Læknablaðið - 15.05.1990, Blaðsíða 55

LÆKNABLAÐIÐ
273
Stiftbefalingsmœnd, Friherrer, Biskopper,
Amtmœnd, Landsdommere,Laugmœnd,
Presidenter, Borgmestre og Raad, Fogeder
og alle Andre, som denne Vores Plakat under
Vort Cancellie-Seigl tilskikket vorder, at den
paa behörige Steder til Alles Eftererretning
strax lader lœse og forkynde. Givet paa
Vort Slot Christiansborg udi Vores kgl.
Residenc-stad Kjöbenhavn den 18. Mai 1787».
Auglýsingin er undirrituð af Kristjáni 7.
Þetta fyrsta konunglega opna bréf um
sóttvamir á íslandi gagnvart útlöndum verður
að teljast mjög stefnumótandi og má sjálfsagt
rekja til hugsanlegra afieiðinga af afnámi
einokunarverslunarinnar og þar með opnun
íslands fyrir umheiminum meira og minna
milliliðalaust. Þetta bréf, sem er sérstaklega
ætlað íslendingum, er aftur gefið út 27.
maí 1803 og þá með þeirri breytingu, að
auglýsingin taki einnig til Færeyja. Enn
á ný er bréfið gefið út 20. júní 1838, og
þá með þeim breytingum, að dregið er úr
kröfum um meðferð látinna manna í hafi
og fata þeirra. Þá var nú endanlega staðfest,
að «reglugerð um Quarantine-ráðstafanir í
Danmörku og Noregi, útgefin þann 8.Febr.
1805», skuli einnig gilda á Islandi: «Tilskipan
um Quarantine-ráðstafanir í Danmörku og
Norvegi, útgefin þann 8. Febr. 1805 ásamt
instruxi fyrir lóðsa í Danmörku og Norvegi,
dags. 1. mars s. ár á íslensku útlögð af
conferencer. og justit. Dr. jur. Magnúsi
Stephensen. Viðeyjarklaustri 1831. 8vo 56
Sider.» (18,19) Þessi reglugerð, sem í fyrstu
er aðallega stfluð á Danmörku og Noreg (og
á einnig að gilda um Hertogadæmin) er mjög
ítarleg, heilbrigðis- og sóttvamarreglugerð,
og er raunar miklu víðtækari en auglýsingin
frá 18. maí 1787, sem snýr fyrst og fremst
að íslandi. Reglugerðin er í 40 greinum
auk viðbótar um efni þau eða hluti, sem
smithætta eða eiturverkanir kynnu að stafa
af, og þá um leið upp talin þau efni, sem
ekki þarf að óttast. Hér er því einnig um
að ræða all nákvæma eiturefnareglugerð. I
fyrstu grein reglugerðarinnar (tilskipan) er rætt
um heilbrigðisnefndir eða sóttvamamefndir
(Sundheds eller Quarantine-Commissioner)
sem séu nú þegar til staðar víða í helstu
kaupstöðum við sjó (í Danmörku og Noregi),
en nú sé nauðsynlegt að koma slíkum
nefndum upp í smærri sjóplássum, þar
sem ætla má að útlend skip leiti hafnar. I
nefndimar ber að skipa yfirvald staðarins,
hér fógeta, lækni staðarins, hér landlækni,
héraðslækni eða annan lækni. Þá er tilnefndur
einhver maður tengdur sjóhemum, ef til staðar
er eða annar maður vanur siglingum. Aðrar
tilnefningar kunna að koma til greina eftir
atvikum. Hér á landi rnunu bæjarstjómir
(sveitastjómir) hafa skipað þriðja mann
í nefndimar úr sínum hópi eftir að þær
fengu bæjarstjómarréttindi. Þessar nefndir
munu ekki hafa verið annað en nafnið
tómt, hafi þær á* annað borð verið skipaðar,
þangað til fyrsta varanlega heilbrigðis- og
sóttvarnarhaldsnefndin var skipuð af Rosenöm
stiftamtmanni 1848 eins að ofan greinir.
í reglugerðinni frá 1805 eru miklar
varúðarráðstafanir við hafðar um meðferð
látinna manna og fatnaðar þeirra, það er að
segja sökkva í hafið eða jarða allt í einni kistu
ef um veika eða grunsamlega skipbrotsmenn
var að ræða sem látist höfðu í landi. Einnig
mátti brenna eigur manna, einkum sængurföt.
Þá var tekinn upp grænn fáni, sem hafa
skyldi við hún ef sótt var um borð eða komið
frá höfnum þar sem sóttir geisuðu. Þá var
notaður sérstakur blikkkassi í keðju, þar sem
þurfti að flytja bréf, skjöl, peninga eða aðra
smáhluti í land. Var kassinn látin síga frá
skipi niður í bát, sem komið hafði úr landi,
en báturinn skyldi halda sig vindmegin við
skipshlið. Innihald kassans var síðan er í land
var komið baðað úr ediki, eða reykt, áður
en skipsskjöl og annað innihald kassans var
kannað. Lóðsinn, var fulltrúi heilbrigðis- og
sóttvamarhaldsnefndar er hann fyrstur manna
úr landi hafði samband við aðkomuskip.
Hann varð því að fara mjög varlega, og fara
ekki um borð fyrr en að vel athuguðu máli
svo hann lenti ekki sjálfur í sóttvamarhaldi
með skipshöfninni, ef aðstæður reyndust
grunsamlegar.
Þessari sóttvamarreglugerð frá 1805 var í
fyrstu aðeins ætlað að gilda fyrir Noreg
og Danmörku, og var miklu viðameiri en
reglugerðin um bólu og mislinga frá 1787,
sem stíluð var á Island. Seinna var stóra
reglugerðin frá 1805 þýdd á íslensku af
Magnúsi konferensráði Stephensen í Viðéy
1831 og talin gilda eftir það fyrir ísland
eða vera til viðmiðunar á Islandi þótt um
það væru ekki gefin út sérstök fyrirmæli.
En 1838 eru tekin af öll tvímæli um þetta
atriði og auglýsingin frá 1787 numin úr