Læknablaðið - 15.05.1990, Blaðsíða 45

LÆKNABLAÐIÐ
265
Mynd 2. Smásjármynd af raðlituðum Cryptosporidium
gródýrum i saur sjúklings. Ljósmynd: Guðmundur
Georgsson.
sníkjudýrum í og á mönnum (5). Mest er
um rannsóknir á saursýnum. Sýnin berast frá
sjúkrahúsum eða einstökum læknum um allt
land og eru yfirleitt send úr einstaklingum
með einkenni frá meltingarvegi og vegna
gruns um sníkjudýrasýkingar.
Um áramótin 1985/86 var farið að gefa
gaum að Cryptosporidium gródýrum
í mannasaursýnum sem send voru til
sníkjudýrarannsókna. Frá þeim tíma og fram
á mitt ár 1989 hafa verið skoðuð saursýni úr
1215 einstaklingum.
Við hefðbundnar rannsóknir á saursýnunum er
notuð formalín-ether/ethylacetat botnfelling
(6,7). Botnfallið er síðan joðlitað fyrir
smásjárskoðun. Þolhjúpar Cryptosporidium eru
óvenju smáir (þvermál 4-5 mflcron) og erfitt
að staðfesta þá með vissu við venjubundna
joðlitun. Sjáist þolhjúpuð frumdýr sem gætu
verið Cryptosporidium, eða ef annar sérstakur
grunur er um Cryptosporidium-sýkingu, er
beitt Ziehl-Neelsen litun á botnfallið (8) og
það skoðað aftur. Þá litast Cryptosporidium-
þolhjúpar rauðir (Mynd 2) og sýking er
staðfest.
NIÐURSTÖÐUR
Fyrsta Cryptosporidium tilfellið hér á
landi fannst í lok ársins 1986 (9). Fram
á mitt ár 1989 höfðu greinst nfu tilfelli,
sex í bömum og þrjú í fullorðnum. Nánari
upplýsingar um einstök tilfelli er að finna
í töflu. Sýkingartíðnin í þeim rannsóknum
sem hér er greint frá var 0,7 %. Ekki fundust
ummerki um aðrar sníkjudýrasýkingar í
þessum sjúklingum.
Sjúkdómstilfellin í bömunum sex greindust
öll í mánuðunum júní - september en þeim
þremur fullorðnu í október - desember.
Fimm bamanna veiktust í dreifbýli innanlands
en það sjötta veiktist erlendis.
UMRÆÐUR
Tíðni Cryptosporidium sýkinga hefur verið
könnuð erlendis í sjúklingum, einkum bömum,
sem þjáðst hafa af iðrakveisu. Sýkingartíðnin
hefur reynst vera á bilinu 0,6- 4,3% í löndum
Evrópu og Norður Amerfku, en 3-20% í
öðrum heimshlutum (2).
Rannsóknir erlendis (1,2,3) benda til að
helstu smitleiðir séu milli manna annarsvegar
og frá dýrum hinsvegar. Þannig virðist til
dæmis stundum verða smit á bamaheimilum
og í samskiptum við búfé og gæludýr.
Sýkingar hafa einnig verið raktar til smits í
neysluvatni og til ferðalaga erlendis, einkum í
þróunarlöndunum.