Læknablaðið - 15.05.1990, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 253-7
253
Þórólfur Guðnason
ALNÆMI HJÁ BÖRNUM - YFIRLITSGREIN
INNGANGUR
Fyrstu tilfellum alnæmis (AIDS/Acquired
Immunodeficiency Syndrome) var
lýst hjá hommum árið 1981 (1,2) og
stunguefnaneytendum árið 1982 (3). Fyrstu
lýsingar á bömum með torkennilega bilun
í ónæmiskerfi birtust árið 1982 og varð
mönnum þá ljóst, að alnæmi var ekki einungis
sjúkdómur homma og fíkniefnaneytenda (4,5).
Orsök alnæmis er í dag talin vera sýking af
völdum HIV (human immunodeficiency virus)
sem veldur víðtækri röskun á ónæmiskerfi
líkamans (6,7). Alnæmi er lokastig þessarar
sýkingar og hefur komið í ljós, að einkenni
sjúkdómsins hjá bömum eru að mörgu leyti
mjög frábrugðin einkennum hjá fullorðnum
(8).
FARALDSFRÆÐI
í ágúst 1989 höfðu um 178.000 einstaklingar á
öllum aldri greinst með alnæmi í heiminum
og þar af um 100.000 í Bandaríkjunum,
31.000 í Afríku og 25.000 í Evrópu (9). Fjöldi
bama í heiminum með alnæmi er ekki þekktur
en á sama tíma höfðu um 600 böm yngri
en 13 ára greinst í Evrópu og um 1.800 í
Bandaríkjunum (9,10).
Þó fjöldi HIV smitaðra einstaklinga sé ekki að
fullu kunnur, hefur verið talið, að fyrir hvem
einstakling með alnæmi séu um þrír til tíu
einstaklingar sýktir (11). Margir þeirra eru
hins vegar ógreindir og með lítil sem engin
einkenni.
í Bandaríkjunum hefur því verið spáð, að í lok
árs 1991 muni heildarfjöldi alnæmissjúklinga
vera kominn upp í um 270.000 og þar af
um 6.000 böm (12). Þar er alnæmi níunda
algengasta dánarorsök bama á aldrinum eins
til fjögurra ára og er áætlað að á árinu 1992
verði það eitt af fimm helstu dánarorsökum
sama aldurshóps (13).
Frá University of Minnesota, Minneapolis.
Flest böm (um 80%), sem greinst hafa
með alnæmi smituðust af mæðrum sínum í
meðgöngu eða fæðingu en örfá smituðust
af brjóstamjólk (7,10,14). Mæðumar
voru annaðhvort stunguefnaneytendur
(51%) eða höfðu smitast við gagnkynja
(heterosexual) kynmök (36%) (10). Oft voru
þær einkennalausar eða einkennalitlar fyrir og
á meðgöngu og greindust í mörgum tilfellum
ekki fyrr en eftir að bamið hafði greinst með
HIV sýkingu (10,15).
í Bandaríkjunum smituðust um 11% bama
með alnæmi af blóði sem gefið var fyrir árið
1985, en það ár hófst skipulögð leit að HIV
mótefnum hjá blóðgjöfum. Um 6% bama með
alnæmi eru dreyrasjúklingar, en hjá 3% barna
hefur smitleið ekki fundist (10).
í Bandaríkjunum standa nú yfir víðtækar
mælingar á HIV mótefnum (ELISA og
Westem blot) í blóði nýbura. A þann hátt er
unnt að fá vitneskju um algengi HIV sýkingar
hjá bamshafandi konum, þar sem HIV (IgG)
mótefni berast á óvirkan hátt yfir fylgjuna í
hið ófædda bam. I New York fylki var blóð
frá 276.609 nýburum rannsakað með tilliti
til HIV mótefna og reyndust 0.66% þeirra
vera jákvæð (16). Tíðnin reyndist hæst í New
York borg (1.25%) sem endurspeglar háa tíðni
fíkniefnanotkunar kvenna þar.
Almennt er talið að um 30-40% ófæddra
bama muni smitast í meðgöngu sé móðirin
sýkt af HIV (15,17-19). Þannig má ætla, að
um 700 sýkt böm hafi fæðst í New York fylki
á ofangreindu tímabili og að öllum líkindum
munu þau flest fá einkenni alnæmis á fyrstu
24 mánuðum ævinnar. I öðrum fylkjum
Bandaríkjanna er fjöldi HIV smitaðra bama
töluvert minni en á vafalaust eftir að aukast á
næstu árum.
EINKENNI
Talið er að öll böm sem sýkjast af HIV
muni fá einkenni alnæmis síðar á ævinni