafbakteríur, en einungis frá 6,7-9,5% hinna.
Við langtímarannsóknina reyndist sýklun
vera mjög óstöðug, og minnkaði hlutfall
sýklaðra einstaklinga úr 23% við komu á
sjúkradeild í 7% á 10. viku sjúkrahúsvistar.
Frá einungis 14% sjúklinga með jákvæðar
ræktanir ræktaðist sama bakteríutegund í þrjár
vikur eða meira samfleytt. S. aureus fannst
einungis örsjaldan. I aðeins einu tilviki var
unnt að sýna fram á sýklun sem undanfara
og mögulega orsök öndunarfærasýkingar.
Niðurstöður þessar gefa til kynna að sýklun
í hálsi aldraðra er skammæ og er ekki með
vissu áhættuþáttur öndunarfærasýkinga meðal
þeirra.
Frá lyflækningadeild Borgarspítala.
INNGANGUR
Síðustu áratugi hafa Gram-neikvæðar
stafbakteríur haslað sér æ stærri völl sem
orsakir lungnabólgu, einkanlega meðal
aldraðra og þeirra sem þjást af alvarlegum
eða langvinnum sjúkdómum (1,2). Tíðni þeirra
hefur aukist eftir tilkomu sýklalyfja (3,4,5), og
kannanir á síðustu tveimur áratugum hafa leitt
í ljós að þær valda um 10-20% lungnabólgna
meðal almennings (community acquired
pneumonia) (1,6,7,8,9) og allt að 50%
iungnabólgna er til verða inni á sjúkrahúsum
(nosocomial pneumonia) (10). I tveimur
nýlegum rannsóknum hérlendis hafa Gram-
neikvæðar stafbakteríur aðrar en Haemophilus
influenzae valdið 6-8% lungnabólgna er
til verða utan sjúkrahúsa (11,12), og í
annarri af þessum athugunum reyndust 21%
»spítalalungnabólgna« vera af þeirra völdum
(11). Hins vegar reyndist enginn inniliggjandi
sjúklinga hinnar rannsóknarinnar (12) hafa
lungnabólgu af þeim sökum. Er sú niðurstaða
í samræmi við hlutfallslega lága tíðni
blóðsýkinga (bacteremia) af völdum Gram-
neikvæðra stafbaktería meðal inniliggjandi
sjúklinga við sama spítala (13).
S. aureus hefur í flestum athugunum reynst
vera fátíðari meðal orsakavalda lungnabólgu
en Gram-neikvæðar stafbakteríur og valdið 2-
5% tilvika lungnabólgu utan sjúkrahúsa og allt
að 11% tilvika sem til verða á sjúkrahúsum
(7,14). 1 fyrmefndum rannsóknum hérlendis
olli S. aureus 0-5% lungnabólgna utan
sjúkrahúsa og 8-10% »spítalalungnabólgna«
(11,12).
Tíðni sýklunar Gram-neikvæðra stafbaktería í
hálsi ýmissa hópa hefur verið könnuð, þar á
meðal heilbrigðra einstaklinga, sykursjúkra,
aldraðra utan og innan stofnana svo og
áfengissjúklinga og annarra sem líklegir eru
til að svelgjast á (11,14,15,16) og reynst
vera frá 2-40%. Lítið er vitað um klíníska